مژگان میرزایی

به وجود آمدن بحران بنزین و افزایش میزان آلودگی هوا در اواخر دهه ۶۰موجب شد که دولت طرح دوگانه‌سوز کردن تاکسی و وانت‌بارها را با سوخت LPG به مرحله اجرا درآورد. وارداتی بودن سوخت LPG که مانند بخشی از بنزین مصرفی در کشور از سوی دولت به آن سوبسید تعلق می‌گرفت و همچنین مشکلات عدیده‌ای که در پی استفاده از سوخت مذکور به وجود آمد باعث شد که این طرح پس از گذشت پنج سال متوقف شود.

بر این اساس بسیاری از کارشناسان، غیراقتصادی بودن LPG را یکی دیگر از دلایل توقف طرح LPG سوز کردن خودروها دانسته و سوبسید دولتی را مانع از پیگیری آن توسط دولت می‌خوانند.

اما برخی دیگر از کارشناسان با نظر غیراقتصادی بودن LPG مخالفند معتقدند نظام غلط قیمت‌گذاری LPG که در گذشته و در حال حاضر ساری و جاری است، موجب غیراقتصادی شدن LPG شده است. این کارشناسان معتقدند در کشورهایی که نظام اقتصادی آنها مبتنی بر بازار آزاد است استقبال از LPG هر روز گسترش می‌یابد.

به طور مثال کشور آلمان در یک سال گذشته تعداد جایگا‌های ارائه‌‌دهنده گاز LPG را از دو هزار و ۲۰۰ به سه‌هزار جایگاه افزایش داده و در انگلستان نیز از هزار و ۲۰۰ به هزار و ۸۹۲جایگاه افزایش یافته است.

به اعتقاد این کارشناسان با وجود آنکه قیمت LPG حدود ۶۰درصد قیمت بنزین است، اما منافع جانبی LPG موجب گسترش استفاده از این سوخت در جهان شده است، اما از دیگر دلایل مخالفان چیست؟ آنها معتقدند استفاده از سوخت LPG کاهش آلودگی محیط‌زیستی را به همراه ندارد. این در حالی است که موافقان تاکید دارند که بر اساس آمار موجود، میزان آلودگی خودروهای LPG نسبت به خودروهای غیر LPG به نسبت قابل توجهی کمتر است.

براساس آزمایشی که در کشور ترکیه صورت گرفته است، خودروهای غیر LPG‌سوز با طی مسافت ۱۲میلیارد و پانصد میلیون کیلومتر در سال باعث ایجاد ۶۸درصد اکسیدهای ازت (که از خطرناک‌ترین آلودگی‌ها هستند) شده‌اند و خودروهای LPG‌سوز با طی ۳۹میلیارد و یکصد میلیون کیلومتر تنها ۳۲درصد، آلودگی ایجاد کرده‌اند. این امر درخصوص گاز CO نیز صادق است به عبارتی CO خارج شده از خودروهای LPG‌‌سوز در حد کمتر از ۴/۱خودرو بنزین‌سوز است، از سویی میزان هیدروکربن‌های اشباع نشده در بنزینی ۵۷/۲گرم بر کیلومتر و در مورد LPG‌ این رقم تنها ۹۹/۰گرم است.

گذشته از نظرات موافقان و مخالفان استفاده از گاز LPG‌ می‌توان به ذکر این نکته پرداخت که فواید استفاده از سوخت LPG‌ موجب شده که امروزه عالی‌ترین استاندارد محیط‌زیست (استاندارد یورو چهار) برای خودروهای دارای سوخت LPG‌ در نظر گرفته شود و به همین منظور در حال حاضر کلیه کشورهای اروپایی در حال حرکت به سمت استفاده از سوخت LPG‌ هستند.

وزن و فشار مخازن داخل کپسول‌های LPG‌ ایراد دیگری است که مخالفان استفاده از این سوخت مطرح می‌کنند این کارشناسان معتقدند که مخازن سوخت LPG‌ بیش از حد سنگین بوده که این امر موجب افزایش وزن خودرو و بر هم خوردن تعادل دینامیک خودرو خواهد شد. اما براساس آمار موجود وزن مخازن LPG حدود یک و سه دهم مخزن CNG است، همچنین مخزن LPG تقریبا معادل باک خودرو ظرفیت دارد، اما مخزن CNG در شرایط مساوی حدود ۴/۱ ظرفیت باک ظرفیت دارد. از سوی دیگر فشار در داخل مخزن LPG‌ فشار اتمسفر است در حالی که CNG. گاز تحت فشار بالا است که این امر موجب می‌شود که مخازن CNG به روش جوشکاری تولید نشود.

ضرر میلیاردی قطعه‌سازان از LPG

طرح L.P.G سوز کردن خودروها که در اواخر دهه ۶۰ اجرای آن در کشور آغاز شد به دلیل عدم ایمنی کافی پس از گذشت ۵ سال متوقف شد توقف طرح L.P.G سوز کردن خودروها موجب شد که باز هم بنزین در سبد سوختی کشور یکه‌تازی کند.

اما پس از گذشت دو دهه و تکرار مشکلات تامین بنزین و افزایش آلودگی هوا موجب شد این بار مسوولان طرح CNGسوز کردن خودروها را به صورت گسترده در برنامه کاری خود قرار دهند.

اما ضرر میلیاردی قطعه‌سازان در تامین قطعات خودروهای LPGسوز ظاهرا این بار نیز قطعه‌سازانی را که به تامین قطعات خودروهای CNGسوز متعهد شده‌اند، بی‌اطمینان کرده است.

تغییر یکباره سیاست دولت و جایگزین CNG به جای LPG موجب شد که برخی از قطعه‌سازان مخازن LPGا، ۴۰ تا ۵۰میلیارد تومان متضرر شوند.

اما در طرح CNG به دلیل اینکه کشور ما دارای ذخایر غنی گاز طبیعی بوده و نیازی به وارد کردن گاز طبیعی به کشور وجود ندارد این امید وجود دارد که این طرح پس از مدتی به سرنوشت سوخت LPG دچار نشود.

به منظور معرفی دو سوخت CNG و LPG و مزایا و معایب این دو سوخت گفت‌وگویی داشتیم با برخی کارشناسان صنعت خودرو و کارشناسان سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت که در ذیل می‌آید:

CNG ایمن‌تر از LPG است

فربد زاده کارشناس صنعت خودرو درگفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص دلایل توقف طرح LPGسوز کردن خودروها گفت: LPG یک سوخت وارداتی بود که دولت سوبسید قابل توجهی برای واردات آن می‌پرداخت اما مشکلات بسیاری که برای واردات این سوخت به وجود آمد موجب شد که طرح LPGسوز کردن خودروها متوقف شود.

این کارشناس خودرو معتقد است سوخت LPG به دلیل اینکه ارزان‌تر و قابل دسترس‌تر از سوخت CNG است در دنیا کاربرد بیشتری دارد.

به گفته وی به دلیل اینکه تعداد کشورهایی که دارای ذخایر گاز طبیعی در دنیا هستند بسیار اندک است و صادرات CNG به این کشورها مشکلات بسیاری را به همراه دارد بیشتر کشورهای LPG را به جای CNG در سبد سوختی خود قرار داده‌اند.

زاوه در خصوص میزان ایمنی دو سوخت LPG و CNG نیز می‌گوید: ضریب اطمینان برای سوخت CNG خیلی بالاتر از سوخت LPG است و تعداد حوادث به وجود آمده برای گاز طبیعی بسیار کمتر از LPG و حتی بنزین است. وی در ادامه اظهار داشت: LPG در اصل همان گاز مایع خانگی است و در حال حاضر بسیاری از مالکان خودروهای LPGسوز برای شارژ خودروی خود از کپسول‌های خانگی استفاده می‌کنند که این امر موجب شده ضریب ایمنی این خودروها به میزان قابل توجهی کاهش یابد.

با خیال راحت برانید

علیرضا رهنما، کارشناس مسوول امور بین‌الملل CNG سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت نیز در تفکیک دو سوخت LPG و CNG می‌گوید: CNG گاز طبیعی فشرده است که در خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد این گاز با فشار ۲۰۰ بار در کپسول‌های CNG ذخیره می‌شود اما LPG همان گاز مایعی است که در گذشته به صورت کپسول مورد استفاده قرار می‌گرفت. LPG گاز طبیعی نبوده بلکه محصولی است که در مرحله پالایش از نفت استخراج می‌شود و قابلیت اشتعال بالایی دارد و در عین حال به دلیل اینکه سنگین‌تر از هوا است، قدرت انفجار آن نسبت به CNG بیشتر است.

از سویی دیگر شدت گرفتن طرح دوگانه‌سوز کردن خودروها با CNG و خبر انفجار چند خودرو به دلایل مختلف موجب شد که مردم خودروهای CNGسوز را بمب متحرکی بدانند که با کوچک‌ترین ضربه‌ای منفجر خواهد شد. رهنما در خصوص ضریب ایمنی خودروهای گازسوز عنوان می‌کند: کپسول‌های CNG استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای دارند و به هنگام وارد کردن ضربه به وسیله شیرهای کنترل گاز به صورت اتوماتیک از کپسول خارج می‌شود که به این وسیله امکان انفجار خودرو به صفر می‌رسد.

وی در ادامه می‌گوید: حادثه‌های که در چند سال گذشته اتفاق افتاد موید این است که مخازن CNG از ضریب ایمنی بالایی برخوردار هستند در حادثه سقوط هواپیمایی C۱۳۰ در شهرک توحید خودروهای بسیاری دچار سانحه شدند، اما خودروهای مجهز به کپسول CNG با وجود انفجار خودرو مخازن آنها کاملا سالم ماندند، همچنین در حادثه آتش‌سوزی پمپ بنزین خیابان ۱۷ شهریور هم به مخازن خودروهای دارای کپسول CNG نیز هم آسیبی وارد نشد.

رهنما معتقد است، حادثه‌های که طی چند سال گذشته رخ داد، مربوط به خودروهایی است که به صورت غیر استاندارد و غیر قانونی دوگانه‌سوز شده‌اند که چگونگی گازسوز شدن آنها نیز غیر قابل پیگیری و نظارت است.

کارشناس مسوول امور بین‌الملل CNG سازمان بهینه‌سازی در پاسخ به این پرسش که خودروها پس از گازسوز شدن با چه مشکلاتی مواجه می‌شوند، اظهار داشت: چون موتور خودروها بر پایه سوخت بنزین طراحی شده دوگانه‌سوز کردن خودروها مشکلات بسیاری را برای آنها به وجود می‌آورد که شاخص‌ترین آنها افت توان خودرو در حدود ۱۰ الی ۱۵درصد است که این مشکل با نصب موتورهای دوگانه‌سوز برطرف خواهد شد.

افشین بهلولی، مسوول بخش تبدیل کارگاهی و تامین مخزن شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت نیز در پاسخ به این پرسش که مخازن برای ورود به کشور باید چه استانداردهای را کسب کند، اظهار داشت: مخازن برای ورود به کشور باید استانداردهای ایزو و ایزی آر ۱۱۰ را از سوی موسسه استاندارد کسب کند تا بتواند وارد کشور شود.

وی در خصوص افت توان خودروهای گازسوز عنوان کرد: خودروهایی که در کارخانه گازسوز می‌شوند افت توان کمتری نسبت به خودروهایی که در کارگاه‌ها دارند خودروهای که در کارخانه گازسوز می‌شوند با افت ۱۳ تا ۱۴درصد مواجه می‌شوند، ولی خودروهایی که به صورت کارگاهی گازسوز می‌شوند با افت ۱۶ تا ۱۷درصدی و در برخی موارد افت ۲۳درصدی را تجربه می‌کنند.