تماشا كنيد اينجا: اگر بنزين گران شود...

فرآيند آزادسازي قيمت‌ها در آخرين مرحله شامل حال دارو شد و بسياري بر اين گمان هستند كه بنزين نيز دير يا زود آزاد خواهد شد و به احتمال زياد از اوايل سال آينده اين تصميم دولت نيز اجرايي خواهد شد. اگر دولت بخواهد واقعا قيمت بنزين را آزاد كند بايد هر ليتر به حول و حوش ۸ هزار تومان افزايش يابد در حالي كه ميانگين حداقل درآمد هر فرد زير ۲۰۰ دلار است. در اروپا قيمت هر ليتر بنزين حدود ۱ يورو و ۳۰ سنت است، اما ميانگين حداقل درآمد هر فرد آلماني به عنوان مثال حدود ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ يورو در ماه است.

پايگاه خبري تحليلي انتخاب (Entekhab.ir) :

دانلود

سرويس اقتصادي «انتخاب»: فرآيند آزادسازي قيمت‌ها در آخرين مرحله شامل حال دارو شد و بسياري بر اين گمان هستند كه بنزين نيز دير يا زود آزاد خواهد شد و به احتمال زياد از اوايل سال آينده اين تصميم دولت نيز اجرايي خواهد شد.

مصرف بنزين در كشور

ميزان توليد روزانه بنزين حدود 100 ميليون ليتر در روز است و اين در حاليست كه ميانگين مصرف سوخت در سال جاري 96 ميليون ليتر روز است. البته در ماه‌هاي اسفند سال گذشته و فروردين امسال ميانگين مصرف بنزين حتي تا 130 ميليون ليتر در روز نيز پيش رفت.

آبان ماه سال 1398 بود كه دولت قيمت بنزين را افزايش داد يعني قيمت هر ليتر يارانه‌اي به 1500 تومان و هر ليتر آزاد به 3000 تومان افزايش يافت. اجراي اين طرح براي مدتي ميزان مصرف بنزين در كشور را كاهش داد و از روزانه 90 ميليون ليتر در سال 1398 به روزانه 75 ميليون ليتر در سال 1399 رسيد. اما روند صعودي مصرف بنزين دوباره از همين سال آغاز شد و اكنون مصرف روزانه به نزديكي 100 ميليون ليتر در روز رسيده است و كارشناسان مي‌گويند اگر همين روند ادامه پيدا كند ايران سال آينده واردكننده بنزين خواهد بود.

طبق آمار ميانگين مصرف سوخت خودروهاي داخلي سه برابر ميانگين استاندارد جهاني است. خودروهاي داخلي روزانه 25 ميليون ليتر بيش از ميانگين مصرف جهاني مي‌سوزانند و اگر قيمت ليتر بنزين را معادل ميانگين نرخ جهاني يك دلار در نظر بگيريم خودروهاي داخلي سالانه 11 ميليارد دلار مازاد بر ميانگين مصرف جهاني سوخت مصرف مي‌كنند.

از طرفي گفته مي‌شود روزانه 15 ميليون ليتر بنزين از كشور قاچاق مي‌شود. به اين ترتيب ميزان هدر رفت بنزين حدود 40 ميليون ليتر در روز است و اگر قيمت بنزين در ايران را 20 هزار تومان در نظر بگيريم روزانه 800 ميليارد تومان معادل ماهانه 24 هزار ميليارد تومان از منابع كشور دود مي‌شود و به هوا مي‌رود. اگر بنزين را با نرخ جهاني حدود 1 دلار و 30 سنت در نظر بگيريم اين رقم به حدود 50 هزار ميليارد تومان مي‌رسد. اين يعني معادل پرداخت 25 ميليون تومان يارانه در سال به يك خانوار چهار نفره.

مصرف بنزين در سال 1370 روزانه حدود 25 ميليون ليتر بود و 15 سال بعد يعني در سال 1385 به 75 ميليون ليتر رسيد يعني رشد 200 درصدي.

يارانه پنهان

دولت مصارفي دارد تحت عنوان يارانه پنهان، يعني يارانه‌اي كه براي فروش ارزان سوخت در نظر مي‌گيرد كه در بودجه عمومي دولت قرار ندارد. رقم اين يارانه براي سال 1400 رقم حيرت انگيز 1300 هزار ميليارد تومان بوده است!! بلكه درست شنيديد: 1300 هزار ميليارد تومان. فقط اين يارانه از كل مصارف مربوط به بودجه عمومي و تبصره 14 نيز بيشتر است. كل مصارف بودجه عمومي كه شامل پرداخت‌هاي جاري، هزينه‌هاي عمراني و بازپرداخت‌ها وام‌ها و قرض‌هاست رقمي حدود 950 هزار ميليارد تومان است. رقم بودجه تبصره 14 كه شامل پرداختي دولت براي رفع محروميت‌هاست حدود 255 هزار ميليارد تومان مي‌شود كه جمع اين دو معادل 1200 هزار ميليارد تومان است كه باز هم از يارانه پنهان سوخت كمتر است.

از اين 1300 هزار ميليارد تومان بيش از 200 هزار ميليارد تومان فقط سهم بنزين است تا بنزين با قيمت ارزان به مصرف‌كنندگان برسد. اگر قيمت حامل‌هاي انرژي واقعي شود و جمعيت ايران را مثلا 80 ميليون نفر در نظر بگيريم سالانه رقمي بالغ بر 16 ميليون و 250 هزار تومان (1300 هزار ميليارد تومان يارانه پينهان سوخت، تقسيم بر 80 ميليون نفر) فقط از بخش سوخت به هر نفر مي‌توان يارانه داد. يعني يك خانوار چهار نفره مي‌تواند سالي 65 ميليون تومان دريافت كند.

قيمت بنزين بعد از آزادسازي چقدر است؟

حال پرسش اين است كه قيمت بنزين بعد از آزادسازي چقدر خواهد بود؟

طبق آمار در حال حاضر قيمت هر ليتر بنزين در كشورهاي حوزه خليج فارس بين 14 هزار تومان تا 17 هزار تومان متفاوت است كه تقريبا اطراف 50 سنت نوسان مي‌كند. هر ليتر بنزين در كشور كويت حدود 10 هزار تومان، در عراق حدود 14 هزار تومان، در قطر حدود 16 هزار تومان و در عربستان حدود 17 هزار تومان است.

اگر نرخ 1500 تومان يارانه‌اي و 3000 تومان آزاد را در نظر بگيريم تنها دو كشور ونزوئلا و ليبي قيمت بنزين كمتري از ايران دارند و اين در حاليسيت كه قيمت هر ليتر بنزين صادراتي ايران تقريبا نزديك به نرخ كشور كويت است.

طبق آمار گمرك ايران، ايران در يك ماهه اول سال 1401 حدود 86 هزار تن بنزين به ارزش 32 ميليون دلار صادر كرده كه اين رقم به معناي هر ليتر 27.5 سنت است يعني حول و حوش 8 هزار تومان كه در واقع كمترين رقم بنزين در بين كشورهاي حوزه خليج فارس است. اگر ما نرخ پايه 8 هزار تومان را براي هر ليتر در نظر بگيريم دولت به ازاي هر ليتر بنزين آزاد حدود 5 هزار تومان و به ازاي هر ليتر بنزين يارانه‌هاي حدود 6500 تومان يارانه مي‌دهد.

بنابراين اگر دولت بخواهد واقعا قيمت بنزين را آزاد كند بايد هر ليتر به حول و حوش 8 هزار تومان افزايش يابد در حالي كه ميانگين حداقل درآمد هر فرد زير 200 دلار است. در اروپا قيمت هر ليتر بنزين حدود 1 يورو و 30 سنت است اما ميانگين حداقل درآمد هر فرد آلماني به عنوان مثال حدود 1800 تا 2000 يورو در ماه است.

اخباري در رسانه‌ها منتشر شده كه روي بنزين ليتري حول و حوش 20 هزار تومان گمانه‌زني مي‌كنند. در حالي كه ايران هر ليتر بنزين صادراتي خود را به قيمت 8 هزار تومان به فروش مي‌رساند چگونه ممكن است كه بخواهد هر ليتر بنزين را با نرخ حدود 90 سنت در بازار داخل تعيين كند. هنوز معلوم نيست كه نحوه محاسبه هر ليتر بنزين بعد از آزادسازي قيمت آن چقدر است؟ آيا قيمت فوب خليج فارس محاسبه مي‌شود؟ يا قيمت بنزين صادراتي ايران؟ يا اينكه افزايش قيمت بنزين بر اساس بهاي تمام شده توليد در داخل كشور است؟ به همين دليل بايد منتظر تصميم‌گيري دولت در اين باره بود.