به گزارش مقاومتي نيوز اوايل آبان ماه امسال (۱۳۹۶) قرار دادي بين ايران و شركت نرژوي IFLNG بسته شد كه به موجب آن گاز ايران به صورت خام با قيمتي نصف قيمت فروش گاز به تركيه، به اين شركت فروخته مي شود. بيژن زنگنه وزير نفت در دفاع از اين قرار داد اظهار داشت: اگر بخواهيم به قيمتي كه به تركيه گاز فروختيم در بقيه موارد عمل كنيم بايد بنشينيم تا گازمان به فروش برسد. اين درست مثل كسي است كه چهار دختر داشته و يكي را پسر شاه به عقد خود درآورده، حالا اگر بخواهد براي سه دختر ديگر هم همين اتفاق بيافتد حتما دخترها بي‌شوهر باقي مي مانند.
از اظهارات وزير محترم اين طور برداشت مي شود كه توان داخلي براي فراوري گاز توليدي كشور و توليد فراورده هاي گازي بسيار ضعيف است و براي فروش گاز بايد دست به دامان خارجي ها شده و با دادن تخفيف و يارانه به آنها، گاز را با قيمتي پايين تر از هزينه توليد در اختيارشان قرار دهيم.
اين قرار داد ايرادات عديده اي از جمله خام فروشي و ارزان فروشي دارد كه در اين يادداشت به بررسي آن ها خواهيم پرداخت. همچنين راهكار هايي ارائه خواهيم داد كه مي تواند جايگزين خام فروشي گاز شود.
اميد است مسئولين محترم بيش از پيش منافع ملي و ملت را در عقد قرارداد با شركت هاي خارجي در نظر گرفته و با توجه به توان و ظرفيت داخلي، در راستاي تحقق اهداف اقتصاد مقاومتي گام برداشته و موجب رشد و شكوفايي اقتصاد و عزت و سربلندي روز به روز نظام شوند.
استفاده از گاز مايع چه مزايايي دارد؟
گاز طبيعي چنانچه در فشار اتمسفر تا دماي منفي ۲۶۰ درجه F سرد شود، به حالت مايع تبديل مي شود كه LNG نام دارد. اين ماده، مايعي بي بو، بي رنگ و غير سمي است و نسبت به فلزات يا ساير مواد حالت خورندگي ندارد. LNG يا بخار آن در محيط و فضاي باز حالت انفجاري ندارد و به لحاظ ارزش حرارتي و دانسيته انرژي، مشابه سوخت ديزل (گازوئيل) هست.
مزاياي استفاده از LNG عبارتند از:
- دانسيته انرژي بالاتري نسبت به سوخت هاي گازي دارد، زيرا به شكل مايع ذخيره مي شود.
- مسافت پيمايش بيشتر و وزن كمتر مخازن ذخيره، استفاده از آن را درخودروهاي كوچكتر امكانپذير مي سازد.
- سرعت سوختگيري بالا به نحوي كه در خودروهاي بزرگ زمان سوختگيري ۴ الي ۶ دقيقه مي باشد.
- با توجه به اينكه LNG توليد شده براي خودروها تا ۹۹ درصد متان دارد، لذا كنترل و تعيين مناسب تركيب سوخت بازدهي موتور و سوخت را نيز افزايش مي دهد.
امروزه راه اقتصادي و معمول براي انتقال گاز طبيعي به بازارهاي دوردست، تبديل به صورت مايع يا همان LNG و حمل آن توسط كشتي به آن مناطق مي‌باشد.
اهميت صادرات گاز طبيعي با توجه به منابع بيكران كشور و محدود بودن انتقال از طريق خط لوله تنها به كشورهاي همجوار، همچنين وجود تحريم هايي كه اين نوع انتقال را محدودتر ميكند، ايران را به راه اندازي تاسيسات توليد گاز طبيعي مايع (LNG) تشويق مي‌نمايد.
اما دولت تصميم به عقد قرار داد با شركت IFLNG تحت مالكيت شركت پالايش گاز خارك و شركت نروژي Hemla گرفته كه نوعي خام فروشي ارزان است. اين قرار داد ايرادات بزرگي دارد كه در ادامه به بررسي آنها پرداخته مي شود.
اگر رويكرد وزارت نفت حضور در بازار LNG است، چرا گاز طبيعي را خود به LNG تبديل نكنيم؟
همان طور كه ذكر شد جهت انتقال گاز، روش انتقال به صورت LNG نسبت به روش انتقال به وسيله لوله بيشتر توصيه مي شود. ايران غايب بزرگ بازار ال ان جي است؛ اين در حالي است كه قطري‌ها به عنوان رقيب ايران در ميدان مشترك پارس جنوبي ۷۸ تن در سال ال ان جي صادر مي‌كنند و بزرگ‌ترين توليدكننده ال ان جي در جهان هستند.
شركت‌هاي بزرگ نفتي دنيا نظير اكسون موبيل، توتال و شل در صنعت ال ان جي قطر حاضر هستند و بخش بزرگي از سهام پروژه‌هاي ال ان جي قطر در اختيار اين شركت‌ها است. (شايد حضور همين شركت‌ها بود كه در نهايت باعث شد تا عربستان نتواند به اهداف خود در محاصره اقتصادي قطر دست يابد!)
اما در كشور ما به ساخت واحدهاي توليد LNG كم توجهي مي شود و طرح هاي توليد LNG در كشور يا روي كاغذ مانده يا پروژه ها نميه كاره باقي مانده اند. در سياست هاي دولت محترم و اغلب دولت هاي پيشين، خام فروشي گاز بيشتر مورد توجه بوده در صورتي كه ميتوان با راه اندازي واحدهاي توليديLNG هم زمينه اشتغال جوانان كشور خود را فراهم و هم خودمان توليد كننده گاز مايع صادراتي بوده و گاز را با قيمت بيشتر و به مناطق دور تر صادر كنيم.
چندي پيش قرارداد فروش گاز طبيعي جهت توليد گاز مايع‌شده (LNG) صادراتي، بين شركت ملي نفت ايران و شركت IFLNG تحت مالكيت شركت پالايش گاز خارك و شركت نروژي Hemla امضا شد كه طي آن ايران گاز خام را در اختيار شركت نروژي با قيمتي نصف قيمت فروش گاز به تركيه مي گذارد؛ در صورتي كه اين شركت هيچ سهمي در فروشLNG توليدي از اين گاز نداشته و تنها پول گاز خام را دريافت مي كند. لذا اين قرارداد از لحاظ خام فروشي و مشاركت نداشتن در توليد LNG مورد انتقاد مي باشد.
خام فروشي با اين قيمت و اين شرايط چرا؟
طي قرارداد با شركت نروژي IFLNG گاز خام با قيمتي نصف قيمت فروش گاز به تركيه، به شركت نروژي فروخته مي شود تا اين شركت توسط شناور Carribean FLNG توليد LNG كند. اين شناور متعلق به شركت بلژيكي Exmar بوده و تحت قرارداد اجاره در اختيار شركت IFLNG به عنوان نماينده انحصاري شركت Exmar قرار مي گيرد.
اين شناور توانايي توليد ۵۰۰ هزار تن LNG در سال را دارد. گاز مايع توليدي از اين شناور به كشورهاي ديگر انتقال داده شده و به فروش مي رسد. طي اين قرارداد وزارت نفت هيچ مالكيتي بر ال ان جي توليدي ندارد؛ لذا اين گونه قراردادها فقط مي‌توانند داراي منطق اقتصادي باشند و هيچ منطق استراتژيكي ندارند.
با توجه به اين نكته، در اين مدل فروش گاز، قيمت فروش حتي بايد بيشتر از قيمت صادراتي به همسايگان باشد تا بتواند به لحاظ منطق اقتصادي، فروختن گاز كه در واقع نوعي خام فروشي است را توجيه نمايد. قيمت گاز صادراتي منطقه حداقل ۲۰ سنت است و در نظر گرفتن گاز ۸ سنتي براي شركت نروژي، به معناي در نظر گرفتن يارانه ۶۰ درصدي براي اين شركت خارجي به مدت ۲۰ سال است كه رقمي معادل ۶ هزار ميليارد تومان مي شود. اين يعني يارانه ۶ هزار ميليارد توماني به اين شركت.
سخن پاياني
قرارداد با شركت نروژي نه تنها به سود كشور نيست بلكه موجب هدر رفت سرمايه ملي مي گردد. لذا توصيه مي شود به دولت و وزير محترم در بستن اين قرارداد تجديد نظر كرده يا به اصلاح آن بپردازند.
در همين خصوص، پيشنهاداتي جهت استفاده هر چه بهتر از منابع عظيم گازي كشور ارائه ميگردد:
- تاسيس واحد هاي توليد LNG مناسب با نياز كشور
- توليد فراورده هاي گازي در كشور و صادرات آنها بجاي خام فروشي
- جذب سرمايه گذار جهت تكميل واحد هاي نيمه كاره توليد LNG در كشور
- عقد قرار داد به شرط انتقال دانش و تكنولوژي به كشور
- پيگيري طرح هاي اولويت دار جهت صادرات گاز از جمله صادرات گاز با خط لوله به كشور هاي همسايه مثل عراق و پاكستان
- افزايش يارانه دولتي به واحد هاي پتروشيمي جهت توليد هرچه بيشتر و بهتر فراورده هاي گازي و كسب درآمد از طريق صادرات اين فراورده ها
- تزريق گاز به ميادين نفتي به جاي خام فروشي جهت حفظ فشار ميدان نفتي و افزايش برداشت نفت كه بنابر گزارش‌هاي كارشناسي از جمله گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس داراي بيشترين ارزش افزوده براي گاز توليدي در كشور است
- در مورد اين قرارداد، ميتوان بجاي فروش گاز پالايشگاه، گاز اضافي كه از توليد نفت حاصل شده و سوزانده ميشود را در اختيار شناور شركت نروژي قرار داد. در اين صورت هم مانع الودگي هرچه بيشتر ناشي از سوزاندن گاز خواهيم شد و هم از فروش اين گاز بجاي هدر رفت، سود اقتصادي خواهيم برد