سالاري قائم مقام سابق شركت پخش و پالايش مي گويد كه تنها ۱۰ درصد نفت كوره توليد شده در داخل كشور گوگرد كمتر از نيم درصد دارد. همين مساله موجب شده كه وزارت نفت دست به اختلاط با گازوييل بزند. بخشي از مشكلات كشتي‌ها در تامين سوخت مطابق با استاندارد جهاني ناشي از بي‌توجهي زنگنه به پالايشگاه‌سازي است.
بازار؛ گروه انرژي: «در حال حاضر توليد ۶۵ ميليون ليتر نفت كوره در كشور توليد مي‌شود. كه حدود ۶ ميليون ليتر آن سولفور كمتر از نيم درصد را دارد.» اين خبر را در حالي قائم مقام سابق شركت پخش و پالايش اعلام مي‌كند كه بر اساس قوانين جديد سازمان بين‌المللي كشتي‌راني (IMO)كشتي‌ها حق استفاده از نفت كوره با گوگرد بالاي ۵۰۰ PPM را از سال ۲۰۲۰ ندارند. حالا بيش از ۸ ماه از زمان اجراي اين قانون مي‌گذرد اما بازهم وزارت نفت توجهي به آن نمي كند. همين مساله موانع بزرگي را در خصوص پهلوگيري كشتي‌ها در بنادر جهان ايجاد كرده است. جداي از اين بيژن زنگنه وزير نفت چندي پيش ساخت پالايشگاه را كثافت كاري دانسته بود. سالاري مي‌گويد: در حاليكه بسياري از كشورها به دنبال نوسازي و و استفاده از تكنولوژي‌هاي جديد در پالايشگاه‌هاي خود هستند، وزير نفت كشور پالايشگاه سازي را كثافت كاري مي‌داند. به گفته او، در حال حاضر نفت كوره توليد شده در كشور بين ۲.۳ تا ۳.۱ درصد سولفور دارد. جداي از اين حجم بالاي توليد نفت كوره در ۹ پالايشگاه كشور (سهم ۲۶ درصدي در پنج فراورده اصلي)، ايران را به بزرگ‌ترين توليدكننده اين فراورده در جهان تبديل كرده است. در واقع بخش عمده اي از نفت خود را به محصولي تبديل مي‌كنيم نه تنها ارزش افزوده بالايي ندارد، بلكه استفاده از آن به دليل سطح بالاي آلايندگيش خسارت بالايي را اقتصاد ايران وارد مي‌كند. متن كامل گفتگوي بازار با جليل سالاري قائم مقام سابق شركت پخش و پالايش را در ادامه مي‌خوانيد:
* از ابتداي ژانويه بر اساس استاندارد IMO۲۰۲۰ سوخت كشتي‌ها بايد مطابق با سولفور ۵۰۰PPM باشد. چرا با اين وجود بخش عمده اي از نفت كوره اي كه در كشور توليد مي‌شود، گوگردبالاتر از اين استاندارد دارد؟
كيفيت نفت كوره كه به عنوان سوخت كشتي‌ها مصرف مي‌شود، كاملا وابسته به نفت خام است. به عبارت ديگر متناسب با كيفيت خوراك پالايشگاه‌ها كيفيت نفت كوره هم تغيير مي‌كند. اما عامل ديگري كه مي‌تواند گوگرد نفت كوره را كاهش دهد، استفاده از تجهيزات و تكنولوژي مربوط به شكست مولكولي است. به عنوان مثال نفت كوره اي كه در پالايشگاه لاوان يا شازند اراك توليد مي‌شود، گوگرد پاييني دارد. طرح‌هاي مربوط به شكست مولكولي در اين دو پالايشگاه در دولت‌هاي قبلي انجام شد. اما با روي كار آمدن دولت يازدهم توسعه پالايشگاهي به فراموشي سپرده شد. اين كوتاهي در شرايطي در كشور اتفاق افتاده كه پس از اعلام قانون جديد از سوي IMO در سال ۲۰۱۶؛ بسياري از پالايشگاه‌ها در سراسر دنيا روند تغييرات سخت‌افزاري براي توليد سوخت مورد نياز كشتي‌ها با سولفور ۵/ ۰ درصد را آغاز كردند. بدون شك اگر ما هم همان چند سال پيش به اين مساله توجه كرده بوديم، امروز ديگر كشتي‌هاي ما براي تردد در آبهاي بين المللي مشكلي نداشتند، ضمن اينكه مي‌توانستيم ارزش افزوده بالاتري را هم كسب كرد. البته بايد توجه داشت كه نفت كوره تنها به عنوان سوخت كشتي‌ها مورد استفاده قرار نمي گيرد و معمولا هم زمان با شروع فصل سرما شاهد جايگزيني آن با گاز در نيروگاه‌ها هستيم. همين مساله به شدت آلودگي‌ها در كلان شهرها مي‌افزايد.
* در حال حاضر چه ميزان از نفت كوره توليد شده در كشور استانداردهاي IMO ۲۰۲۰ را رعايت مي‌كند؟
در حال حاضر توليد ۶۵ ميليون ليتر نفت كوره در كشور توليد مي‌شود. كه حدود ۶ ميليون ليتر آن سولفور ۵۰۰ PPM را دارند. براي دست يافت به اين استاندارد بايد در طرح‌هاي جامع پالايشگاهي تجديد نظر مي‌شد، استارت اين كار در دولت دهم زده شد. سال ۹۱-۹۰ بود كه پيش بيني‌هاي لازم براي توليد نفت كوره با گوگرد كمتر از ۵۰۰ PPM در پالايشگاه شازند اراك، صورت گرفت و توليد اين سوخت در همان سال‌ها كليد خورد. در نتيجه اجراي طرح‌هايي كه به شكست مولكولي منجر مي‌شد، شاهد توليد فرآوردهاي سبك مثل بنزين و گازوييل در اين پالايشگاه بوديم. جداي از اين نفت كوره باقي مانده هم استانداردهاي بين المللي را پاس مي‌كرد.
در حال حاضر توليد ۶۵ ميليون ليتر نفت كوره در كشور توليد مي‌شود. كه حدود ۶ ميليون ليتر آن سولفور ۵۰۰ PPM را دارند
* در حال حاضر چه حجمي از نفت كوره توليد شده در شازند اراك مطابق با استانداردهاي بين المللي است؟
ظرفيت پالايشگاه شازند در حال حاضر توليد حدود ۲۵۰ هزار بشكه فرآورده در روز است. البته حجم توليد فرآورده در اين پالايشگاه حدود ۴۰ ميليون ليتر است كه سهم نفت كوره از اين حجم توليد حدود ۵ ميليون ليتر است. به عبارت ديگر مي‌توان گفت كه حدود ۱۰ درصد فرآوده‌هاي توليد شده در اين پالايشگاه‌ها نفت كوره است. ميزان توليد سوخت كشتي مطابق با استانداردهاي IMO ۲۰۲۰ در لاوان هم حدود يك ميليون ليتر است. به عبارت ديگر در هر دو پالايشگاه چيزي حدود ۶ ميليون ليتر از اين سوخت توليد مي‌شود.
* زيرساخت‌هاي لازم براي توليد نفت كوره با سولفور كمتر از ۰.۵ درصد در دولت آقاي روحاني ايجاد شده است؟
بهينه سازي اين پالايشگاه در دولت‌هاي قبلي انجام شده است. در پالايشگاه اراك، يكي از پيچيده ترين تكنولوژي‌هاي پالايشي يعني RFCC براي شكست و كاهش حجم نفت كوره پياده‌سازي شد و ظرفيت پالايشگاه را از ۱۷۰ هزار بشكه به ۲۵۰ هزار بشكه رسانديم يعني ظرفيت پالايشگاه را ۸۰ هزار بشكه افزايش يافته است. در دوران زنگنه هيچ سرمايه‌گذاري براي بهينه‌سازي انجام نشد و اصلا كلا در اين دوره حتي يك پروژه جديد هم استارت نخورده است. در حالي كه در دوره قبل از ايشان ۳۴ هزار ميليارد تومان در پالايشگاه اراك سرمايه‌گذاري شد و تكنولوژي جديدي دراين پالايشگاه راه اندازي شد. اين پالايشگاه ها را در اوج تحريم‌ها به پتروپالايشگاه تبديل شد.
در پالايشگاه اراك، يكي از پيچيده ترين تكنولوژي‌هاي پالايشي يعني RFCC براي شكست و كاهش حجم نفت كوره پياده‌سازي شد و ظرفيت پالايشگاه را از ۱۷۰ هزار بشكه به ۲۵۰ هزار بشكه رسانديم يعني ظرفيت پالايشگاه را ۸۰ هزار بشكه افزايش يافته است. اين پالايشگاه ها را در اوج تحريم‌ها به پتروپالايشگاه تبديل شد
* اختلاف قيمت نفت كوره با سولفور پايين و سولفور بالا در بازارهاي جهاني قدر است؟
اختلاف قيمت نفت كوره با گوگرد پايين ۵۰۰ PPM و بالاي آن بعضا در هر بشكه به ۴ دلار هم مي‌رسد. اين عدد نشان مي‌دهد توليد اين سوخت بر اساس استانداردهاي IM۰ ۲۰۲۰ از نظر اقتصادي صرفه و توجيه اقتصادي بالاتري دارد. جداي از اين با توسعه پالايشگاهي مي‌توانستيم ميزان نفت كوره توليد شده در كشور را كه از نظر زيست محيطي آلايندگي بالايي را دارند، كاهش دهيم. در حال حاضر ميزان توليد نفت كوره در برخي از پالايشگاه به صفر رسيده است. حال آنكه در سال‌هاي ۱۹۶۰ حدود ۵۰ درصد خوراك ورود نفت خام به نفت كوره تبديل مي‌شد. به تدريج بعد از افزايش قيمت نفت خام، اين عدد به ۲۳ درصد رسيده است. حالا هم كه شرايط بهتر شده و ميزان توليد نفت كوره در پالايشگاه زير ۱۰ درصد است. البته همانطور كه اشاره كردم در برخي از پالايشگاه‌ها هيچ نفت كوره اي توليد نمي شود و سعي شده با تبديل خوراك به فرآورده‌هايي همچون بنزين و گازوييل ضمن كاهش سطح آلايندگي ارزش افزوده بالاتري را ايجاد كنند.
* در حال حاضر بيشترين توليد نفت كوره در كدام پالايشگاه‌هاي كشور انجام مي‌شود؟
در پالايشگاه آبادان حدود ۲۳ ميليون ليتر نفت كوره توليد مي‌شود كه عدد بالايي است. در پالايشگاه تهران حدود ۷ ميليون ليتر سوخت كشتي توليد مي‌شود. در اصفهان ۱۱ تا ۱۲ ميليون ليتر و در بندرعباس ميازان توليد به حدود حدود ۱۳ ميليون ليتر رسيده است. سرجمع نفت كوره كشور حدود ۶۵ ميليون ليتر است. همانطور كه اعداد نشان مي‌دهد، پالايشگاه آبادان بيشترين توليد نفت كوره را دارد. دبعد از آن در بندرعباس و اصفهان بيشترين حجم توليد اين سوخت را دارند.
در زمان وزارت آقاي زنگنه هيچ پروژه بهينه‌سازي براي پالايشگاه‌ها صورت نگرفته است. در اين دولت نه تنها در حوزه پروژه‌هاي آپگريدينگ پالايشگاه‌ها هيچ اقدامي صورت نگرفته؛ بلكه در حوزه پالايشگاه‌سازي هم كاري انجام نداده‌اند، بلكه به تازگي پالايشگاه سازي را كثافت كاري خوانده است
* با توجه به سطح بالاي آلايندگي توليد نفت كوره و البته ارزش افزوده پايين آن، آيا قانون هيچ تكليفي براي وزارت نفت قائل نشده است؟
در اين رابطه تكاليفي در قانون آمده است. در زمان وزارت آقاي زنگنه هيچ پروژه بهينه‌سازي براي پالايشگاه‌ها صورت نگرفته است. در اين دولت نه تنها در حوزه پروژه‌هاي آپگريدينگ پالايشگاه‌ها هيچ اقدامي صورت نگرفته؛ بلكه در حوزه پالايشگاه‌سازي هم كاري انجام نداده‌اند. تنها كاري كه بلدند انجام دهند اين است كه از ستاره خليج فارس به نفع خودشان سو استفاده كنند. پالايشگاه ستاره خليج فارس در شهريور ۹۲ با ۷۹ درصد پيشرفت فيزيكي و گزارش مهروموم شده تحويل تيم فعلي وزارت نفت داده شد و تيم فعلي اين پروژه را با تاخير تكميل كردند. يعني پالايشگاه ستاره خليج فارس دستاورد زنگنه نيست.
آقاي زنگنه تنها در دوره مسئوليت خود هيچ پالايشگاهي نساخته، بلكه به تازگي پالايشگاه سازي را كثافت كاري خوانده است. آثارات منفي اين ديدگاه و كوتاهي‌هايي كه در ساخت پالايشگاه صورت گرفته در آينده خود را در كشور نشان خواهد داد. ضمن اينكه با توجه به محدوديت‌هايي كه در ذخيره سازي نفت كوره وجود دارد، مجبور هستيم اين سوخت را به قيمت نازل بفروشيم در حاليكه با تبديل آن به فرآورده‌هايي همچون بنزين و گازوييل مي‌توانيم تا حد زيادي اين مشكلات را حل كنيم. متاسفانه حجم بالاي توليد نفت كوره در ۹ پالايشگاه كشور (سهم ۲۶ درصدي در پنج فراورده اصلي)، ايران را به بزرگ‌ترين توليدكننده اين فراورده در جهان تبديل كرده است. در واقع بخش عمده اي از نفت خود را به محصولي تبديل مي‌كنيم نه تنها ارزش افزوده بالايي ندارد، بلكه استفاده از آن به دليل سطح بالاي آلايندگيش خسارت بالايي را اقتصاد ايران وارد مي‌كند.
متاسفانه حجم بالاي توليد نفت كوره بي كيفيت در ۹ پالايشگاه كشور (سهم ۲۶ درصدي در پنج فراورده اصلي)، ايران را به بزرگ‌ترين توليدكننده اين فراورده در جهان تبديل كرده است
* البته وزارت نفت مدعي است كه به دليل تحريم‌ها امكان نوسازي تجهيزات و به روز رساني آنها براي كاهش حجم توليد نفت كوره كمتر و البته سوخت كشتي با گوگرد پايين را ندارد؟
البته روش‌هاي ديگه وجود دارد كه وزارت نفت مي‌توانست با اتكا به آنها ميزان نفت كوره توليد شده در كشور را كاهش دهد. به عنوان مثال مي‌توانستيم بعد از شيرين سازي ميعانات گازي، درصدي از آن را به نفت خام تزريق كنيم. در اين حالت از ميزان توليد نفت كوره توليد شده در كشور كاسته مي‌شود. استفاده از تجهيزات اسكرابر براي كاهش سولفور نفت كوره مصرفي در كشتي‌ها از ديگ ر اه كارهايي است كه در برخي از كشورهاي جهان با استقبال هم مواجه شده اما متاسفانه هيچ يك از كشتي‌هاي ما مجهز به اين تجهيزات نيستند. البته كشتي‌هاي ايراني امكان فني دريافت گازوئيل را به عنوان سوخت دارند، اما با توجه به حدود دو برابر بودن قيمت گازوئيل در مقايسه با نفت كوره با سولفور ۳ درصد، به لحاظ عدم وجود صرفه اقتصادي، از سوخت گازوئيل استفاده نمي‌شود.
در حال حاضر قيمت هر بشكه گازوييل در بازار جهاني بين ۲۰ تا ۲۵ دلار بالاتر از نفت خام است. اين اختلاف قيمت با نفت كوره به حدود ۴۰ تا ۴۵ دلار مي‌رسد. در واقع وزارت نفت با اين كار به نوعي، گازوييل گران و ارزشمند را با نفت كوره ارزان جايگزين كرديد
* اما گفته مي‌شود كه وزارت نفت به جاي تغيير تكنولوژي براي پايين آوردن گوگرد، نفت كوره را با گازوييل مخلوط مي‌كند. اين ادعا چقدر درست و منطقي است؟
در واقع وزارت نفت هم اكنون يك فرآورده مرغوب و با ارزش را در يك فرآورده نامرغوب مخلوط مي‌كند كه سطح گوگرد آن را تعديل كنيد. اين چيزي جز هدر دادن سرمايه و اتلاف كيفي نيست. در حال حاضر قيمت هر بشكه گازوييل در بازار جهاني بين ۲۰ تا ۲۵ دلار بالاتر از نفت خام است. اين اختلاف قيمت با نفت كوره به حدود ۴۰ تا ۴۵ دلار مي‌رسد. در واقع وزارت نفت با اين كار به نوعي، گازوييل گران و ارزشمند را با نفت كوره ارزان جايگزين كرديد.
* در صحبت‌هاي خود اشاره كرديد كه توليد نفت كوره با سولفور پايين ارزش افزوده بالاتري دارد. اختلاف قيمت بين نفت كوره با گوگرد بالا و پايين چقدر است؟
دو تا پارامتر در نفت كوره هست. يكي بحث ويسكوزيته يا به اصطلاح عاميانه سبك و سنگين بودن آن هست. عامل ديگركه تعيين كننده قيمت نفت كوره بوده، ميزان گوگرد آن است. اين دو فاكتور باعث شده كه اختلاف قيمت اين دو محصول بين ۳ تا ۵ دلاري داشته باشند.
* ميزان گوگرد موجود در نفت كوره‌هاي توليد داخل چقدر است؟
در نفت كوره ۲۳۰ يا ۲۰۰۰ حدود ۲.۷ درصد گوگرد وجود دارد. اين رقم در نفت كوره‌هاي سنگين مثل نفت كوره ۲۵۰۰ حدود ۳ درصد است. در نفت كور ۳۶۰۰ هم سطح سولفور حدود ۳.۱ درصد است اما در حالي است كه در نفت كوره ۳۶۰۰ حدود ۳.۵ درصد است.