به گزارش خبرنگار اقتصادي خبرگزاري فارس، يكي از طرحهاي بيژن زنگنه وزير نفت كه در دولت يازدهم مطرح شد، طرحي با عنوان بوميسازي 10 قلم كالاي استراتژيك در صنعت نفت بود كه اين طرح در سال 93 با هدف حمايت از ساخت داخل و پوشش خلاءهاي تكنولوژيك در حوزه تجهيزات مورد نياز صنعت نفت مطرح شد. اين 10 قلم كالاي اساسي شامل تجهيزات سرچاهي و درون چاهي، پمپهاي مربوط به چاه، متههاي حفاري، شيرهاي كنترلي، انواع لولهها، الكتروموتورها، ماشينهاي دوار، فولادهاي آلياژي، ابزارهاي اندازهگيري و ساخت پيگ هوشمند بودند.
در اين بين هر چند تصميم وزارت نفت مبني بر بوميسازي 10 قلم كالاي اساسي نفت تصميم درستي بوده، اما عملا در فضاي اجرايي كمتر اقدام تاثيرگذاري براي همراه كردن دستگاههاي دولتي براي حمايت از توليدكنندگان داخلي صنعت نفت انجام شده است. يكي از 10 قلم كالاي اساسي صنعت نفت تجهيزات درون چاهي است كه در مصاحبه با حسن عبداللهي مديرعامل شركت بسط انرژي پرشيابه عنوان يكي از شركتهاي توليدكننده تجهيزات درون چاهي به بررسي چالشهاي موجود در مسير ساخت داخل اين محصول و ميزان موفقيت در بوميسازي اين محصول پرداخته خواهد شد.
مشروح اين مصاحبه به شرح زير است:
*شركت بسط انرژي 350 رشته از تجهيزات درون چاهي را با موفقيت توليد و نصب كرده است
فارس: شركت بسط انرژي پرشيا در چه سالي توانمندي ساخت تجهيزات درون چاهي را كسب كرد؟ چه اقداماتي براي به دست آوردن اين توانمندي در شركت شما انجام شد؟
عبداللهي: شركت طراحي و مهندسي و ساخت بسط انرژي پرشيا، يك شركت دانشبنيان است كه در سال 87 تاسيس شد و در سال 98 تبديل به يك شركت دانش بنيان گرديد. ماموريت شركت ما طراحي و ساخت تجهيزات درون چاهي نفت و گاز است. در واقع اين نوع تجهيزات را ما خودمان طراحي مي كنيم، ميسازيم، زير نظر بازرسين كارفرما تست مي كنيم و توسط تيم عمليات شركت درون چاههاي نفت و يا گاز نصب و تحويل كارفرما ميدهيم.
تجهيزات درون چاهي (Down hole completion string) شامل تجهيزاتي است كه براي توليد نفت و بهرهبرداري از يك چاه نفتي و يا گازي مورد نياز است و بدون اين تجهيزات امكان بهرهبرداري از چاههاي نفت و گاز وجود ندارد و به همين دليل جزء تجهيزات استراتژيك به شمار ميآيد.
مهمترين اين المانها شامل انواع توپكها (packer)، لوله كشويي (Travling joint)، شير ايمني (safety valve)، دريچه كشويي (SSD)، كنترل لاين (control line) و همچنين واسطه ها و تبديل هايي كه در بين تجهيزات قرار مي گيرند و براي نصب اين تجهيزات نياز به يكسري ابزارآلات مخصوص است كه به آن wire line accessories گفته ميشود. تمامي تجهيزات ذكر شده در داخل شركت طراحي، توليد و تحويل كارفرمايان محترم ميگردد.
ورود به ليست پيمانكاران نفتي داراي شرايطي است كه بر اساس آن شركت هايي كه ادعاي توان ساخت داخلي را دارند، يك نمونه از آن تجهيز و يا كالا را ميسازند و در فرآيند بهرهبرداري قرار ميدهند. پس از طي شدن زمان گارانتي، مجددا تجهيز و يا آن كالا توسط بازرسين شركت نفت مورد ارزيابي قرار ميگيرد كه در صورت تاييد، آن شركت ميتواند در مناقصات ساخت آن تجهيز شركت كنند.
شركت بسط انرژي پرشيا هم همه اين مراحل را طي كرده و موفق شده است كه در ليست پيمانكاران ساخت تجهيزات درون چاهي قرار گيرد و تا امروز موفق به طراحي و ساخت حدود 350 رشته از اين تجهيزات شده كه اكثر آنها در مناطق مختلف نفتي و گازي با موفقيت نصب گرديده است.
*تغيير رويكرد شركت نفت در سال 87 براي ساخت داخل تجهيزات درون چاهي
فارس: تيم تحقيق و توسعه شركت بسط انرژي پرشيا چه زماني تشكيل شد؟ چه اقداماتي توسط اين تيم انجام شده است؟
عبداللهي: شركت ما كار خودش را ابتدا به صورت مهندسي معكوس از تجهيزات خارجي آغاز كرد. از سال 93 برنامهريزي كرديم كه دفتر طراحي شركت را تقويت كنيم و از مهندسي معكوس به سمت طراحي برويم. اين كار با موفقيت انجام شده و توانستيم در سال 98 از طرف ستاد توسعه فناوري به عنوان شركت دانش بنيان ادامه فعاليت بدهيم. در حال حاضر چندين دكتراي مكانيك و كارشناس ارشد از بهترين دانشگاههاي كشور در شركت بسط انرژي پرشيا در حال خدمت هستند و به همين دليل توانمندي بالايي در مباحث فني و مهندسي در شركت بسط انرژي وجود دارد.
فارس: براي بوميسازي تجهيزات درون چاهي با شركتهاي خارجي در تعامل بودهايد؟ آيا انتقال تكنولوژي در اين حوزه ورت گرفته است؟
عبداللهي: ما براي كار مهندسي معكوس از نمونه توليدات شركتهاي خارجي كمك گرفتيم. نمونه اول را كه در چاه نصب كرديم، يك نمونه مهندسي معكوس بود. در اين قضيه هم در سال 87 شركت ملي نفت خيلي همكاري كرد. چون هيچ شركتي در اين حوزه ورود نكرده بود و فقط خارجي ها كار ميكردند. با شروع تحريمها بعد از اينكه شركتهاي خارجي كار را ترك كردند، شركت نفت هم استراتژي خود را تغيير داد و تصميم گرفته شد كه چند شركت داخلي براي تامين تجهيزات درون چاهي تقويت شود تا كشور دچار چالش نشود.
تصميم وزارت نفت مبني بر بوميسازي تجهيزات درون چاهي تصميم درستي بود و پروژههايي در قالب پروژههاي فناورانه تعريف شدند. بعد از بررسيهاي وزارت نفت، آنها متوجه شدند كه در حوزه تجهيزات درون چاهي، دو تا سه شركت توانمند در داخل كشور وجود دارند كه از قبل براي طراحي اين تجهيزات اقدام كردهاند و توانمندي بالايي دارند. در اين راستا اين شركتها مجوز حضور در مناقصات را پيدا كردند.
يكي از اقدامات خوبي كه در شركت بسط انرژي انجام شد اين بود كه ساختار شركت را به صورت دانشمحور اصلاح كرديم و دانشگاه تهران هم مسئول پايش شد. يعني تيمي از دانشگاه تهران تمام مدارك و فرآيند طراحي شركت ما را بررسي كردند. روند بررسي اسناد بسيار سختگيرانه انجام ميشد. در نهايت انجمن نفت كار مميزي نهايي را انجام داد و براي شركت بسط انرژي گواهينامه صادر شد و ما الان ميتوانيم روي كالاهايمان نشان طلايي بزنيم. در حال حاضر پيشرفت فناوري اين تجهيزات را در دنيا رصد ميكنيم و با پتانسيل ايجاد شده مشكل فني نداريم، اما علاقهمند به همكاري مشترك با شركتهاي خارجي نيز هستيم.
*خريد تضميني تجهيزات درون چاهي اصلا اجرايي نشده است
فارس: تجهيزات و مواد اوليه لازم براي توليد را داريد؟ در صورت ناقص بودن آيا آن را تكميل كردهايد؟ آيا تجهيزات ساخت داخل هستند يا بايد آنها را وارد كنيد؟ امكان واردات آنها وجود دارد؟
عبداللهي: ماشين آلات ما براي ساخت تجهيزات كامل است و كليه تجهيزات توسط ماشين آلات شركت توليد ميشود. مواد اوليه فلزي در داخل كشور توليد شده است. البته يكسري آببندها هستند كه در تجهيزات قرار ميگيرند كه آنها هر چند در داخل كشور توليد مي شوند اما مواد اوليه آببندها از خارج كشور تهيه ميشود.
فارس: تست محصولات توليدي چگونه انجام ميشود؟ در خود كارخانه انجام ميشود يا خارج از كشور و يا سايت عملياتي؟
عبداللهي: هماكنون تجهيزات تستي كه به كمك آن بتوان عملكرد تجهيزات را ارزيابي كرد در كارخانه موجود است و حتي فراتر از آن تجهيزات تستهاي استاندارد كه شرايط عملكرد قطعه در داخل چاه را شبيهسازي ميكند طراحي و ساخته شده است. هر طرحي كه براي اولين بار طراحي و ساخته ميشود، عملكرد آنها به وسيله اين تجهيزات تست، مورد ارزيابي قرار ميگيرد و در صورت تاييد، مجوز توليد انبوه داده ميشود. تمام تجهيزات زير نظر بازرسين نفت ساخته و تست ميشوند و بعد از تاييد بازرس تحويل كارفرما و نهايتا درون چاه نصب مي شوند.
توليد داخلي تجهيزات درون چاهي، وابستگي به خارج را از بين برده است. شما ببينيد در اين تحريمها كالاهاي استراتژيك درون چاهي كه در چاه هاي نفت مورد استفاده قرار ميگيرند به دليل اقدامات زير بنايي خوبي كه اتفاق افتاده با كمترين چالش روبرو هستند. در نتيجه اتكا به توان داخلي بايد در اولويت تصميمات مسئولين قرار بگيرد، زيرا اگر در اين حوزه به شركتهاي داخلي اتكاء نميشد هماكنون مردم و كشور ما با مشكل كمبود توليد انرژي مواجه شده بود.
فارس: آيا تضمين خريد محصول به شما داده شده است؟ چون سال گذشته آقاي زنگنه اعلام كردند كه يكي از سياستهاي وزارت نفت براي حمايت از ساخت داخل خريد تضميني محصولات است.
عبداللهي: خير، خريد تضميني اصلا نداريم. شيوه كار بدين صورت است كه مناقصات را اعلام مي كنند و ما در آنها شركت ميكنيم. چون چاهها و ميدانها متفاوت است و براي هر ميداني تجهيز خاصي لازم است.
*گلايه از بيتوجهي شركتهاي كارفرما در اجراي دستورالعمل جبران نوسانات ارز
فارس: به طور كلي چه چالشهاي ديگري براي توليدكننده ايراني وجود دارد؟ مثلا نوسانات نرخ ارز و مواردي از اين چه تاثيري بر كار شما گذاشته است؟
عبداللهي: به موضوع مهمي اشاره كرديد. يكي از چالش هاي اصلي ما، نوسانات قيمت ارز است. قراردادهاي ما عمدتا يك الي دو ساله است و افزايش نرخ ارز و در نتيجه افزايش تورم يك عدم اطمينان جدي در بخش توليد اين تجهيزات ايجاد كرده است. اين موضوع باعث شده است نرخ مواد اوليه، دستمزد و انرژي به طور ناگهاني در كشور زياد شود ولي رقم قراردادها ثابت است و نميتوانيم روي آن تغييري بدهيم.
اين اتفاقات باعث تاخير در توليد شده است و متاسفانه شركتهاي كارفرما اين قبيل مسائل را در قراردادها لحاظ نميكنند و به محض تاخير در كالا كه اكثر مواقع به دليل نوسانات شديد بازار اتفاق ميافتد، جريمههاي تاخير را از پيمانكاران كسر ميكنند. كه اين موضوع منجر به ضرر و زيان جدي به پيمانكاران ميگردد. البته وزير محترم نفت دستورالعمل جبراني صادر كرده كه با محاسبه آن ضريب جبران نوسانات بسيار اندك است، ولي همين دستورالعمل هم در برخي شركت ها رعايت نميشود.
من اعتقاد دارم در كشور پتانسيل نيروي انساني و دانش زيادي وجود دارد كه ميتوان به شكوفايي توليد كمك كند. مديراني كه در صنعت نفت و گاز فعاليت ميكنند ميتوانند با حمايت از ساخت داخل، زمينه ارتقاء و رشد اين شركتها را بيش از پيش فراهم نمايند. متاسفانه شغلهاي كاذب و سود سرشار در مشاغل مختلف باعث ميشود كه توليدكننده از كار توليدي دلسرد و زمينه كاري خود را تغيير دهد، چرا كه در كشور ما يك دلال يك شبه ميلياردر مي شود ولي شركتهاي توليدي براي حفظ كارخانه و بقاي خود ميجنگند. اگر دولت مي خواهد صنعت راه بيفتد، بايد دست دلال و واسطهها را از اقتصاد كشور قطع كند و تا وقتي اين اتفاق نيفتد توليد هم رونق نخواهد گرفت.
در حال حاضر با حدود 15 شركت در حال همكاري هستيم و آنها خريدار تجهيزات توليدي شركت بسط انرژي پرشيا هستند كه شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب، شركت ملي حفاري، شركت نفت مناطق مركزي، شركت دانا انرژي، شركت مپنا (بخش نفت و گاز)، شركت بينالمللي پترو فراساحل كيش، شركت گلوبال پترو تك كيش و چند شركت ديگر از جمله آنها هستند.
يقين داشته باشيد كه همه اين پيشرفتها با سياستگذاريهاي درست براي ساخت داخل اين تجهيزات حاصل شده است و در صورتي كه مسئولين فضاي كشور را براي توليد محيا كنند ما شاهد جهش توليد در كشور خواهيم بود. ما الان به سطحي از توليد رسيدهايم كه به صادرات تجهيزات درون چاهي هم فكر ميكنيم و براي آن در حال برنامهريزي هستيم. اتفاقا با خيلي از كشورها وارد مذاكره شدهايم و اميدوارم با برون رفت از شرايط قرنطينه كار صادرات را شروع كنيم.
* پيشنهاد ايجاد يك آزمايشگاه جامع براي تست تمامي تجهيزات نفتي
فارس: دلايل موفقيت شما در پروژه ساخت داخل تجهيزات درون چاهي چيست؟ آيا پيشنهاد و راهكاري براي بهبود وضعيت توليد داخل و كمك به بوميسازي 10 قلم كالاي اساسي نفت داريد؟
عبداللهي: اولين چيزي كه باعث موفقيت مي شود، باور قلبي است كه در درون تيم مجري بايد باشد. آن تيم بايد باور و ايمان داشته باشد كه "ما ميتوانيم" و وقتي اين باور قلبي باشد ميتواند موانع را از سر راه بردارد. اگر اين باور در درون مردم، مسئولين و شركتها باشد مابقي موضوعات قابل حل هستند. پس اول بايد باور و اعتقاد به توان داخلي وجود داشته باشد و سپس با تدوين استراتژي و مشخص شدن اهداف، برنامهريزي دقيقي براي آن صورت پذيرد.
در پايان بنده پيشنهادي براي بهبود كار دارم كه در گذشته نيز به وزارت نفت اين پيشنهاد را ارائه كردهام. پيشنهاد اين است كه وزارت نفت بايد براي ايجاد آزمايشگاهي جامع در سطح كشور برنامهريزي كند. در صورت تاسيس اين آزمايشگاه جامع، همه شركت هايي كه در حوزه هاي مختلف صنعت نفت كار ميكنند ميتوانند توليداتشان را در آنجا تست كنند.
ميتوان سازوكاري را ايجاد كرد كه در صورت تاييد تست در اين آزمايشگاه، گواهينامهاي صادر شود كه براي همه شركتهاي دولتي و خصوصي معتبر باشد. تاسيس اين آزمايشگاه جامع در حوزه تجهيزات نفتي هزينهبر است و شركتهاي خصوصي نميتوانند براي ساخت آن ورود كنند. به طور كلي خلا چنين آزمايشگاهي به شدت احساس ميشود و اميدوارم كه وزارت نفت براي احداث آن اقدام نمايد