1- منابع معدنی وصنعت معدن چین / ویژگی ها ووضعیت توزیع (پراکندگی) منابع معدنی.
آمار حاکی از آن است که تا پایان سال 2005، تعداد 157 منبع معدنی مختلف با ذخایر مشخص درچین کشف شده است که از میان آنها 9 مورد منابع معدنی انرژی ، 54 مورد منابع معدنی فلزی ، 91 مورد منابع معدنی غیرفلزی وهمچنین مقادیری منابع گاز وآب بوده است.A - ویژگی های منابع معدنی چین / منابع معدنی انرژیگرچه چین به لحاظ منابع معدنی انرژی دارای ذخایر نسبتاٌ مطلوبی است ، اما ساختار انواع این منابع رضایتبخش ودرحد کافی نمی باشد.براین اساس برای نمونه منابع ذغال سنگ دراین کشور بسیار زیاد بوده، اما منابع گاز ونفت چین سهم کمی از منابع انرژی را به خود اختصاص داده اند.
ازجمله دیگر ویژگی های منابع ذغال سنگ این است که به لحاظ ذخایر بسار فراوان است واز نظر انواع نیز دارای گوناگونی زیادی است ولی بعضاٌ فقط کمی از ذخایر ذغال سنگ چین دارای کیفیت بالا است وذخایر ذغال سنگ کک و ذغال سنگ خشک کیفی نیز در این کشور چندان زیاد نمی باشد.
ازسوی دیگر منابع ذغال سنگ درچین پراکندگی خاص خود را دارد، درحالی که نواحی غربی وشمالی کشور دارای ذخایر غنی ذغال سنگ هستند، مناطق شرقی وجنوبی با کمبود این انرژی مواجه اند. شمار کمی از معادن ذغال سنگ درسطح زمین قرار دارند که ذغال سنگ آنها از نوع ذغال چوبی است و تعدادی از آنها نیز دارای مواد معدنی مختلف هستند.منابع نفت وگاز چین دارای ویژگی های خاص خود است. ذخایر نفت زیاد است به گونه ای که چین با داشتن بیش از 15 میلیارد تن ذخیره نفت قابل اکتشاف جزو 10 کشور برتر نفتی جهان قرار دارد، اما نرخ ذخایر ثابت آن پایین است. ذخایر نفت ساحلی آن تنها یک پنجم از مجموع نفت کشور را شامل می شود و ذخایر ثابت غیرساحلی (دور از ساحل دریا) حتی کمتر از این میزان است.به لحاظ توزیع و پراکندگی منابع نفتی نیز می توان گفت که 73 درصد از مجموع منابع نفتی چین در 14 حوضه نفتی با وسعتی به میزان 100 هزار کیلومتر مربع و 50 درصد از منابع گاز طبیعی نیز در مناطق غربی ومرکزی چین واقع شده است.همچنین منابع نفت وگاز طبیعی چین دراعماق زمین قرار دارد وشرایط جغرافیایی برای اکتشاف واستخراج آن بسیار پیچیده است. چین کماکان به لحاظ منابع معدنی چون منابع سنگی نفت زا و منابع حرارتی زمینی دیگر کشور غنی محسوب می شود.

B - منابع معدنی فلزی چین از جمله کشورهای غنی در زمینه منابع معدنی فلزی محسوب می شود وکم وبیش دارای همه نوع منبع معدنی فلزی است که تاکنون درجهان کشف شده است. از جمله آنها می توان به تنگستن، قلع، تانتالوم و تیتانیوم اشاره کرد که چین بزرگترین منابع آن را در جهان دراختیار دارد.
به لحاظ منابع فلزی چون وانادیو، نیوبیوم ولیتیم چین دومین کشور غنی جهان است . منابع روی آن در رتبه چهارم است و از نظر آهن، طلا، نقره وسرب دارای پمجمین منابع بزرگ جهان است.
منابع معدنی فلزی چین دارای پراکندگی خاص خود است. برای نمونه ذخایر آهن عمدتاٍ در سه منطقه آنشان- بن شی ( استان لیائونیگ - شمال شرق )، استان خدبی در شمال و استان شن سی ؛ ذخایر باکسیت دراستان های شن سی، خه نان ، گویجو و گوانگ شی، ذخایر تنگستن در استان های جیانگ شی ، هونان، گوانگ دونگ وذخایر قلع در استان های یون نان، گوانگ دونگ، هونان و گوانگ شی واقع است.
برخی از منابع معدنی فلزی چون تنگستن و قلع، دارای ذخایر بسیار بالا وکیفیت قابل رقابت در بازارهای جهان است. با این حال برخی از منابع معدنی فلزی این کشور چون آهن ، آلومینیوم ومس آن دارای کیفیت پایین وکم محصول است وبه همین دیلی ذوب آن نیز مشکل بوده وکم سود است . بیشتر ذخایر معدنی فلزی در چین دارای اندازه (سایز) کوچک ومتوسط است ومقدار ذخایر بزرگ بسیار کم می باشد.
C - منابع معدنی غیرفلزی چین از جمله کشورهای معدود جهان است که دارای منابع گوناگون غیرفلزی است . درزمان حاضر بیش از پنج هزار حوزه تولید منابع معدنی غیرفلزی با ذخایر ثابت در چین وجود دارد. که از جمله آنها می توان به ذخایر منگنز، گرافیت، طلق و تعدادی ماده معدنی دیگر اشاره کرد که چین بزرگترین ذخایر آ« درجهان را در اختیار دارد ویا از وضعیت خوبی در زمینه غنی بودن این معادن در جهان قرار دارد. برخی از منابع معدنی سنگ طبیعی این کشور جهان مرمر و گرانیت نیز بسیار غنی ودارای کیفیت بالا است. دخایر سیلویت و بورون Boron چین معدود است.

D - منابع گاز وآب، منابع آب زیرزمینی طبیعی ثابت چین سالانه 870 میلیارد مترمکعب است که از این مبان 290 میلیارد متر مکعب قابل بهره برداری است. ذخایر آب شور زیر زمینی چین حدود 20 میلیارد متر مکعب درسال است.منابع آب زیرزمینی چین پراکندگی زیادی ندارد. به گونه ای که مناطق جنوبی پرآب و مناطق غربی وشمالی کم آب محسوب شوند. نمونه های آبهای زیرزمینی چین به لحاظ جغرافیایی تفاوت های زیادی دارد . شمال چین ومناطق جنوب غربی دارای منابع آبی متفاوت هستند.
2) پراکندگی منابع معدنی چین
منابع معدنی چین درهمه استانها، مناطق خودمختار، شهرها و بخش های چین پراکنده است وانواع پراکندگی باتوجه به موقعیت جغرافیایی منطقه وشرایط معدنی متغیر بوده وگونه گونی منابع معدنی به لحاظ کیفی نیز ومیزان منابع معدنی متفاوت است . بنابراین منابع معدنی چین در نواحی شرقی غربی و مرکزی دارای ویژگیهای غیریکسان است.
A- نواحی شرقی
نواحی شرقی چین عمدتاٌ در حاشیه ودرامتداد رودخانه های اصلی چین قرار گرفته اند ودارای پوشش گیاهی خوبی بوده وتپه های این نواحی را از یکدیگر جدا می سازد.این نواحی دارای شبکه های آبی و رودخانه های مناسب بوده وبه دریا نزدیک هستند وبه همین دلیل شرایط حمل ونقل آنها مناسب می باشد.مناطق شرقی چین ازجمله نواحی پیشرو دراجرای سیاست اصلاحات ودرهای باز به حساب می آیند، دارای توسعه اقتصادی مطلوب بوده واز لحاظ علمی / فنی و اقتصادی مزیت های زیادی دارند این مناطق درعین حال به لحاظ تولید و دارابودن صنایع معدنی خام وضعیت مطلوبی دارند به گونه ای که میزان تولید ذغال سنگ خام نواحی شرقی چین 23 درصد از مجموعه ملی، نفت خام 42 درصد، نیروی برق 49 درصد، فولاد 58 درصد، سود سوزآور 64 درصد و کود شیمیایی 42 درصد می باشد. با این وضع کمبود منابع یکی از موانع توسعه اقتصادی بیشتر نواحی شرقی چین محسوب می شود این نواحی به لحاظ منابع معدنی به ویژه منابع انرژی با کمبود مواجه اند برای نمونه میزان ذخایر ذغال سنگ آن 6/6 درصد مجموع ذغال سنگ کشور، گاز طبیعی 30 درصد ، مس 7/7 درصد، باکسیت 7/19 درصد وفسفر 7/11 درصد است.

B- نواحی مرکزی
این مناطق دارای منابع فراوان انرژی فلزی وغیرفلزی هستند برای مثال بیش از 20 بیست نوع منابع معدنی این مناطق 50 درصد ومابقی بیشتر از مجموع ذخایر چین را به خود اختصاص داده اند.
ذخایر نفت قابل بهره برداری این نواحی به طور تقریبی 50 درصد از مجموع ملی ذخایر باکسیت حفظ شده 61 درصد ذخایر مس نگهداری شده 47 درصد ومنابع فسفر 40 درصد درمجموع ملی را شامل میشود پراکندگی منابع نیز مختلف است.منابع ذغال سنگ عمدتاٌ در استانهای «شن سی»، «خه لونگ جیانگ» و استانهای دیگر منابع نفت عمدتاٌ در خه لونگ جیانگ ، فلزات غیرآهنی ومنابع غیرنقدی عمدتاٌ دراستانهای جنوبی واقع است.برای نمونه ذخایر فسفر عمدتاٌ در استان خوبی ، واقع است که 21 درصد از مجموع ملی را شامل می شود . منابع باکسیت در استان خه نان ، 18 دردصد از مجموع ملی وذخایر مس عمدتاٌ در استان جیانگ شی ، 22 درصد از مجموع ذخایر کشور را شامل می شود. مناطق مرکزی چین پایگاه اصلی منابع زیربنایی کشور همانند انرژی ومواد خام محسوب می شود.تولید ذغال سنگ خام ونفت خام هرکدام بیش از 50 درصد از مجموع ملی را شامل می شود. صنعت ذغال سنگ نقش کلیدی در اقتصاد ملی چین ایفا می کند استان شانسی، دارای ذخایر غنی ذغال سنگ بوده و مناطق اطراف آن نیز دارای بزرگترین منابع انرژی چین هستند. میدان نفتی داچینگ و جونگ یوآن از بزرگترین حوضه های نفتی چین محسوب می شوند.
تولید مس وفسفر نواحی مرکزی چین هریک 40 درصد از مجموع ملی را شامل می شود. بزرگترین پایگاههای منابع نفت خام درنواحی مرکزی چین ازجمله پایگاههای صنایع آهن وفولاد در استان های خوبی، آن خوای، شن سی، پایگاه صنایع آلومینیوم در استان شن س ،پایگاه صنایع مس در جیانگ شی، خونان و آن خویی پایگاههای صنایع شیمیایی ذغال سنک در شن سی و خه نان ، پایگاه صنایع شیمیایی ذغال سنگ در شن سی و خه نان، پایگاه صنعتی شیمیایی فولاد در خوبی وپایگاه صنایع پتروشیمی در استان جی لین قرار دارد.
C - نواحی غربی
پراکندگی فراوان منابع در مناطق غربی چین باعث شده است تا قدرت رقابتی لازم برای توسعه صنایع این کشور فراهم آید. از میان 157 گونه منابع معدنی با ذخایر ثابت ، 138 منبع معدنی از جمله ذغال سنگ، نفت وگاز طبیعی ، کرومیت، معادن زمینی کمیاب، فسفر، نیکل، منگنز، مس، آلومینیوم و روی در این مناطق واقع است.برای نمونه منطقه خودمختار سین کیانگ دارای بیشترین منابع ذغال سنگ چین است . میدان گاز طبیعی ونفتی اوردوس، حوضه نفتی تاریم، جونگار، هامی، چایدام و حوضه گسی چوان، نیز در نواحی غربی واقع شده است.نواحی غربی چین همچنین به لحاظ منابع معدنی فلزی غیرآهنی وغیرفلزی شامل میکا، یشم، پنبه نسوز و منیزیوم بسیار غنی است . همچنین شمار زیادی از منابع فلزی وغیرفلزی با کیفیت بالا در این منطقه کشف شده است که از جمله آنها می توان به ذخایر کرومیت درمنطقه خودمختار تبت، ذخایر مس وروی در استان گانسو، ذخیره جیوه در استان گویجو، قلع، فسفر، مس، سرب و روی در استان یون نان، پتاسیم ، آلومینیوم در استان چینگ های ، مولیبدنوم در استان شی سی وذخایر معدنی زمینی کمیاب در منطقه خودمختار مغولستان داخلی اشاره کرد. ذخایر فراوان معدنی دراین نواحی باعث شده است تا تولیدات صنعتی در سراسر کشور با استفاده از این منابع معدنی توسعه یافت. تولید نیکل، جیوه وقلع منطقه 99 درصد، 84 درصد و 72 درصد از مجموع تولید کشور وسنگ فسفر، آلومینیوم وگاز طبیعی نزدیک به 50 درصد از مجموع تولید کشور را شامل میشود. با این حال تولیدات معدنی دیگر بخش ناچیزی از مجموع تولید ملی را به خود اختصاص می دهد.

بررسی اقتصادی صنایع معدنی چین
1) اکتشاف وبهره برداری از منابع معدنی
براساس آمار وزارت منابع چین که در جریان تحقیق و بررسی موسسات دولتی ومعدنی این کشور بدست آمده است، مجموع تولید سنگ های معدنی چین درسال 2002 به چهار میلیارد و 850 میلیون تن رسید که نسبت به سال 2001 حدود 248 میلیون تن معادل 22/6 درصد افزایش نشان می دهد.
درسال 2004 تولید نفت به 167 میلیون تن وگاز طبیعی به 31 میلیارد و 600 میلیون مترمکعب وذغال سنگ به یک میلیارد و 380 میلیون تن رسید. درهمین سال چین به لحاظ تولید ذغال سنگ، فولاد و10 نوع ماده معدنی فلزی غیرآهنی درجهان در رتبه نخست قرار گرفت، به لحاظ تولید سنگ های فسفر وسولفید آهن در رتبه دوم وسوم جهان وبه لحاظ تولید نفت خام در جایگاه پنجم جهان ایستاد. چین از نظر میران اکتشاف وبهره برداری منابع معدنی به طور کلی در رتبه سوم جهان قرار دارد. مجموع ارزش تولید تمامی گونه های معدنی موسسات این کشور درسال 2005 به میزان 452 میلیارد و 200 میلیون اعلام شده است.
2) مصرف تولیدات معدنی
چین باتوجه به برنامه این کشور برای ساخت جامعه مدرن ومرفه درهمه زمینه ها ورشد اقتصادی بالا به تولیدات معدنی ومنابع معدنی خام وانرژی بیشترین نیاز دارد. درچند سال گذشته، مصرف سالانه سنگ های معدنی به بیش از پنج میلیارد تن رسیده و چین به یکی از بزرگترین مصرف کنندگان این منابع درجهان تبدیل شده است.درسال 2004، مصرف ذغال سنگ چین به یک میلیارد و 380 میلیون تن رسید و چین درمقام اول جهان قرار گرفت. مصرف نقت خام در سال 1990 از 116 میلیون به 225 میلیون تن رسید که براین اساس 97/93 درصد یعنی سالانه 23/7 درصد رشد داشته وچین در این زمینه نیز پس از آمریکا وژاپن در مقام سوم جهان قرار گرفته است.

3) صادرات و واردات تولیدات معدنی
درسال 2004 ارزش صادرات و واردات تولیدات معدنی چین( شامل تولیدات خام و انرژی) به بیش از 111 میلیارد و 100 میلیون دلار رسید که 5 میلیارد دلار بیشتر از 2001 بوده است.
ارزش واردات وصادرات تولیدات معدنی دراین سال 4/18 درصد از مجموع تجارت خارجی کالاهای چین را شامل شده است. ارزش صادرات تولیدات معدنی دراین سال 11/14 درصد از مجموع صادرات کالاها وارزش واردات فراورده های معدنی 05/24 درصد از مجموع کالاهای وارداتی این کشور بوده است. همچنین صادرات و واردات تولیدات معدنی مختلف از تولیدات اولیه وتک ماده ای به تولیدات معدنی خام وانرژی گسترش یافته والگوی تجارت خارجی نیز از واردات بالا و صادرات پایین به واردات کمتر وصادرات بیشتر تغییر کرده وعقلانی تر گردیده است. درسال 2005 تجارت صادرات و واردات تولیدات معدنی چین محدوده های متعددی را دربرگرفت. مواد معدنی اصلی چین از جمله ذغال سنگ، نفت خام، مواد معدنی پالایش شده، تولیدات فولادی معمولی، نخاله مس ومواد معدنی پالایش شده ، مس خام، مس پالایش شده، تولیدات مسی، اکسید آلومینیوم، آلیاژ آلومینیوم، روی و آلیاژ روی ، قلع، تنگستن، بتون و کود شیمیایی به 60 کشور جهان صادر می شود وبه همین شکل یک نظام تجاری منابع معدنی ثابت به شکل اولیه ایجاد شده وثبات بازار صادرات وهمچنین منابع عرضه واردات برای تولیدات معدنی تضمین گردیده است. درسالهای اخیر نرخ تعرفه چین بر روی واردات فراورده های معدنی کاهش یافته است براین اساس تا پایان سال 2004 ، نرخ تعرفه بر روی این فراورده ها به طور میانگین به 9 درصد کاهش یافته است.بر این اساس چین محیط مساعد و جذابی برای صاحبان حرفه و سرمایه گذاران به حساب می آید.
دکتر فریدون وردی نژاد