پیام نفت:

 خواهش ما از مسوولان وزارت نفت و NPC این است که نگاهشان به مجتمع های خصوصی واگذار شده پدرانه باشد و اجازه ندهند دیگران وسوسه انگیزی کنند و فضاسازی نمایند
دانش نفت: مهندس سید حسین میر افضلی، مدیرعامل شرکت پتروشیمی خراسان در گفتگو با دانش نفت در خصوص مسایل و چالش های مختلف صنعت پتروشیمی سخن گفت. او در بخشی از مصاحبه خویش واگذاری ها را در ابتدا کمی شتابزده ارزیابی می کند اما تشکیل هلدینگ ها را گامی موثر در توسعه شتابان صنعت پتروشیمی ارزیابی می نماید. مهندس میرافضلی تاکید می کند که پتروشیمی های خصوصی خود را به هیج وجه جدا از شرکت ملی صنایع پتروشیمی نمی دانند و همواره از راهنمایی های تخصصی تدبیرپردازان این صنعت بهره مند شده اند. وی در بخشی از گفتگوی خویش با دانش نفت از تصمیم سازان پتروشیمی و وزارت نفت درخواست می کند که در موضوعات حساسی چون تعیین قیمت خوراک، نگاهی پدرانه و حمایتی به شرکت های خصوصی داشته باشند. آنچه در پی می آید ماحصل این گفتگوست که از نظر خوانندگان غزیز می گذرد.

جناب مهندس میر افضلی، 50 سالگی پتروشیمی و فراز و فرودهای آن را چگونه ارزیابی می کنید؟

شروع صنعت پتروشیمی در مرودشت بود و پس از آن، پتروشیمی ایران و ژاپن و رازی. در زمان بعد از جنگ تحمیلی و در دولت آیت ا... هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی این توسعه به اوج خود رسید. اوج شکوفایی صنعت پتروشیمی در این مقطع 16 ساله بود. پتروشیمی های زیادی در این پروسه زمانی احداث شد. مثل پتروشیمی خراسان، فارابی، جم، زاگرس، فناوران. این صنعت در یک مقطعی فرود داشت که پس از خصوصی سازی بود که طی سالهای اخیر رخ داده است. NPC در این مقطع واگذاری ها بحث مالکیتی بر روی صنایعی که ایجاد کرده بود دیگر نداشت و این مجتمع ها به نهادهای غیر دولتی واگذار شدند. پتروشیمی درآمد چندانی هم نداشت و ممنوعیت در توسعه هم داشت. بنابراین پتروشیمی از یک مقطعی که کل صنعت پتروشیمی زیر نظر NPC کار می کردند به یکباره با وضعیت جدیدی مواجه شد که دیگر هیچ شرکت زیر مجموعه ای نداشت از قبل هم استراتژی جدید و نقش NPC پس از واگذاری ها به خوبی ترسیم نشده بود. هرکدام از پتروشیمی ها به صورت جزیره ای واگذار شده بودند و چشم انداز روشنی هم در صنعت پتروشیمی وجود نداشت. از طرفی پتروشیمی هم حق ندارد در طرح های جدید وارد و یا کارخانه جدیدی با سهام مالکیتی راه اندازی کند. در این مقطع که NPC نقش اجرایی نداشت، هلدینگ ها ورود کردند و شرکت های جزیره ای را ساماندهی کردند. مثل هلدینگ پارسیان که شرکتهای کود و اوره را زیر بیرق خود آورد و هماهنگی بین آنها به وجود آورد. هلدینگ تاپیکو نیز برخی دیگر از شرکت های پتروشیمی ها را زیر مجموعه خود نمود تا خلاء هماهنگی و «کوردینیتوری» را پر کرده و انسجام ببخشند. البته فقط نقش هماهنگ کننده و پیگیری کننده چون این هلدینگ ها نمی توانند نقشی که NPC ایفا می کرد را بر عهده بگیرند چون NPC حاکمیتی بود اما هلدینگ ها هماهنگ کننده و برنامه ریز کلان هستند. این روالی است که تا به اکنون در صنعت پتروشیمی طی شده است.

سوالم این است که آیا پتروشیمی ها به اهلش واگذار شد و اصولا آیا روند توسعه متوقف نشد؟

ببینید! پتروشیمی ها در حال حاضر غالباً در اختیار هلدینگ ها قرار دارند، مثل هلدینگ تاپیکو، خلیج فارس، نفت و گاز پارسیان و صندوق بازنشستگی کشوری.. خوب هلدینگ نفت و گاز پارسیان کار توسعه را انجام داد و اینطور نبود که دست روی دست بگذارد و کاری نکند. این هلدینگ فاز 2 کرمانشاه و فاز 2 شیراز و فاز 2 و 3 پردیس را اجرا کرد و حتی رکورد 3 ساله در اجرای پروژه پردیس زد. در این حوزه با وجود همه فشارها ی تحریمی شاهد توسعه بوده ایم. تحریم مثل حرکت کردن در سربالایی کوه بوده است. این درست است که شرکت های خصوصی دنبال سود بیشتر هستند اما اینطور نیست که دنبال توسعه نباشند چون موفقیت خود را در توسعه بیشتر می دانند. سود بیشتر در توسعه بیشتر است و در اجرای پروژه های جدیدتر بخش خصوصی تلاش می کند که هزینه ها را کاهش دهد. آمدن پتروشیمی ها به بخش خصوصی یکسری مزایا داشت و ممکن است معایبی هم داشته باشد اما فواید خوبی هم داشته است. در مورد برخی واگذاری ها من حق را به شما می دهم مثل پتروشیمی هایی که به بانک ها واگذار شد. بانکها هلدینگ های تخصصی ندارند و ممکن است نتوانند توسعه دهند اما در 3 هلدینگ و صندوقی که عرض کردم نگاه تخصصی حاکم است و توسعه در آن صورت می گیرد.

با خصوصی سازی شاهد بودیم که اعتبار NPC در جهان پتروشیمی و موسسات بین المللی از دست رفته است و اخیراً نام هلدینگ خلیج فارس مطرح شده است.ما از قافله توسعه و چشم انداز عقب هستیم، نظر شما چیست؟

ما به عنوان بخش خصوصی دنبال این هستیم که صنعت پتروشیمی ایران توسعه پیدا کند. در لیست 100 شرکت نام هلدینگ خلیج فارس هست اما نام نفت و گاز پارسیان و تاپیکو هم هست. مجموعه اینها می شود ایران که این مجموعه مهم است. اما نکته مهم آن است که در زمان اوج تحریم ها خصوصی سازی ها انجام شد. اگر در شرایط عادی خصوصی سازی ها صورت می گرفت، طرح های زیادی هم به منصه اجرا در می آمد اما در مقطع تحریم مشکل و چالش موانع مالی ایجاد شد. اما با آمدن دولت تدبیر و امید که بحث تعامل با جهان مطرح است، بحث های توسعه ای شکل واقعی به خود گرفته است. به طور مثال در پتروشیمی خراسان موضوع مهم GTTP فعال شده است. همه پتروشیمی ها به دنبال توسعه هستند. من خودم اعتقاد دارم که NPC نیازی نیست که نقش حاکمیتی داشته باشد، پتروشیمی می تواند 20 درصد سهام در شرکت ها و هلدینگ ها داشته باشد و نقش اثرگذاری در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها داشته باشد و مفید واقع گردد. بسیاری از مجوزها و ... می تواند با نقش 20 درصدی NPC در هلدینگ های خصوصی تسهیل شود. بنابراین به نظر من NPC می تواند نقش کوردینیتوری و هماهنگ کننده کلان را داشته باشد.

پس چرا ما از چشم انداز عقب افتادیم؟ علت چه بوده؟

در چند سال گذشته پتروشیمی ها به دلیل کمبود خوراک با ظرفیت پایین خود کار کرده اند. پتروشیمی فن آوران روزانه چند میلیارد تومان بابت قطعی گاز و کمبود خوراک ضرر کرده است. برخی پتروشیمی ها با 40 الی 50 درصد ظرفیت خود کار می کردند. پتروشیمی مروارید احداث شد اما با چند درصد ظرفیت خود کار می کند؟ پتروشیمی امیرکبیر با چند درصد ظرفیت کار می کند؟ وقتی شما خوراک ندارید چگونه می خواهید توسعه دهید؟ وقتی امیر کبیر را نمی توانید خوراک بدهید، چگونه می خواهید توسعه دهید؟ مشکل باید به درستی ریشه یابی شود. متاسفانه در سالهای گذشته به دلیل عدم اجرای به موقع پروژه های پارس جنوبی عملاً مجتمع های پتروشیمی با کمبود خوراک مواجه بودند و شرکت ملی نفت و شرکت گاز به عنوان بالادستی نفت نتوانستند به پایین دستی و پتروشیمی گاز لازم را برساند. وقتی مجتمع پتروشیمی با 50 درصد ظرفیت کار می کند چطور می تواند طرح دوم توسعه ای اش را اجرا کند؟ این برمی گردد به سیاست های کلان کشور. هم زیر ظرفیت و هم قطعی گاز که این به مجتمع ها ضربه زده است. زیان های قطعی گاز به مجتمع ها بالغ بر 1.5 میلیارد تومان در روز برای  برای برخی از مجتمع ها بود که قابل چشم پوشی نیست. نکته دیگر منابع بانکی است. کدام کشور دنیا را سراغ دارید که با منابع 30 درصدی امر توسعه را انجام دهد؟ در 8 سال گذشته نرخ سود بانکی به 30 درصد رسیده بود حال چه کسی حاضر است با این سود به سراغ توسعه برود؟ آیا در 8 سال گذشته بستر توسعه فراهم بود که توسعه صورت بگیرد؟ وام ارزی به آسانی قابل دریافت نبود، در این 8 فاینانس به سختی انجام می شد، بهره بانکی به شدت بالا بود، قطعی گاز هم بود. خوراک پتروشیمی به طور کامل تامین نمی شد بعد انتظار دارید که پتروشیمی های واگذار شده شق القمر کنند! بنده با قاطعیت می گویم، اگر مالکیت در اختیار NPC هم بود نمی توانست اهداف مد نظر را محقق کند چون بستر آماده نبود. در سایر حوزه ها هم که در اختیار دولت بود مثل ایدرو و ایمیدرو دولت به درستی نتوانست کاری از پیش ببرد. الان در شرایطی قرار داریم که با درایت دولت تدبیر و امید، امید زیادی داریم که تحریم ها کاهش یابد و بحث بانکی حل شود. ما آمادگی برای جهش در صنعت پتروشیمی را داریم. ما می توانیم به یک جهش برسیم به شرط اینکه مباحث بین المللی حل شود و بهره های بانکی تعدیل شود و زیر ساختهای نرم افزاری هم حل شود.

اما برخی این رکود را بیشتر به واگذاری ها نسبت می دهند؟

ما وقتی نتوانیم وام ارزی مورد نیاز را دریافت نماییم و تکنولوژی وارد کنیم، چطور می توانستیم جهش ایجاد نماییم؟ مگر خودمان صاحب تکنولوژی هستیم؟ مگر می شود با وام با سود 30 درصد پروژه پتروشیمی ایجاد کرد؟ نمی شود. تا وقتی مساله تحریم ها و بحث تعدیل بهره های بانکی حل نشود نمی توان انتظار جهش از صنعت پتروشیمی داشت، چه مالکیت در NPC باشد و چه در دست بخش خصوصی.

نظرتان درباره نرخ خوراک و اختیار تعیین تکلیف آن در وزارت نفت چیست؟

در شرایطی که قیمت جهانی گاز در حال سقوط است، قیمت خوراک را در کشور اضافه می کنند! علاوه بر آن وقتی سیاست قیمت گذاری نرخ خوراک گازی ثابت نیست، چگونه می شود «FS » پروژه را استخراج کرد. از طرفی مالیات های سنگینی را هم از مجتمع های پتروشیمی اخذ می کنند و 25 درصد سود را می گیرند. برای اجرای پروژه بهره بانکی، اصل پول و 25 درصد مالیات از سود را بایستی بدهید در حالی که باید معافیت مالیاتی را در طرح های جدید در نظر بگیرند.که البته با پیشنهاد دولت محترم ، مجلس محترم به دنبال حل این مشکل است. در چنین شرایطی اگر وزارت نفت و NPC به شرکتهای واگذار شده خصوصی نگاه پدرانه نداشته باشند، موضوع تعیین قیمت خوراک بسیار چالش برانگیز خواهد شد.

منتقدان می گویند که شرکت های خصوصی پتروشیمی به دنبال رانت خواری هستند تا توسعه؟

مگر در سالهای گذشته شرکت های خصوصی پروژه های خود را توسعه نداده اند؟ تولید پتروشیمی پردیس سه برابر افزایش یافته، تولید فاز 2 پتروشیمی کرمانشاه به دو برابر در حال پیگیری است، پتروشیمی شیراز هم به 2 برابر افزایش توسعه رسیده است. پتروشیمی خراسان با جدیت طرح GTTP که طرح 1.2 میلیارد دلاری است را در حال پیگیری دارد. این نگاه ها اشتباه است متاسفانه عده ای به موضع افتاده اند و می خواهند در برابر شرکتهای خصوصی گارد بگیرند. این نگاه پدرانه نیست. اعتقاد دارم که NPC پدر پتروشیمی های خصوصی است و ما در همه موارد با آنها مشورت می کنیم و از آنها رهنمود می گیریم. ما در مباحث سهام خصوصی هستیم اما در مباحث کلان از راهبردهای پدرانه NPC کمک می گیریم. باید NPC و وزارت نفت هم به ما نگاه پدرانه داشته باشند. مدیران پتروشیمی می دانند که ما همه کارهایمان را از کانال پتروشیمی دنبال می کنیم.

از پتروشیمی اندکی فاصله بگیریم، بازار جهانی نفت را چگونه ارزیابی می کنید؟

ذخایر نفت متعارف جهان 1687 میلیارد بشکه است و ذخایر نفت اوپک 1214 میلیارد بشکه است. ذخایر روسیه 93 میلیارد بشکه است و تولید روسیه 3.9 میلیارد بشکه در سال است. مصرف نفت آمریکا حدود 7 میلیارد بشکه در سال است. تولید آمریکا 10 میلیون بشکه در روز است که معادل 6/3 میلیارد بشکه در سال است، یعنی آمریکا همچنان نیمی از نیازش را وارد می کند. ذخایر متعارف نفت آمریکا 58 میلیارد بشکه است. کل مصرف نفت جهان33.3 میلیارد بشکه نفت در سال است و اگر ذخایر جدیدی کشف نشود در بلند مدت و در افق 30 ساله آمریکا و روسیه نمی توانند به این میزان نفت تولید کنند و امید زیادی هم وجود ندارد که کشف زیادی صورت پذیرد. بنابراین آمریکا و روسیه نمی توانند تولید در این سطح نفت را ادامه دهند و تولید آنها کاهش پیدا خواهد کرد. همچنین تولید شیل اویل آمریکا هم کاهش پیدا می کند. وقتی قیمت نفت پایین بیاید مصرف بالا می رود و رویکرد به مصرف در میان مردم کشورهای مصرف کننده بالا می رود و همزمان بار رشد اقتصادی در کشورها شدت مصرف هم بالا می رود. در دنیا سرعت رشد اقتصادی کم شده اما رشد همچنان ادامه دارد. افت شدید قیمت نفت دلایل متعددی دارد. رشد اقتصاد چین کم شده است. تولید نفت عراق، شیل اویل آمریکا، تولید نفت روسیه و عربستان افزایش یافته است و عرضه زیاد شده است متقاضی های مهم نفت عبارتند از آمریکا 20 درصد، چین 12 درصد، ژاپن 5 درصد، هند 4.1درصد هستند. از طرفی تولید نفت آمریکا افزایش یافته است و رشد اقتصادی ژاپن و هند نیز کند شده است عرضه زیاد شده است و تقاضا انتظارات را برآورده نکرده است و نفت ایران هم افزایش یافته است. بحث لیبی هم مشکلاتش حل شده است و منجر به مازاد عرضه شده است. انتظارات روانی هم به این بازار دامن زده است. سیاست نفتی عربستان برای از میدان بدر کردن تولید شیل گاز در کوتاه مدت جواب نمی دهد و در بلند مدت شاید بتواند موفق باشد اما به شرکت های نفتی ضرر فراوانی وارد می نماید. عربستان اهداف چند گانه ای را دنبال می کند، ایران و روسیه با این افزایش عرضه تحت فشار قرار می گیرند البته این موضع نفتی سعودی ها برای چین، هند و ژاپن بسیار مناسب است. این قیمت منطقی نفت نیست. از طرفی بحث اینکه قیمت گاز با کاهش قیمت نفت سقوط کند درست نیست، چون مقوله گاز و انتقال آن مقوله بسیار هزینه بری است بنابراین گاز با نفت تفاوت های زیادی دارد، بنابراین فرضاً شیل گس های آمریکا به بهره بردرای برسند قیمت خیلی مانند نفت پایین نیست. در حالی که عربستان در تولید گاز مطرح نیست و بیشتر در تولید نفت مطرح است. روسیه ذخایر گازی خوبی دارد. از طرفی دنیا به طرف گاز می رود، نیروگاه ها، پتروشیمی ها به سمت گاز می روند حتی در خودروها و بسیاری از جاها به سمت گاز آمده اند. مصرف گاز و منحنی جهانی گاز نشان دهنده این است که سهم گاز در 20 سال آینده تا 5 درصد افزایش می یابد بنابراین قیمت گاز خیلی متاثر از قیمت نفت نیست هر چند بی تاثیر نیز نمی باشد. از طرفی در آمریکا چون شیل گس هزینه بالایی دارد کل ذخایر گاز آمریکا بالا نیست چون شیل گس ها محیط زیست را آلوده می کنند و با بهره مالکانه حدود 20 سنت به دست مجتمع ها می رسد.

اما شرکت ملی صنایع پتروشیمی اگر برای توسعه صنعت پتروشیمی دغدغه دارد که به عنوان پدر خانواده چنین است می تواند در مناطق کمتر توسعه یافته 49 درصد سرمایه گذاری کند و وقتی واحد به بهره برداری رسید، پتروشیمی می تواند سهامش را بفروشد و جای دیگری سرمایه گذاری کند. یعنی پتروشیمی می تواند به سرعت گرفتن روند توسعه کمک کند و در جاهای مختلف کشور صنایع پتروشیمی را راه بیاندازد کاری که سازمان گسترش با این هدف تشکیل و در مقطعی بسیار موثر بود. NPC نیز می تواند همین سیاست را دنبال کند. ما اعلام کرده ایم که انشاءا.. پروژه GTTP را در حال پیگیری داریم و برای موضوع توسعه صنایع پایین دستی آن هم در حال بررسی هستیم که خودمان هم وارد سرمایه گذاری شویم. ما مایل هستیم در حوزه های مرتبطی که FS و فیزیبیلیتی مناسب داشته باشد ورود نماییم. کشور چین بیش از 10 برابر ما اوره تولید می کند برخی از محصولات ما را تا 20 برابر تولید می کند در حالی که این کشور از زغال سنگ و گاز وارداتی استفاده می کند در صنعت پتروشیمی مطالعه بازار اهمیت زیادی دارد و بر اساس توجیه اقتصادی وارد پروژه می شویم. کشور و شرکتی که زودتر وارد سرمایه گذاری و تولید شود در واقع بخشی از بازار را به خود اختصاص داده لذا هر چه ما در ورود به بازار محصولات پتروشیمی خصوصا PE  و PP  تاخیر داشته باشیم شرکتها و کشورهای رقیب زودتر وارد می شوند و سهم بازار را تصاحب می کنند و به این ترتیب مطالعات شرکتی که بعد از آن در حال مطالعه بازار است را تحت تاثیر قرار می دهد .

لایحه ای در مجلس در حال بررسی است تحت عنوان لایحه خروج از رکود که نکات خوبی در آن دیده شده است. خواهش ما این است که این موضوع تصویب شود. مطمئن باشید تصویب این لایحه بستر را برای توسعه مناسب و سریع در صنایع بالادستی و پایین دستی پتروشیمی فراهم می کند و تاثیر قابل توجهی در کاهش نرخ بیکاری خواهد داشت. معافیت های مالیاتی و امتیازهای مالیاتی در مناطق ویژه در لایحه خروج از رکود دیده شده است که امیدواریم به تصویب مجلس برسد. بحث دیگری هم در مجلس مطرح است و انشاءا... نهایی شود این است که به شرکت هایی که در شرکت هایی پایین دستی سرمایه گذاری می کنند گاز ارزان تری تعلق می گیرد که البته باید این قانون شفاف تر باشد یعنی اگر پتروشیمی خراسان در صنایع پایین دستی به میزان 30 درصد مشارکت کند آیا از امتیازات گاز ارزان بهره مند خواهد شد؟ این بحثی است که در مجلس در خصوص سرمایه گذاری در صنایع پایین دستی پتروشیمی در مناطق کمتر توسعه یافته مطرح می باشد که امیدوارم شفاف تر باشد.

بهترین حالت برای نرخ خوراک چیست؟

باید نرخ خوراک مشخص باشد قیمت های نسبتاً ثابت بسیار بهتر از این است که یک شبه قیمت ها تصاعدی افزایش یابد. اما اگر سرمایه گذار بخواهد در صنعت پتروشیمی سرمایه گذاری کند باید برای او مشوق قایل شویم مشوق هایی از قبیل تثبیت قیمت خوراک برای یک دوره 10 ساله، مشوق های مالیاتی، مشوق نرخ خوراک جهت سرمایه گذاری در صنایع پایین دستی و ... کلام پایانی؟ خواهش ما از مسوولان وزارت نفت و این است که نگاهشان به مجتمع های خصوصی واگذار شده پدرانه باشد و اجازه ندهند دیگران وسوسه انگیزی کنند و فضاسازی نمایند و رابطه شرکت های پتروشیمی را با متولی این صنعت( از بعد حاکمیتی) ضعیف نمایند . وزارت نفت و npc می توانند در صورت تمایل تا 49 درصد در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته در سرمایه گذاری های جدید مشارکت نمایند که مشوق و راهگشا برای توسعه سرمایه گذاری در این حوزه می باشد

 
   
 

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران