مژگان ميرزايي
به وجود آمدن بحران بنزين و افزايش ميزان آلودگي هوا در اواخر دهه ۶۰موجب شد كه دولت طرح دوگانه‌سوز كردن تاكسي و وانت‌بارها را با سوخت LPG به مرحله اجرا درآورد. وارداتي بودن سوخت LPG كه مانند بخشي از بنزين مصرفي در كشور از سوي دولت به آن سوبسيد تعلق مي‌گرفت و همچنين مشكلات عديده‌اي كه در پي استفاده از سوخت مذكور به وجود آمد باعث شد كه اين طرح پس از گذشت پنج سال متوقف شود.
بر اين اساس بسياري از كارشناسان، غيراقتصادي بودن LPG را يكي ديگر از دلايل توقف طرح LPG سوز كردن خودروها دانسته و سوبسيد دولتي را مانع از پيگيري آن توسط دولت مي‌خوانند.
اما برخي ديگر از كارشناسان با نظر غيراقتصادي بودن LPG مخالفند معتقدند نظام غلط قيمت‌گذاري LPG كه در گذشته و در حال حاضر ساري و جاري است، موجب غيراقتصادي شدن LPG شده است. اين كارشناسان معتقدند در كشورهايي كه نظام اقتصادي آنها مبتني بر بازار آزاد است استقبال از LPG هر روز گسترش مي‌يابد.
به طور مثال كشور آلمان در يك سال گذشته تعداد جايگا‌هاي ارائه‌‌دهنده گاز LPG را از دو هزار و ۲۰۰ به سه‌هزار جايگاه افزايش داده و در انگلستان نيز از هزار و ۲۰۰ به هزار و ۸۹۲جايگاه افزايش يافته است.
به اعتقاد اين كارشناسان با وجود آنكه قيمت LPG حدود ۶۰درصد قيمت بنزين است، اما منافع جانبي LPG موجب گسترش استفاده از اين سوخت در جهان شده است، اما از ديگر دلايل مخالفان چيست؟ آنها معتقدند استفاده از سوخت LPG كاهش آلودگي محيط‌زيستي را به همراه ندارد. اين در حالي است كه موافقان تاكيد دارند كه بر اساس آمار موجود، ميزان آلودگي خودروهاي LPG نسبت به خودروهاي غير LPG به نسبت قابل توجهي كمتر است.
براساس آزمايشي كه در كشور تركيه صورت گرفته است، خودروهاي غير LPGسوز با طي مسافت ۱۲ميليارد و پانصد ميليون كيلومتر در سال باعث ايجاد ۶۸درصد اكسيدهاي ازت (كه از خطرناك‌ترين آلودگي‌ها هستند) شده‌اند و خودروهاي LPGسوز با طي ۳۹ميليارد و يكصد ميليون كيلومتر تنها ۳۲درصد، آلودگي ايجاد كرده‌اند. اين امر درخصوص گاز CO نيز صادق است به عبارتي CO خارج شده از خودروهاي LPGسوز در حد كمتر از ۴/۱خودرو بنزين‌سوز است، از سويي ميزان هيدروكربن‌هاي اشباع نشده در بنزيني ۵۷/۲گرم بر كيلومتر و در مورد LPG اين رقم تنها ۹۹/۰گرم است.
گذشته از نظرات موافقان و مخالفان استفاده از گاز LPG مي‌توان به ذكر اين نكته پرداخت كه فوايد استفاده از سوخت LPG موجب شده كه امروزه عالي‌ترين استاندارد محيط‌زيست (استاندارد يورو چهار) براي خودروهاي داراي سوخت LPG در نظر گرفته شود و به همين منظور در حال حاضر كليه كشورهاي اروپايي در حال حركت به سمت استفاده از سوخت LPG هستند.
وزن و فشار مخازن داخل كپسول‌هاي LPG ايراد ديگري است كه مخالفان استفاده از اين سوخت مطرح مي‌كنند اين كارشناسان معتقدند كه مخازن سوخت LPG بيش از حد سنگين بوده كه اين امر موجب افزايش وزن خودرو و بر هم خوردن تعادل ديناميك خودرو خواهد شد. اما براساس آمار موجود وزن مخازن LPG حدود يك و سه دهم مخزن CNG است، همچنين مخزن LPG تقريبا معادل باك خودرو ظرفيت دارد، اما مخزن CNG در شرايط مساوي حدود ۴/۱ ظرفيت باك ظرفيت دارد. از سوي ديگر فشار در داخل مخزن LPG فشار اتمسفر است در حالي كه CNG. گاز تحت فشار بالا است كه اين امر موجب مي‌شود كه مخازن CNG به روش جوشكاري توليد نشود.
ضرر ميلياردي قطعه‌سازان از LPG
طرح L.P.G سوز كردن خودروها كه در اواخر دهه ۶۰ اجراي آن در كشور آغاز شد به دليل عدم ايمني كافي پس از گذشت ۵ سال متوقف شد توقف طرح L.P.G سوز كردن خودروها موجب شد كه باز هم بنزين در سبد سوختي كشور يكه‌تازي كند.
اما پس از گذشت دو دهه و تكرار مشكلات تامين بنزين و افزايش آلودگي هوا موجب شد اين بار مسوولان طرح CNGسوز كردن خودروها را به صورت گسترده در برنامه كاري خود قرار دهند.
اما ضرر ميلياردي قطعه‌سازان در تامين قطعات خودروهاي LPGسوز ظاهرا اين بار نيز قطعه‌سازاني را كه به تامين قطعات خودروهاي CNGسوز متعهد شده‌اند، بي‌اطمينان كرده است.
تغيير يكباره سياست دولت و جايگزين CNG به جاي LPG موجب شد كه برخي از قطعه‌سازان مخازن LPGا، ۴۰ تا ۵۰ميليارد تومان متضرر شوند.
اما در طرح CNG به دليل اينكه كشور ما داراي ذخاير غني گاز طبيعي بوده و نيازي به وارد كردن گاز طبيعي به كشور وجود ندارد اين اميد وجود دارد كه اين طرح پس از مدتي به سرنوشت سوخت LPG دچار نشود.
به منظور معرفي دو سوخت CNG و LPG و مزايا و معايب اين دو سوخت گفت‌وگويي داشتيم با برخي كارشناسان صنعت خودرو و كارشناسان سازمان بهينه‌سازي مصرف سوخت كه در ذيل مي‌آيد:
CNG ايمن‌تر از LPG است
فربد زاده كارشناس صنعت خودرو درگفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص دلايل توقف طرح LPGسوز كردن خودروها گفت: LPG يك سوخت وارداتي بود كه دولت سوبسيد قابل توجهي براي واردات آن مي‌پرداخت اما مشكلات بسياري كه براي واردات اين سوخت به وجود آمد موجب شد كه طرح LPGسوز كردن خودروها متوقف شود.
اين كارشناس خودرو معتقد است سوخت LPG به دليل اينكه ارزان‌تر و قابل دسترس‌تر از سوخت CNG است در دنيا كاربرد بيشتري دارد.
به گفته وي به دليل اينكه تعداد كشورهايي كه داراي ذخاير گاز طبيعي در دنيا هستند بسيار اندك است و صادرات CNG به اين كشورها مشكلات بسياري را به همراه دارد بيشتر كشورهاي LPG را به جاي CNG در سبد سوختي خود قرار داده‌اند.
زاوه در خصوص ميزان ايمني دو سوخت LPG و CNG نيز مي‌گويد: ضريب اطمينان براي سوخت CNG خيلي بالاتر از سوخت LPG است و تعداد حوادث به وجود آمده براي گاز طبيعي بسيار كمتر از LPG و حتي بنزين است. وي در ادامه اظهار داشت: LPG در اصل همان گاز مايع خانگي است و در حال حاضر بسياري از مالكان خودروهاي LPGسوز براي شارژ خودروي خود از كپسول‌هاي خانگي استفاده مي‌كنند كه اين امر موجب شده ضريب ايمني اين خودروها به ميزان قابل توجهي كاهش يابد.
با خيال راحت برانيد
عليرضا رهنما، كارشناس مسوول امور بين‌الملل CNG سازمان بهينه‌سازي مصرف سوخت نيز در تفكيك دو سوخت LPG و CNG مي‌گويد: CNG گاز طبيعي فشرده است كه در خانه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد اين گاز با فشار ۲۰۰ بار در كپسول‌هاي CNG ذخيره مي‌شود اما LPG همان گاز مايعي است كه در گذشته به صورت كپسول مورد استفاده قرار مي‌گرفت. LPG گاز طبيعي نبوده بلكه محصولي است كه در مرحله پالايش از نفت استخراج مي‌شود و قابليت اشتعال بالايي دارد و در عين حال به دليل اينكه سنگين‌تر از هوا است، قدرت انفجار آن نسبت به CNG بيشتر است.
از سويي ديگر شدت گرفتن طرح دوگانه‌سوز كردن خودروها با CNG و خبر انفجار چند خودرو به دلايل مختلف موجب شد كه مردم خودروهاي CNGسوز را بمب متحركي بدانند كه با كوچك‌ترين ضربه‌اي منفجر خواهد شد. رهنما در خصوص ضريب ايمني خودروهاي گازسوز عنوان مي‌كند: كپسول‌هاي CNG استانداردهاي سخت‌گيرانه‌اي دارند و به هنگام وارد كردن ضربه به وسيله شيرهاي كنترل گاز به صورت اتوماتيك از كپسول خارج مي‌شود كه به اين وسيله امكان انفجار خودرو به صفر مي‌رسد.
وي در ادامه مي‌گويد: حادثه‌هاي كه در چند سال گذشته اتفاق افتاد مويد اين است كه مخازن CNG از ضريب ايمني بالايي برخوردار هستند در حادثه سقوط هواپيمايي C۱۳۰ در شهرك توحيد خودروهاي بسياري دچار سانحه شدند، اما خودروهاي مجهز به كپسول CNG با وجود انفجار خودرو مخازن آنها كاملا سالم ماندند، همچنين در حادثه آتش‌سوزي پمپ بنزين خيابان ۱۷ شهريور هم به مخازن خودروهاي داراي كپسول CNG نيز هم آسيبي وارد نشد.
رهنما معتقد است، حادثه‌هاي كه طي چند سال گذشته رخ داد، مربوط به خودروهايي است كه به صورت غير استاندارد و غير قانوني دوگانه‌سوز شده‌اند كه چگونگي گازسوز شدن آنها نيز غير قابل پيگيري و نظارت است.
كارشناس مسوول امور بين‌الملل CNG سازمان بهينه‌سازي در پاسخ به اين پرسش كه خودروها پس از گازسوز شدن با چه مشكلاتي مواجه مي‌شوند، اظهار داشت: چون موتور خودروها بر پايه سوخت بنزين طراحي شده دوگانه‌سوز كردن خودروها مشكلات بسياري را براي آنها به وجود مي‌آورد كه شاخص‌ترين آنها افت توان خودرو در حدود ۱۰ الي ۱۵درصد است كه اين مشكل با نصب موتورهاي دوگانه‌سوز برطرف خواهد شد.
افشين بهلولي، مسوول بخش تبديل كارگاهي و تامين مخزن شركت بهينه‌سازي مصرف سوخت نيز در پاسخ به اين پرسش كه مخازن براي ورود به كشور بايد چه استانداردهاي را كسب كند، اظهار داشت: مخازن براي ورود به كشور بايد استانداردهاي ايزو و ايزي آر ۱۱۰ را از سوي موسسه استاندارد كسب كند تا بتواند وارد كشور شود.
وي در خصوص افت توان خودروهاي گازسوز عنوان كرد: خودروهايي كه در كارخانه گازسوز مي‌شوند افت توان كمتري نسبت به خودروهايي كه در كارگاه‌ها دارند خودروهاي كه در كارخانه گازسوز مي‌شوند با افت ۱۳ تا ۱۴درصد مواجه مي‌شوند، ولي خودروهايي كه به صورت كارگاهي گازسوز مي‌شوند با افت ۱۶ تا ۱۷درصدي و در برخي موارد افت ۲۳درصدي را تجربه مي‌كنند.