به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، یکی از طرح‌های بیژن زنگنه وزیر نفت که در دولت یازدهم مطرح شد، طرحی با عنوان بومی‌سازی 10 قلم کالای استراتژیک در صنعت نفت بود که این طرح در سال 93 با هدف حمایت از ساخت داخل و پوشش خلاءهای تکنولوژیک در حوزه تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت مطرح شد. این 10 قلم کالای اساسی شامل تجهیزات سرچاهی و درون چاهی، پمپ‌های مربوط به چاه، مته‌های حفاری، شیرهای کنترلی، انواع لوله‌ها، الکتروموتورها، ماشین‌های دوار، فولادهای آلیاژی، ابزارهای اندازه‌گیری و ساخت پیگ هوشمند بودند.

در این بین هر چند تصمیم وزارت نفت مبنی بر بومی‌سازی 10 قلم کالای اساسی نفت تصمیم درستی بوده، اما عملا در فضای اجرایی کمتر اقدام تاثیرگذاری برای همراه کردن دستگاه‌های دولتی برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نفت انجام شده است. یکی از 10 قلم کالای اساسی صنعت نفت تجهیزات درون چاهی است که در مصاحبه با حسن عبداللهی مدیرعامل شرکت بسط انرژی پرشیابه عنوان یکی از شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات درون چاهی به بررسی چالش‌های موجود در مسیر ساخت داخل این محصول و میزان موفقیت در بومی‌سازی این محصول پرداخته خواهد شد.

مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:

*شرکت بسط انرژی 350 رشته از تجهیزات درون‌ چاهی را با موفقیت تولید و نصب کرده است

فارس: شرکت بسط انرژی پرشیا در چه سالی توانمندی ساخت تجهیزات درون چاهی را کسب کرد؟ چه اقداماتی برای به دست آوردن این توانمندی در شرکت شما انجام شد؟

عبداللهی: شرکت طراحی و مهندسی و ساخت بسط انرژی پرشیا، یک شرکت دانش‌بنیان است که در سال 87 تاسیس شد و در سال 98 تبدیل به یک شرکت دانش بنیان گردید. ماموریت شرکت ما طراحی و ساخت تجهیزات درون چاهی نفت و گاز است. در واقع این نوع تجهیزات را ما خودمان طراحی می کنیم، می‌سازیم، زیر نظر بازرسین کارفرما تست می کنیم و توسط تیم عملیات شرکت درون چاه‌های نفت و یا گاز نصب و تحویل کارفرما می‌دهیم.

تجهیزات درون چاهی (Down hole completion string) شامل تجهیزاتی است که برای تولید نفت و بهره‌برداری از یک چاه نفتی و یا گازی مورد نیاز است و بدون این تجهیزات امکان بهره‌برداری از چاه‌های نفت و گاز وجود ندارد و به همین دلیل جزء تجهیزات استراتژیک به شمار می‌آید.

مهمترین این المان‌ها شامل انواع توپک‌ها (packer)، لوله کشویی (Travling joint)، شیر ایمنی (safety valve)، دریچه کشویی (SSD)، کنترل لاین (control line) و همچنین واسطه ‌ها و تبدیل ‌هایی که در بین تجهیزات قرار می ‌گیرند و برای نصب این تجهیزات نیاز به یکسری ابزارآلات مخصوص است که به آن wire line accessories  گفته می‌شود. تمامی تجهیزات ذکر شده در داخل شرکت طراحی، تولید و تحویل کارفرمایان محترم می‌گردد.

ورود به لیست پیمانکاران نفتی دارای شرایطی است که بر اساس آن شرکت ‌هایی که ادعای توان ساخت داخلی را دارند، یک نمونه از آن تجهیز و یا کالا را می‌سازند و در فرآیند بهره‌برداری قرار می‌دهند. پس از طی شدن زمان گارانتی، مجددا تجهیز و یا آن کالا توسط بازرسین شرکت نفت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که در صورت تایید، آن شرکت می‌تواند در مناقصات ساخت آن تجهیز شرکت کنند.

شرکت بسط انرژی پرشیا هم همه این مراحل را طی کرده و موفق شده است که در لیست پیمانکاران ساخت تجهیزات درون چاهی قرار گیرد و تا امروز موفق به طراحی و ساخت حدود 350 رشته از این تجهیزات شده که اکثر آنها در مناطق مختلف نفتی و گازی با موفقیت نصب گردیده است.

*تغییر رویکرد شرکت نفت در سال 87 برای ساخت داخل تجهیزات درون چاهی

فارس: تیم تحقیق و توسعه شرکت بسط انرژی پرشیا چه زمانی تشکیل شد؟ چه اقداماتی توسط این تیم انجام شده است؟

عبداللهی: شرکت ما کار خودش را ابتدا به صورت مهندسی معکوس از تجهیزات خارجی آغاز کرد. از سال 93 برنامه‌ریزی کردیم که دفتر طراحی شرکت را تقویت کنیم و از مهندسی معکوس به سمت طراحی برویم. این کار با موفقیت انجام شده و توانستیم در سال 98 از طرف ستاد توسعه فناوری به عنوان شرکت دانش بنیان ادامه فعالیت بدهیم. در حال حاضر چندین دکترای مکانیک و کارشناس ارشد از بهترین دانشگاه‌های کشور در شرکت بسط انرژی پرشیا در حال خدمت هستند و به همین دلیل توانمندی بالایی در مباحث فنی و مهندسی در شرکت بسط انرژی وجود دارد.

فارس: برای بومی‌سازی تجهیزات درون چاهی با شرکت‌های خارجی در تعامل بوده‌اید؟ آیا انتقال تکنولوژی در این حوزه ورت گرفته است؟

عبداللهی: ما برای کار مهندسی معکوس از نمونه تولیدات شرکت‌های خارجی کمک گرفتیم. نمونه اول را که در چاه نصب کردیم، یک نمونه مهندسی معکوس بود. در این قضیه هم در سال 87 شرکت ملی نفت خیلی همکاری کرد. چون هیچ شرکتی در این حوزه ورود نکرده بود و فقط خارجی ‌ها کار می‌کردند. با شروع تحریم‌ها بعد از اینکه شرکت‌های خارجی کار را ترک کردند، شرکت نفت هم استراتژی خود را تغییر داد و تصمیم گرفته شد که چند شرکت داخلی برای تامین تجهیزات درون چاهی تقویت شود تا کشور دچار چالش نشود.

تصمیم وزارت نفت مبنی بر بومی‌سازی تجهیزات درون چاهی تصمیم درستی بود و پروژه‌هایی در قالب پروژه‌­های فناورانه تعریف شدند. بعد از بررسی‌های وزارت نفت، آنها متوجه شدند که در حوزه تجهیزات درون چاهی، دو تا سه شرکت توانمند در داخل کشور وجود دارند که از قبل برای طراحی این تجهیزات اقدام کرده‌اند و توانمندی بالایی دارند. در این راستا این شرکت‌ها مجوز حضور در مناقصات را پیدا کردند.

یکی از اقدامات خوبی که در شرکت بسط انرژی انجام شد این بود که ساختار شرکت را به صورت دانش‌محور اصلاح کردیم و دانشگاه تهران هم مسئول پایش شد. یعنی تیمی از دانشگاه تهران تمام مدارک و فرآیند طراحی شرکت ما را بررسی کردند. روند بررسی اسناد بسیار سختگیرانه انجام می‌شد. در نهایت انجمن نفت کار ممیزی نهایی را انجام داد و برای شرکت بسط انرژی گواهینامه صادر شد و ما الان می‌توانیم روی کالاهایمان نشان طلایی بزنیم. در حال حاضر پیشرفت فناوری این تجهیزات را در دنیا رصد می‌کنیم و با پتانسیل ایجاد شده مشکل فنی نداریم، اما علاقه‌مند به همکاری مشترک با شرکت‌های خارجی نیز هستیم.

*خرید تضمینی تجهیزات درون چاهی اصلا اجرایی نشده است

فارس: تجهیزات و مواد اولیه لازم برای تولید را دارید؟ در صورت ناقص بودن آیا آن را تکمیل کرده‌اید؟ آیا تجهیزات ساخت داخل هستند یا باید آنها را وارد کنید؟ امکان واردات آنها وجود دارد؟

عبداللهی: ماشین آلات ما برای ساخت تجهیزات کامل است و کلیه تجهیزات توسط ماشین آلات شرکت تولید می‌شود. مواد اولیه فلزی در داخل کشور تولید شده است. البته یکسری آب‌بندها هستند که در تجهیزات قرار می‌­گیرند که آنها هر چند در داخل کشور تولید می ‌شوند اما مواد اولیه آب‌بندها از خارج کشور تهیه می‌شود.

فارس: تست محصولات تولیدی چگونه انجام می‌شود؟ در خود کارخانه انجام می‌شود یا خارج از کشور و یا سایت عملیاتی؟

عبداللهی: هم‌اکنون تجهیزات تستی که به کمک آن بتوان عملکرد تجهیزات را ارزیابی کرد در کارخانه موجود است و حتی فراتر از آن تجهیزات تست‌های استاندارد که شرایط عملکرد قطعه در داخل چاه را شبیه‌سازی می‌کند طراحی و ساخته شده است. هر طرحی که برای اولین بار طراحی و ساخته می‌شود، عملکرد آنها به وسیله این تجهیزات تست، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در صورت تایید، مجوز تولید انبوه داده می‌شود. تمام تجهیزات زیر نظر بازرسین نفت ساخته و تست می‌­شوند و بعد از تایید بازرس تحویل کارفرما و نهایتا درون چاه نصب می شوند.

تولید داخلی تجهیزات درون چاهی، وابستگی به خارج را از بین برده است. شما ببینید در این تحریم‌ها کالاهای استراتژیک درون چاهی که در چاه ‌های نفت مورد استفاده قرار می‌گیرند به دلیل اقدامات زیر بنایی خوبی که اتفاق افتاده با کمترین چالش روبرو هستند. در نتیجه اتکا به توان داخلی باید در اولویت تصمیمات مسئولین قرار بگیرد، زیرا اگر در این حوزه به شرکت‌های داخلی اتکاء نمی‌شد هم‌اکنون مردم و کشور ما با مشکل کمبود تولید انرژی مواجه شده بود.

فارس: آیا تضمین خرید محصول به شما داده شده است؟ چون سال گذشته آقای زنگنه اعلام کردند که یکی از سیاست‌های وزارت نفت برای حمایت از ساخت داخل خرید تضمینی محصولات است.

عبداللهی: خیر، خرید تضمینی اصلا نداریم. شیوه کار بدین صورت است که مناقصات را اعلام می ‌کنند و ما در آنها شرکت می‌کنیم. چون چاه‌ها و میدان‌ها متفاوت است و برای هر میدانی تجهیز خاصی لازم است.

*گلایه از بی‌توجهی شرکت‌های کارفرما در اجرای دستورالعمل جبران نوسانات ارز

فارس: به طور کلی چه چالش‌های دیگری برای تولیدکننده ایرانی وجود دارد؟ مثلا نوسانات نرخ ارز و مواردی از این چه تاثیری بر کار شما گذاشته است؟

عبداللهی: به موضوع مهمی اشاره کردید. یکی از چالش ‌های اصلی ما، نوسانات قیمت ارز است. قراردادهای ما عمدتا یک الی دو ساله است و افزایش نرخ ارز و در نتیجه افزایش تورم یک عدم اطمینان جدی در بخش تولید این تجهیزات ایجاد کرده است. این موضوع باعث شده است نرخ مواد اولیه، دستمزد و انرژی به طور ناگهانی در کشور زیاد شود ولی رقم قراردادها ثابت است و نمی‌توانیم روی آن تغییری بدهیم.

این اتفاقات باعث تاخیر در تولید شده است و متاسفانه شرکت‌های کارفرما این قبیل مسائل را در قراردادها لحاظ نمی‌کنند و به محض تاخیر در کالا که اکثر مواقع به دلیل نوسانات شدید بازار اتفاق می‌افتد، جریمه‌های تاخیر را از پیمانکاران کسر می‌کنند. که این موضوع منجر به ضرر و زیان جدی به پیمانکاران می‌گردد. البته وزیر محترم نفت دستورالعمل جبرانی صادر کرده که با محاسبه آن ضریب جبران نوسانات بسیار اندک است، ولی همین دستورالعمل هم در برخی شرکت ‌ها رعایت نمی‌شود.

من اعتقاد دارم در کشور پتانسیل نیروی انسانی و دانش زیادی وجود دارد که می‌توان به شکوفایی تولید کمک کند. مدیرانی که در صنعت نفت و گاز فعالیت می‌کنند می‌توانند با حمایت از ساخت داخل، زمینه ارتقاء و رشد این شرکت‌ها را بیش از پیش فراهم نمایند. متاسفانه شغل‌های کاذب و سود سرشار در مشاغل مختلف باعث می‌شود که تولیدکننده از کار تولیدی دلسرد و زمینه کاری خود را تغییر دهد، چرا که در کشور ما یک دلال یک شبه میلیاردر می ‌شود ولی شرکت‌های تولیدی برای حفظ کارخانه و بقای خود می‌جنگند. اگر دولت می ‌خواهد صنعت راه بیفتد، باید دست دلال و واسطه‎ها را از اقتصاد کشور قطع کند و تا وقتی این اتفاق نیفتد تولید هم رونق نخواهد گرفت.

در حال حاضر با حدود 15 شرکت در حال همکاری هستیم و آنها خریدار تجهیزات تولیدی شرکت بسط انرژی پرشیا هستند که شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، شرکت ملی حفاری، شرکت نفت مناطق مرکزی، شرکت دانا انرژی، شرکت مپنا (بخش نفت و گاز)، شرکت بین‌المللی پترو فراساحل کیش، شرکت گلوبال پترو تک کیش و چند شرکت دیگر از جمله آنها هستند.

یقین داشته باشید که همه این پیشرفت‌ها با سیاست‌گذاری‌های درست برای ساخت داخل این تجهیزات حاصل شده است و در صورتی که مسئولین فضای کشور را برای تولید محیا کنند ما شاهد جهش تولید در کشور خواهیم بود. ما الان به سطحی از تولید رسیده‌ایم که به صادرات تجهیزات درون چاهی هم فکر می‌­کنیم و برای آن در حال برنامه‌ریزی هستیم. اتفاقا با خیلی از کشورها وارد مذاکره شده‌ایم و امیدوارم با برون رفت از شرایط قرنطینه کار صادرات را شروع کنیم.

* پیشنهاد ایجاد یک آزمایشگاه جامع برای تست تمامی تجهیزات نفتی

فارس: دلایل موفقیت شما در پروژه ساخت داخل تجهیزات درون چاهی چیست؟ آیا پیشنهاد و راهکاری برای بهبود وضعیت تولید داخل و کمک به بومی‌سازی 10 قلم کالای اساسی نفت دارید؟

عبداللهی: اولین چیزی که باعث موفقیت می ‌شود، باور قلبی است که در درون تیم مجری باید باشد. آن تیم باید باور و ایمان داشته باشد که "ما می‌­توانیم" و وقتی این باور قلبی باشد می‌تواند موانع را از سر راه بردارد. اگر این باور در درون مردم، مسئولین و شرکت‌ها باشد مابقی موضوعات قابل حل هستند. پس اول باید باور و اعتقاد به توان داخلی وجود داشته باشد و سپس با تدوین استراتژی و مشخص شدن اهداف، برنامه‌ریزی دقیقی برای آن صورت پذیرد.

در پایان بنده پیشنهادی برای بهبود کار دارم که در گذشته نیز به وزارت نفت این پیشنهاد را ارائه کرده‌ام. پیشنهاد این است که وزارت نفت باید برای ایجاد آزمایشگاهی جامع در سطح کشور برنامه‌ریزی کند. در صورت تاسیس این آزمایشگاه جامع، همه شرکت ‌هایی که در حوزه ‌های مختلف صنعت نفت کار می‌­کنند می‌توانند تولیداتشان را در آنجا تست کنند.

می‌توان سازوکاری را ایجاد کرد که در صورت تایید تست در این آزمایشگاه، گواهی‌نامه‌ای صادر شود که برای همه شرکت‌های دولتی و خصوصی معتبر باشد. تاسیس این آزمایشگاه جامع در حوزه تجهیزات نفتی هزینه‌بر است و شرکت‌های خصوصی نمی‌توانند برای ساخت آن ورود کنند. به طور کلی خلا چنین آزمایشگاهی به شدت احساس می‌شود و امیدوارم که وزارت نفت برای احداث آن اقدام نماید

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران