تولید گاز از دخایر نامتعارف توسط آمریکا به مدد تکنولوژی خود، پیامدهای گسترده‌ای بر بازار انرژی جهان و همچنین پتروشیمی دارد. صنعت پتروشیمی یکی از صنایع مهم در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای مختلف جهان است و با توجه به افزایش روز افزون ارزش محصولات پتروشیمی، توسعه و تولید محصولات پتروشیمی امری اجتناب ناپذیر محسوب می‌شود. بررسی روند صنعت پتروشیمی در دنیا نشان می‌دهد که همواره دولتهای مختلف درصدد کاهش فروش نفت خام و افزایش فروش محصولات با ارزش تر همچون محصولات پتروشیمی هستند. عواملی همچون ارزانی مواد اولیه، ارزش افزوده فرآورده‌ها و نیاز فراوان و حیاتی به محصولات پتروشیمی، از مهمترین عوامل سرمایه گذاری در این صنعت محسوب می‌شوند. این امر در کشور ما نیز باید مورد توجه قرارگیرد. توسعه و تولید محصولات پتروشیمی به گونه‌ای است که معمولا واحدهایی که اتیلن و پروپیلن را تولید می‌کنند نیاز واحدهای پلی اتیلن واتیلن گلیکول و غیره را تأمین می‌کنند از این رو توجه به توسعه و افزایش ظرفیت این واحدها از اولویتهای اجرایی است که هرکشوری باید مدنظر داشته باشد. در این بین عوامل موفقیت در صنعت پتروشیمی را نیز باید مورد توجه قرار دارد که شامل موارد ذیل است:

رهبری تکنولوژی: اولین عامل موفقیت در صنعت پتروشیمی، رهبری در تکنولوژی است. امروزه تنها بر روی توسعه بهترین تکنولوژی‌ها سرمایه گذاری می‌شود. در مبحث تکنولوژی، آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است این است که این تکنولوژی‌های برتر، در همان اوایل دوره عمر خود، گسترش یافته و در اختیار تمام تولیدکننده‌ها قرارگیرند. مثال مناسب در این زمینه، نوآوری اولیه برای تولید پلی پروپیلن است که با حرکت سریع به سمت بازار همراه بود. در طول دهه‌های60 و 70، توسعه پلی الفین‌ها بر روی سودآوری تجارت این محصولات متمرکز بود درحالیکه توسعه تکنولوژی بویژه برای پلی پروپیلن با برخی محدودیت‌ها مواجه بود. تا اواخر دهه 1970 تصور شرکت‌ها بر این بود که دوره عمر این تکنولوژی به پایان رسیده و موردی برای نوآوری باقی نمانده است؛ اما در دهه 1980 نوآوری جدید کاتالیستی، که از طریق فعالیت‌های توسعه ای شراکتی صورت گرفت، نگرش‌ها را دچار تحول کرد. کاتالیست هایی با بازدهی و ویژگی بالا به وجود آمدند و باعث ایجاد فرآیند جدید اسفری پل در تولید پلی پروپیلن و ساده‌سازی چشمگیر فرآیند گردیدند. بواسطه این تحولات، تکنولوژی تولید پلی پروپیلن بسیار قدرتمندتر و دستیابی به آن تکنولوژی بسیار آسانتر شد. رهبری بازار: با حرکت محصولات در طول چرخه عمر و افزایش تعداد تولیدکنندگان، طبعاً انتظار می‌رود که در دهه بعد، نرخ رشد، بخصوص در اروپای غربی و نفتا (منطقه قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی شامل آمریکا، کانادا و مکزیک)، رو به کاهش گذارد و رشد قطعی عمدتاً در آسیا اتفاق افتد. امروزه تقریباً 17 درصد مردم دنیا از درآمدی برخوردار هستند که می‌توانند مشتری بالقوه محصولات صنایع شیمیایی باشند.90 درصد این جمعیت در کشورهای توسعه یافته اروپایی و ناحیه نفتا و ژاپن زندگی می‌کنند. پیش بینی می‌شود در طول دهه آینده بازار صنعت شیمیایی تقریباً به دوبرابر افزایش یابد که با این حساب 29 درصد از جمعیت دنیا به عنوان مشتری‌های بالقوه در نظر گرفته خواهند شد. این رشد عمدتاً در اقتصادهای نوظهور اتفاق خواهد افتاد و بزرگترین موتور این رشد، چین خواهد بود که انتظار می‌رود بازار آن در حدود 10 برابر، افزایش یابد. شایان ذکر است که هم اکنون ایالات متحده امریکا ،اروپا و ژاپن کشورهای مسلط بر بازار محصولات پتروشیمی هستند و کانادا، عربستان سعودی و کشورهای جنوب شرقی آسیا نیمی از محصولات پتروشیمی جهان را تولید می‌کنند. شرکت سابیک عربستان با تولید 22 میلیون و 934 هزار و 645 تن، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با تولید
17 میلیون و 145 هزار و 38 تن، صنایع قطر با تولید5 میلیون و 65 هزار و 500 تن، شرکت نفت قطر با تولید 4 میلیون و 519 هزار و 680 تن و شرکت ملی نفت لیبی با تولید 6 میلیون و 441 هزار و 24 تن، شرکت برتر تولید کننده محصولات پتروشیمی در جهان هستند.

رهبری هزینه: سومین عامل اساسی موفقیت که در طول چند سال گذشته به عامل عمده تبدیل شده، رهبری هزینه است.در حال حاضر به دلیل اینکه دسترسی به تکنولوژی تسهیل شده، برتری روش تولید و کیفیت، یک فرض مسلم محسوب می‌شود. در دهه 90، با بهبود تکنولوژی و ارائه ابزارهای جدید نظیر سیستم‌های کنترلی و کاتالیست‌ها، رویکرد‌های مقایسه هزینه و بهبود هزینه در راس اهمیت قرار گرفتند.سازندگانی که موفق به ماندن در کورس منحنی تجربه نشدند (یعنی نتوانستند با رعایت حجم تولید و
بهره‌وری، بطور مداوم هزینه‌های تمام شده خود را کاهش دهند)، توان رقابتی خود را از دست داده اند. به طور کلی امروزه رقابتمندی در هزینه، تنها یک شرط لازم محسوب می‌شود. موضوع رقابتمندی هزینه‌ها یک چالش دنباله دار است که در اروپا و آمریکای شمالی از ابعاد گسترده تری برخوردار است؛ در این مناطق، تکنولوژی‌های قدیمی باید با تکنولوژی‌های پیشرفته در مناطق تولیدی نوظهور در منطقه خاور میانه به رقابت بپردازند. در این میدان رقابت، جستجو برای یافتن راه هایی که بتواند در آینده، رقابتمندی هزینه را بهبود بخشد به صورت مداوم ادامه دارد. با این وجود هنوز تشخیص بر این است که بین 50 تا 70 درصد از هزینه تولید پلی الفین را ماده اولیه تشکیل می‌دهد. لذا اگر گفته شود:" دسترسی به مواد خام مزیت دار، یک عامل حیاتی و لازم برای کسب موفقیت است"، جای تعجب نخواهد بود؛ این واقعیت در آینده نیز صادق خواهد بود. با توجه به موارد فوق هر چه محصولات تولیدی به گاز طبیعی نزدیکتر باشند، سرمایه گذاری در آنها مطلوب تر خواهد بود که در این ارتباط می‌توان به محصولاتی نظیر اتیلن، متانول، اوره و آمونیاک که از دو خوراک متفاوت از جمله گاز می‌توانند تولید شوند اشاره کرد.

بحران اقتصادی- مالی و صنعت پتروشیمی آمریکا

آثار کسادی در بازار مسکن و بازار تولید خودرو بر بازده صنعت پتروشیمی آمریکا در سالهای بحران اقتصادی و مالی تا قبل از انقلاب شیل گس موجب زیان فعالان این صنعت شده بود. صنعت پتروشیمی آمریکا در نتیجه عرضه بیش از حد در بازار جهانی دچار لطماتی شده بود؛ در واقع وضعیتی پیش آمده که ظهور ظرفیت‌های تولیدی جدید و افت تقاضا را با هم در بازار داشتیم. از این رو شرکت‌ها مخصوصا آنهایی که اهرم مالی زیادی در ساختار سرمایه خود دارند، تلاش ‌کردند تا به هر نحوی بر مشکلات ناشی از بحران اقتصادی فائق بیایند. در این میان وضعیت بازار پلی‌اتیلن نسبت به بقیه وخیم‌تر بوده؛ به طوری که ظرفیت مازاد برنامه‌ریزی شده آن که می‌توانست 18درصد تقاضا در سال 2009 و 15درصد تقاضای سال 2010 را پوشش دهد، نسبت به قبل از رکود چرخشی در صنعت پتروشیمی بیش از دو برابر شد. تقاضا از سوی مصرف‌کنندگان نهایی مهم مثل صنایع ساختمان و خودرو ضعیف بوده و همان‌طور که انتظار می‌رفت کاهش تقاضا و حاشیه سود، اثر منفی بر درآمد و سودآوری فعالان در این صنعت داشت. تنها جنبه مثبت بحران کاهش قیمت انرژی بود که بهای تمام شده مواد خام تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی را کاهش داد؛ اما با این حال این مساله هم نتوانست روند نزولی تقاضا در بازار را جبران کند. کاهش حاشیه سود منجر به تعطیل شدن موقتی و دائمی کارخانجات شد. لیندول باسل نیز قرار بود به طور موقت کارخانه تولید HDPE خود با ظرفیتtpa 218000 را در چاکلت بایو تگزاس تعطیل کند. البته انتظار نمی‌رود که این کاهش در ظرفیت اثری بر بازار داشته باشد. بنا به پیش‌بینی BMI، این بحران همچنان بر صنایع تاثیر گذاشته و موجب کاهش 4درصدی بازده در سال 2009 و 6/1درصدی در سال 2010 شد؛ البته این روند با رشد فقط 3/0درصد در سال 2011 ادامه یافت. این مساله بر این نکته اشاره دارد که بحران بر بازارهای مصرف نهایی صنعت پتروشیمی اثرگذار بوده است. حتی با اینکه در سال 2011 وضعیت این صنعت در آمریکا تا حدودی بهتر شد و با بحران کنار آمد؛ ‌اما تولید‌کنندگان تا سال 2013 با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودند. ظرفیت اتیلن کاهش یافت و به mntpa 8/27برسد.

انقلاب شیل گس و صنعت پتروشیمی آمریکا

در میان نواحی مختلف جهان خاورمیانه و آسیا کانون رشد تقاضا و ظرفیت محصولات پتروشیمی جهان بوده است و آمریکای شمالی نیز در حال تبدیل شدن به رقیب جدی در این زمینه است. خبرگزاری رویترز در 29‌نوامبر گزارش داد، انقلاب تولید گاز از ذخایر نامتعارف در آمریکا سبب می‌شود شرکتهای پتروشیمی این کشور با دسترسی به گاز ارزان بتوانند در رقابت با شرکتهای پتروشیمی اروپایی پیروز شوند. پیش از این، صنعت پالایش در قاره اروپا نیز نتوانسته بود با رقیبان آمریکایی و آسیایی خود رقابت کند و بسیاری از پالایشگاههای این قاره دچار ورشکستگی و تعطیلی شدند. بر پایه برآوردهای مؤسسه کارشناسی دمین کنابی، از سال 2008 میلادی تا کنون، تعطیلی پالایشگاههای گوناگون سبب شده 10 درصد از ظرفیت پالایشی اروپا کاسته شود. پالایشگاههای بازمانده در اروپا، اکنون با ضرردهی یا سودهای ناچیز دست و پنجه نرم می‌کنند زیرا پالایشگاههای آمریکایی فرآورده‌های ارزان خود را که از نفت و گاز تولیدی از ذخایر رسوبی تولید شده، به بازارهای اروپا سرازیر کرده‌اند. پیش بینی می‌شود در دو تا سه سال آینده، با آغاز بهره برداری از ظرفیت تازه پتروشیمی در آمریکا، صنعت پتروشیمی اروپا نیز به سرنوشت صنعت پالایش دچار شود. سث کلینمان، کارشناس بانک آمریکایی سیتی گفت: با توجه به ظرفیت اضافی پالایشی در آمریکا، این بخش به سرعت به انقلاب ذخایر نفت و گاز رسوبی واکنش نشان داده است. وی افزود: چالشهای دیگر صنایع پایین دستی کمی به تأخیر افتاده است زیرا ایجاد زیرساختهای تازه در این بخشها در آمریکا به زمان بیشتری نیاز دارد؛ اما این تحولات در راه هستند و روزگار سخت صنعت پتروشیمی اروپا نیز فرا می‌رسد. کارخانه‌های آمریکا با دسترسی به گاز و برق ارزان، می‌توانند اتان و اتیلن کم هزینه تولید کنند که ماده اولیه دامنه‌ای گسترده از مواد پلاستیکی و شیمیایی است. تام کراتی، مدیر شرکت اینئوس، یکی از بزرگترین شرکتهای شیمیایی جهان، گفت: هزینه اتیلن در اروپا، 1200 دلار برای هر تن است در حالی که در آمریکا، این هزینه به 500 دلار برای هر تن می‌رسد. وی گفت: لرزش بزرگی در راه است و در دو تا سه سال آینده، شاهد تعطیلی سه یا چهار کارخانه پتروشیمی خواهیم بود. شرکت توتال فرانسه در ماه سپتامبر 2013 اعلام کرد که از نیمه دوم سال 2015 میلادی، واحد تولید اتیلن خود را در مجموعه کارلینگ در شرق فرانسه تعطیل می‌کند. شرکت اینئوس نیز اعلام کرده است که تأسیسات نفتا، بنزن و بوتادین خود را در اسکاتلند تعطیل می‌کند زیرا آنها دیگر ویژگی رقابتی ندارند. پال هادج، مدیر موسسه تحقیقات و مشاوره eChem می‌گوید این تصور که به زودی تقاضای خود را بازیابی خواهد کرد تصور غلطی است و در نتیجه این که برخی تصور می‌کنند باید عرضه‌ها افزایش یابد درست نیست و تعادل بازار را به هم می‌زند. اما تولیدکنـندگان آسیایی محصولات پتروشیمی با تقاضای پایین تری مواجهند خصوصا آن که رشد اقتصادی آنها در حال حاضر در حد و اندازه ای است که انتظار افزایشهای شدیدی از آنها نمی رود.

همزمان با افزایش تولید گاز از ذخایر نامتعارف و افزایش تولید محصولات پتروشیمی آمریکا تا 3 سال آینده، صنایع پتروشیمی ایران برای مقابله با سونامی ورود پتروشیمی‌های ارزان قیمت آمریکایی به بازار اجرای تاکتیکهای جدید را در دستور کار قرار داده است. در حال حاضر هر چند ایران با در اختیار داشتن بیش از 33 تریلیون متر مکعب ذخایر قابل برداشت گاز طبیعی عنوان بزرگترین دارنده ذخایر متعارف گاز جهان را یدک می‌کشد اما دستیابی ایالات متحده به فناوری استخراج و پالایش ذخایر نامتعارف نفت و گاز به ویژه "شیل گس" به مهمترین پاشنه آشیل کشورهای صاحب صنعت گاز و پتروشیمی جهان همچون ایران، روسیه و قطر تبدیل شده است. ورود گازهای نامتعارف آمریکایی به بازار گاز از یک سو، قیمتهای جهانی را تحت تاثیر قرار داده و موجی از شادمانی را در بین کشورهای بزرگ مصرف کننده گاز همچون کشورهای شرق آسیا و اتحادیه اروپا ایجاد کرده و در طرف مقابل حاشیه سود اقتصادی صادرکنندگان گاز را به شدت تهدید می‌کند. اما تولید گاز از شیل گس‌ها تا سال 2017 میلادی صادرکنندگان بزرگ محصولات پلیمری و پتروشیمی جهان را هم به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. گزارشهای رسمی منتشر شده نشان می‌دهد از ابتدای سال 2013 میلادی تاکنون با افزایش ظرفیت مازاد تولید اتان آمریکا بیش از 15 میلیارد دلار در صنایع پتروشیمی این کشور به منظور تولید اتیلن سرمایه‌گذاری شده است، همچنین با افزایش ظرفیت سازی تولید اتیلن آمریکا به حدود 36 میلیون تن در سال 2013 هم معادل 8 میلیارد دلار در صنایع پتروشیمی، شیمیایی و تولید انواع محصولات پلیمری و پلی اتیلن این کشور سرمایه‌گذاری شده است.

پیش بینی موسسات معتبر بین‌المللی نشان می‌دهد تا سال 2016 و 2017 میلادی ظرفیت تولید انواع محصولات پلیمری آمریکا شامل پلی‌اتیلن‌های سبک و سنگین خطی، اتیلن گلایکول، پلی وینیل کلراید، اتکسیلات‌ها، پلی وینیل الکل تا نقطه جوش بازار افزایش یابد. در این بین قطعا ورود محصولات پتروشیمی آمریکایی به بازار، کشورهایی همچون ایران، عربستان سعودی و قطر باید برای کاهش قیمت‌ها و حفظ بازار خود سیاست‌های جدیدی تعریف و اجرایی کنند. محمدحسن پیوندی معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، تلاش برای
متنوع‌سازی سبد تولید محصولات پتروشیمی برای مقابله با ورود پلیمرهای ارزان قیمت آمریکایی پیشنهاد کرد که یکی از راهکارهای در دست مطالعه تبدیل واحدهای متانول به پروپیلن است و تولید پروپیلن می‌تواند یک راهکار مطمئن باشد. احمد مهدوی دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی هم از برگزاری یک نشست ویژه با حضور فعالان صنایع پتروشیمی خصوصی و دولتی ایران در مورد این موضوع خبر داد و گفت بهترین تاکتیک برای مقابله با این پدیده تغییر در الگوهای تولید محصولات، متنوع سازی سبد تولید و صادرات پتروشیمی ایران است. بازار پتروشیمی جهانی بعد از بحران جهانی سال 2008 با افت قیمت و تقاضا مواجه شد، ولی در سال 2009 دوباره بهبود خود را از سر گرفت. در مجموع حجم محصول تولیدی در سال 2009 نسبت به سال 2008، حدود 5/19 درصد کاهش نشان می‌دهد. در سال 2010 کل درآمد دنیا در این بخش 3 تریلیون دلار بود. پیش‌بینی می‌شود روند بهبود بازار پتروشیمی با اندکی وقفه ادامه یابد. منطقه خاور میانه به دلیل دسترسی به مواد اولیه ارزان قیمت و نزدیکی به بازار مصرف کننده، دارای شرایط ویژه ای است. با لغو تحریم صادرات پتروشیمی ایران، کشورهای اتحادیه اروپا، کشورهای آفریقایی، آمریکای جنوبی و آسیایی و ترکیه، روسیه و اکراین خریدار پتروشیمی ایران هستند و امید می‌رود ایران جایگاه واقعی خود را در بازار پتروشیمی جهان به دست آورد.

دستیابی ایالات متحده به فناوری استخراج و پالایش ذخایر نامتعارف نفت و گاز به ویژه "شیل گس" به مهمترین پاشنه آشیل کشورهای صاحب صنعت گاز و پتروشیمی جهان همچون ایران، روسیه و قطر تبدیل شده است

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران