مسير اقتصاد/ بررسي طرح‌هاي در دست مطالعه و احداث صنعت پتروشيمي كشور در حال حاضر نشان مي‌دهد حجم زيادي از طرح‌هاي پتروشيمي كه به توليد پروپيلن ختم مي‌شوند، از مسير تبديل خوراك گاز طبيعي به متانول و سپس پروپيلن است (GTP[۱]). دليل حجم زياد اين طرح‌ها، اعمال تخفيف براي خوراك گاز آن توسط وزارت نفت است. اما مجوزهاي صادرشده GTP در كشور صرفا تا توليد متانول پيش رفته و به توليد پروپيلن منجر نمي‌شود و اين مسئله سد مهمي در راستاي توسعه فرآيند GTP است.
هزينه سرمايه‌گذاري پايين پتروشيمي هاي PDH
فرآيند ديگر توليد پروپيلن يعني PDH هزينه سرمايه‌گذاري پايين‌تري نسبت به بقيه فرآيندهاي توليد پروپيلن دارد، اما به دليل اعمال تخفيف خوراك گاز طبيعي در طرح‌هاي GTP، از اقتصاد ضعيف‌تري نسبت به طرح‌هاي GTP برخوردار است. بنابراين ضروري است در راستاي تقويت اقتصاد فرآيند PDH و در نتيجه توسعه زنجيره ارزش گاز مايع، اقدامات حمايتي صورت پذيرد.
در جدول زير، هزينه سرمايه‌گذاري ثابت پتروشيمي هاي PDH با تكنولوژي‌هاي مختلف و پتروشيمي GTP به همراه ظرفيت توليد آن‌ها نشان داده شده است:
مطابق جدول بالا هزينه سرمايه‌گذاري ثابت سه تكنولوژي تجاري شده پتروشيمي هاي PDH براي ظرفيت حدود ۵۰۰ هزارتن در سال حدود ۵۰۰ ميليون دلار است؛ در حالي كه هزينه سرمايه‌گذاري پتروشيمي GTP براي ظرفيت ۴۵۲ هزارتن در سال حدود ۱ ميليارد دلار است.
سهم ۷۰ درصدي هزينه خوراك از هزينه‌هاي متغير در پتروشيمي PDH
در شكل زير قيمت تمام شده پروپيلن توليدي در فرآيندهاي مختلف PDH و GTP با قيمت هزينه خوراك در ايران و جهان نشان داده شده است [۲]:
مطابق شكل بالا مزيت اصلي فرآيند GTP در ايران و جهان، قيمت پايين تمام شده پروپيلن نسبت به فرآيند PDH است كه البته اين عدد به دليل تخفيف خوراك گاز طبيعي در ايران خيلي كمتر است. هرچند همانطور كه گفته شد، توليد از اين مسير تا متانول پيش رفته و به پروپيلن نرسيده است.
در شكل زير نسبت قيمت خوراك به كل هزينه‌هاي متغير توليد پروپيلن در پتروشيمي هاي PDH و GTP نشان داده شده است [۳]:
مطابق شكل بالا در فرآيندهاي مختلف PDH حدود ۷۰ درصد هزينه‌هاي متغير و در فرآيند GTP حدود ۲۱ درصد هزينه‌هاي متغير، سهم خوراك مصرفي است. پس مي‌توان نتيجه گرفت كه تنفس در پرداخت هزينه خوراك در فرآيند PDH در راستاي تقويت اقتصاد اين فرآيند مي‌تواند كاملا موثر واقع شود.
در نمودار زير حساسيت نرخ بازده داخلي (IRR) فرآيند PDH با تكنولوژي Catofin نسبت به تغيير قيمت خوراك گاز پروپان نشان داده شده است [۴]:
در نمودار بالا قيمت معيار هر تن خوراك پروپان ۵۳۴ دلار در نظر گرفته شده است و نقطه سبز رنگ وضعيت قيمت خوراك گاز پروپان كشور نسبت به قيمت فوب را نشان مي‌دهد (تخفيف ۵ درصدي وزارت نفت). با توجه به نمودار مي‌توان گفت كه اعمال تخفيف در قيمت خوراك گاز پروپان، نرخ بازده داخلي (IRR) طرح را بسيار تغيير مي‌دهد.
پيشنهاد تنفس خوراك براي توسعه پتروشيمي هاي PDH
بنابراين براي اصلاح اقتصاد ضعيف پتروشيمي هاي PDH (IRR در حدود ۱۲ درصد) در ايران در قياس با واحدهاي پتروشيمي متانولي پيشنهاد مي‌گردد كه به واحدهاي مذكور تنفس خوراك دو ساله و با بازپرداخت ۸ ساله داده شود؛ در اين صورت نرخ بازده داخلي اين واحدها تا حد قابل قبولي افزايش مييابد و به ۱۹ درصد مي‌رسد. اين اقدام مي‌تواند گامي موثر در راستاي به سرانجام رساندن طرح‌هاي ناتمام پتروشيمي‌هاي خوراك مايع در كشور و ترغيب بخش خصوصي براي سرمايه‌گذاري در اين حوزه باشد.
البته بايد به اين نكته توجه كرد كه هر گونه تخفيف بايد هوشمند ارائه شود و در آن منافع ملي در نظر گرفته شود. لذا اينكه لزوما با تخفيف يك صنعت توسعه يابد و از محل تخفيف صرفا سود ببرد مطلوب نيست؛ اما اين ابزار مي‌تواند براي شروع توسعه صنعت پتروشيمي خوراك مايع در كشور مناسب باشد. ضمن اينكه در حالت كلي نياز است در نظام قيمت‌گذاري خوراك واحدهاي پتروشيمي بخصوص خوراك گازي، اصلاحاتي جدي صورت گيرد و تخفيف‌هاي فعلي فقط در صورت توسعه كامل زنجيره ارزش ارائه گردد.
پينوشت:
[۱] Gas To Propylene
[۲] گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس؛ شماره مسلسل ۱۶۱۶۳
[۳] همان
[۴] همان