ديپلماسي ايراني: همزمان با چهلمين سالگرد انقلاب اسلامي در ايران، يك روحاني شيعه در خطابه خود حسن روحاني، رئيس جمهوري ايران را هدف گرفت و گفت: «شمايي كه عامل افزايش تورم هستي؛ اميدواريم كه تا بهار دوام نياوري.» روحاني كه همين حالا هم در پي فروپاشي توافق هسته اي و تنش هاي جديد با ايالات متحده با انتقادهاي گسترده مواجه شده، اكنون شاهد خشم فزاينده روحانيون، نيروهاي اصول گرا و نااميدي عمومي است و همه اينها موقعيت او در راس دولت ميانه رو را تهديد مي كنند.

روساي جمهوري ايران معمولا در 4 ساله دوم فعاليت، محبوبيت خود را از دست مي دهند؛ اما تحليل گران مي گويند كه روحاني به ويژه به دليل بحران اقتصادي همراه با كاهش شديد ارزش ريال كه به مردم عادي ايران آسيب رسانده و سبب شده منتقدان آشكارا كناره گيري او از دولت را خواستار شوند، در دوره دوم رياست جمهوري خود آسيب پذيرتر از روساي جمهوري پيشين شده است. اگرچه چنين اتفاقي تنها يك مرتبه در تاريخ 40 ساله جمهوري اسلامي رخ داده، اما نارضايتي هاي عمومي كه در خيابان هاي سراسر ايران شنيده مي شود، مي تواند وقوع مجدد آن را محتمل كند.

قاسم ابهري كه در خيابان هاي تهران كلاه و جوراب مي فروشد، گفت: «اهميتي نمي دهم كه چه كسي در كاخ رياست جمهوري است. يك روحاني، يك سرهنگ يا هر كس ديگري. ما به كسي نياز داريم كه فرصت هاي شغلي ايجاد كند و پدال ترمز افزايش قيمت ها را با همه توان فشار دهد.»

اين براي روحاني كه توانست در سال 2015 و پس از تنها 2 سال فعاليت به عنوان رئيس جمهوري توافق هسته اي و همزمان با آن تحسين ايراني ها را به دست آورد، سقوط شديدي محسوب مي شود. طبق مفاد برجام، ايران با محدود كردن غني سازي اورانيوم در برابر لغو تحريم هاي اقتصادي موافقت كرد. اما عمده ايراني ها هرگز از منافع اين توافق بهرمند نشدند. حتي پيش از ماه مه كه دونالد ترامپ، رئيس جمهوري آمريكا از توافق هسته اي خارج شد، بي اعتمادي به آينده برجام به كاهش شديد ارزش ريال و برگزاري تظاهرات پراكنده در سطح كشور منجر شده بود.

اكنون ارزش ريال مجددا رو به كاهش گذاشته و به حدود 133هزار ريال در برابر يك دلار آمريكا رسيده است. در زمان توافق هسته اي هر دلار برابر با 32هزار ريال بود. اصول گراها در رسانه هاي اجتماعي شروع به انتشار فهرست قيمت مواد غذايي همچون لوبيا، برنج و گوجه فرنگي كرده اند كه در برخي موارد تا 238 درصد افزايش داشته است.

اصول گرايان مانع از سخنراني علي لاريجاني كه از متحدان روحاني به شمار مي رود براي جمعي از معترضان در كرج شدند. محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه روحاني هم كه عمدتا مسلط به نظر مي رسيد، در كنفرانس اخير امنيتي مونيخ آشكارا مضطرب و نااميد مي نمود. حسن عباسي، يكي از سرهنگ هاي بازنشسته سپاه پاسداران انقلاب اسلامي پس از ماجراي كرج گفت كه معتقد است پس از پايان دوره دولت كنوني مردم روحاني، لاريجاني و ظريف را بر سر توافق هسته اي در خيابان تكه تكه مي كنند. او افزود نگراني از فروپاشي توافق لرزه بر اندام آنها انداخته است. عباسي گفت: «آقاي حسن روحاني، آقاي ظريف و آقاي لاريجاني، برويد به جهنم.»

تنش ميان نيروهاي اصول گرا و ميانه رو در ايران اتفاق جديدي نيست. رئيس دولت اصلاحات هم در دولت هشتم با فشارهاي مشابهي مواجه بود و نهايتا هم قدرت را به محمود احمدي نژاد، رئيس جمهوري اصول گراي پوپوليست واگذار كرد. اما رئيس دولت هاي هفتم و هشتم به دليل مشكلات اقتصادي يا رئيس جمهوري مانند دونالد ترامپ در آمريكا تحت فشار نبود. تحليل گران بر اين باورند كه اين مشكلات دست روحاني را بيشتر بسته است.

روزنامه جمهوري اسلامي كه طرفدار روحاني است، در ماه ژانويه نوشت: «شما آقاي رئيس جمهور، فقط 15 تا 20 درصد قدرت را در اختيار داريد. نمي توانيد كشور را با اين ميزان قدرت اداره كنيد و براي تمام مشكلات پاسخگو باشيد.»

9 قانون گذار اصول گرا در مجلس ايران اخيرا طرحي را براي رد صلاحيت روحاني به مجلس ارائه كرده اند. اما رد صلاحيت او به راي دو سوم نمايندگان مجلس 290 عضوي ايران نياز دارد. رد صلاحيت رئيس جمهوري در تاريخ انقلاب اسلامي ايران تنها يك مرتبه رخ داده است. در سال 1981 مجلس به رد صلاحيت عبدالحسن بني صدر راي داد و پس از آن آيت الله روح الله خميني، رهبر فقيد ايران او را عزل كرد. در قوانين جمهوري اسلامي امكان استعفاي روحاني يا بركناري او از رياست دولت در پي اتهامات قضايي هم وجود دارد.

اصلاح طلبان كه به دنبال تغيير سياست ايران از داخل هستند، به شدت از روحاني به دليل ناتواني او در پايان دادن به حصر مير حسين موسوي و مهدي كروبي نااميد شده اند. در همين حال، روحانيون اصول گرا هم با تلاش هاي دولت روحاني براي پيوستن به كنوانسيون بين المللي مبارزه با پولشويي (اف اي تي اف) مخالفت هستند.

دوره 4 ساله رياست جمهوري روحاني سال 2021 پايان مي يابد. اما سعيد ليلاز، تحليلگر سياسي و اقتصادي در تهران و بسياري از ديگر تحليلگران معتقدند كه چند هفته آينده براي رئيس جمهوري سرنوشت ساز خواهد بود. برخي حتي احتمال حذف سمت رئيس جمهوري و بازگشت به نظام پارلماني را مطرح كرده اند. ليلاز گفت: «در بهار و همزمان با تشديد فشارها و مشكلات، اين احتمال وجود دارد كه روحاني استعفا دهد يا ساختار دولت به كلي تغيير كند.»

منبع: سي ان بي سي / مترجم: طلا تسليمي