طي چند سال گذشته تحولات بزرگي در زمينه توليد خودروهاي برقي به وقوع پيوست و جهان با سرعت خارج از تصوري در حال ورود به عصر جديد حوزه حمل و نقل مي باشد. ظرفيت ذخيره سازي باتري خودروهاي برقي چندين برابر افزايش يافته همچنين زمان شارژ خودروهاي برقي از ده ساعت به ده دقيقه كاهش يافته است. طي چند سال آينده خودرو هاي برقي با تحولات بزرگ ديگري مواجه مي گردند و قيمت باتري اين خودروها كاهش و ظرفيت ذخيره سازي انرژي برق باز هم افزايش مي يابد بر اساس آخرين اطلاعات منتشر شده از سال آينده قيمت خودروهاي برقي هم سطح برخي خودرو هاي فسيلي مي شود و تا كمتر از پنج سال ديگر قيمت خودرو هاي برقي از خودروهاي بنزين سوز و گازوئيل سود ارزان تر خواهد شد. شتاب خودروهاي برقي فراتر از حد تصور است و طي ۳ ثانيه از سرعت خودرو از صفر به صد كيلومتر مي رسد. ميزان پيمايش براي خودروهاي سبك در يكبار شارژ از مرز ۴۰۰ كيلومتر گذشته و براي خودروهاي سنگين با قابليت حمل ۴۰ تن بار به ۱۰۰۰ كيلومتر رسيده است. شركتهاي بزرگ و مطرح خودروسازي جهان تا ده سال آينده توليد خودروهاي برقي را به نصف مي رسانند و تا ۲۰ سال آينده توليد خودروهاي بنزين سوز را بطور كامل متوقف مي كنند.

حدود هشتاد درصد نفت توليدي جهان در حوزه حمل و نقل به مصرف مي رسد (مابقي ماده اوليه روغن و غير و محصولات كم ارزش تر هستند). اكنون مهمترين و حياتي ترين پرسشي كه مي بايست بدان پاسخ داد اين است كه نفت خام چه سرنوشتي خواهد يافت.

بنده با متخصصين متعددي در خصوص اين پرسش سخت، ساعتها گفتگو نموده ام سخن كلي آنها اين است كه نفت ماده ارزشمندي است و بالاخره مصارف ديگري براي آن تعريف خواهد شد. از جمله به اهميت انرژي نفت اشاره نموده اند كه از اين انرژي مي توان در موارد زير استفاده نمود:

۱- نيروگاه هاي توليد برق

۲- قطارها و كشتي ها و ماشين هاي سنگين

۳- پتروشيمي

۴- خودروهاي موجود

در خصوص نيروگاه هاي توليد برق چند نكته حائض اهميت عبارتند از اينكه:

• در حال حاضر حدود ۴۰ درصد برق مصرفي جهان از طريق انرژي ذغال سنگ توليد مي شود و ذغال سنگ همچنان نقش اصلي در توليد برق جهان را بر عهده دارد. ميزان ذخاير ذغال سنگ كشف شده جهان حدود ۹۰۰ ميليارد تن است كه ۸۰ درصد آن ذغال سنگ حرارتي مي باشد كه در نيروگاه هاي برق از آن استفاده مي شود. كل ذخاير نفت جهان حدود ۱۴۰۰ ميليارد تن است كه حداكثر ۷۰۰ ميليارد تن آن قابل استخراج و بهره برداري مي باشد. سهم ايران در ذخاير نفت جهان حدود ۱۸ درصد است.

ارزش حرارتي زغال سنگ حدود ۷۰۰۰ كالري و ارزش حرارتي نفت حدود ۹۵۰۰ كالري مي باشد.

قيمت هر تن ذغال سنگ حدود ۷۰ دلار و قيمت هر تن نفت حدود ۴۵۰ دلار است. مشاهده مي شود كه با وجود عدم تفاوت چندان در ارزش حرارتي قيمت نفت حدود ۶.۵ برابر قيمت زغال سنگ است و دليل اصلي آن تنها اين نكته است كه سيستم حمل و نقل جهان و حدود دو ميليارد خودرو موجود در جهان بطور كامل وابسته به بنزين و گازوئيل مي باشند و بدون بنزين و گازوئيل اين دو ميليارد خودرو كه در حال حاضر ارزش آنها حداقل ۱۰ هزار ميليارد دلار مي باشد، آهن قراضه اي بيش نخواهند بود اين آمار شدت وميزان قدرت بنزين و گازوئيل حاصل از نفت خام را در اقتصاد و عمق زندگي بشر نشان مي دهد و به سبب چنين قدرت وصف ناپذيري قيمت بنزين و گازوئيل نسبت به زغال سنگ حدود ۶ برابر ارزش حرارتي آن مي باشد.

با حاكم شدن خودروهاي برقي بر سيستم حمل و نقل جهان، دوران قدرت نمايي نفت به پايان مي رسد و اقتصاد جهان و زندگي بشر از وابستگي شديد به بنزين و گازوئيل خارج مي گردد لذا بدون كوچكترين ترديدي اين تحول بزرگ تاثير شگرفي بر تقاضا و قيمت نفت خواهد گذاشت.

با كاهش تقاضا براي نفت، قيمت نيز كاهش خواهد يافت كاهش قيمت نفت به مرور طي ۲۰ سال به وقوع خواهد پيوست كاهش پايدار قيمت نفت به محدوده ۴۵ تا ۵۰ دلار منجر به غير اقتصادي شدن ميادين نفت شيل مي گردد كه به دنبال آن حدود ۸ ميليون بشكه در روز از توليد نفت جهان كاسته خواهد شد. بعد از آن چنانچه قيمت پايدار نفت به محدود ۳۰ دلار بر بشكه برسد توليد نفت ميادين سيبري روسيه غير اقتصادي مي شود. حدود دو سوم نفت روسيه يعني حدود شش ميليون بشكه در روز از ميادين سيبري توليد مي شود لذا در محدوده قيمت پايدار نفت در محدود كمتر از ۳۰ دلار حدود ۱۴ ميليون بشكه از ۹۰ ميليون بشكه توليد روزانه نفت جهان كاسته خواهد شد. هزينه توليد نفت در آبهاي عميق درياي شمال و نيجريه و آنگولا و ونزوئلا نيز بين ۲۳ تا ۳۰ دلار مي باشد لذا كاهش پايدار قيمت نفت در محدوده كمتر از ۳۰ دلار منجر به كاهش توليد اين ميادين نيز خواهد شد.

با توجه به موارد فوق و اينكه ذخاير نفت قابل برداشت كشورهاي روسيه، عربستان، كويت و ايران با اين روند برداشت طي ۵۰ سال آينده به انتهاي عمر خود خواهند رسيد لذا از سال ۱۴۲۰ با كاهش تقاضا براي نفت طي دو دهه آينده كشورهاي توليد كننده احتمالا بتوانند با كاهش سقف توليد متناسب با كاهش ميزان تقاضا، قيمت نفت را در محدود ۳۰ تا ۴۰ دلاري حفظ نمايند.

• قطار ها و خودروهاي سنگين درصد كمي از گازوئيل توليدي جهان را مصرف مي نمايند كه مصرف آنها نيز در همان محدود حفظ خواهد شد. البته سيستم حمل و نقل ريلي به سمت برقي شدن حركت خواهد نمود. قطارهاي برقي از نظر سرعت و صدا و عدم ايجاد آلايندگي درون شهرها و مزيت هاي ديگر در آينده جايگاه مناسب تري در حمل و نقل جهان كسب خواهند نمود.
• كل توليد محصولات پايه پتروشيمي كه عباراتند از آمونياك، متانول، الفين ها و زايلن ها حدود ۷۰۰ ميليون تن در سال مي باشند. كه بخش عمده آنها از طريق گاز هاي متان و اتان توليد مي شوند و حتي با كاهش شديد قيمت نفت نيز مزيت اقتصادي اين محصولات در خوراك متان و اتان مي باشد. حدود ۱۷۰ ميليون تن آمونياك و ۹۰ ميليون تن متانول جهان جمعا معادل ۲۶۰ ميليون تن، از گاز متان توليد مي شوند. حدود ۲۵۰ ميليون تن الفين( اتيلن و پروپيلن) در جهان توليد مي شود كه بخشي از آن با خوراك اتان و بخشي با خوراك نفتا(پايه نفت) است. زايلن ها و ساير محصولات پايه پتروشيمي نيز غالبا با خوراك پايه نفت مي باشند. از حدود ۵ ميليارد تن توليد نفت ساليانه جهان، حداكثر بتوان سالانه ۵۰۰ ميليون تن آن را طي دو دهه آينده در صنعت پتروشيمي استفاده نمود.
• با ارزان شدن قيمت باتري خودروهاي برقي و با كاهش قيمت خودروهاي برقي كشورهاي مترقي جهان كه بخش عمده خودروها در آن كشورها مي باشند اقدام به جايگزيني خودروهاي بنزين سور و گازوئيل سوز با خودروهاي برقي خواهند نمود و بسياري از خودروهاي موجود نيز به خودروهاي برقي تبديل خواهند شد. لذا مصرف بنزين و گازوئيل در حوزه حمل و نقل تا سال ۱۴۲۰ شمسي به كمترين ميزان خواهد رسيد.

تعداد خودرو هاي مجود در جهان را در آدرس زير مشاهده فرمائيد

 

با برقي شدن سيستم حمل و نقل جهان مصرف برق كره زمين به بيش از دو برابر افزايش خواهد يافت و از ۳۵۰۰ الي ۳۷۰۰ گيگاوات ساعت كنوني به حدود ۸ گيگاوات ساعت خواهد رسيد. اين ميزان برق از چه منابعي توليد خواهد شد؟

• توليد از از انرژي خورسيدي با سرعت در حال افزايش است و در آينده نزديگ به هزار گيگاوات ساعت خواهد رسيد. با توسعه تكنولوژزي هزينه توليد برق از انرژي خورشيدي هر ساله رو به كاهش است طي يك دهه گذشته راندمان صفحات جذب انرژي خورشيدي از ۷ درصد به حدود ۲۵ درصد افزايش يافته است. در هر منر مربع تابش روزانه خورشيدبر زمين متناسب با موقعيت جغرافيايي و زمان تابش از يك تا دو مگاوات انرژي وجود دارد لذا صفحات با راندمان ۲۵ درصد مي توانند ۲۵۰ تا ۵۰۰ كيلووات در روز انرژي برق توليد نمايند. بر اساس تعرفه هاي خريد برق اعلام شده توسط وزارت نيرو در سال ۱۴۰۰ قيمت خريد هر كيلووات ساعت برق از نيروگاه هاي خورشيدي كشور ۹۰۰تومان (معادل حدود ۴ سنت)مي باشد در اين قيمت گذاري كليه هزينه ها و سود منطقي سرمايه گذار لحاظ گرديده است اين قيمت گذاري به معناي آن است كه هم اكنون نيز توليد برق از انرژي خورشيدي با هزينه توليد برق از نيروگاه هاي حرارتي ايران برابر شده است(با لحاظ قيمت هاي جهاني گاز و ساير يارانه ها). متوسط قيمت برق در جهان حدود ۱۰ سنت مي باشد.

به اين ترتيب كشورها براي تامين برق مورد نياز خودروهاي خود گزينه هاي مختلفي را در اختيار دارند كه از جمله آنها عبارتند از:

• نيروگاه هاي خورشيدي، نيروگاه هاي آبي، نيروگاه هاي بادي، نيروگاه هاي با سوخت زغال سنك با آلايندگي كم، نيروگاه هاي با سوخت گاز، نيروگاه هاي با سوخت مازوت و گازوئيل، واردات برق و ساير روش ها از جمله زمين گرمايي و سوخت بيولوژيك

به دليل قيمت كم زغال سنگ و وجود منابع عظيم آن در تعدادي از كشورهاي از جمله چين هند روسيه آمريكا لهستان ويتنام و استراليا و چند كشور ديگر، اين كشورها تمايل چنداني به حذف نيروگاه هاي با سوخت زغال سنگ ندارند و در حال حاضر ده ها نيروگاه با سوخت زغال سنگ با راندمان بالا در كشورهاي مختلف از جمله چين، ويتنام، هند و چندين كشور ديگر در حال احداث است. با تكنولوژي هاي جديد راندمان نيروگاه هاي زغال سنگ به ۶۰ درصد نيز رسيده است. با اصلاحاتي كه در نيروگاه هاي با سوخت زغال سنگ بعمل آمده ميزان آلايندگي اين نيروگاه ها در حال كاهش است و با به ثمر نشستن برخي مطالعات و فناوري هاي جديدممكن است طي سالهاي آينده ميزان آلايندگي نيروگاه هاي زغال سنگ در حد قابل توجهي كاهش يابد.

با توجه به واقعيات فوق كشورهاي جهان خصوصا كشورهاي توسعه يافته در حال خروج از وابستگي به نفت مي باشند، لذا به طور حتم قيمت نفت طي دو دهه آينده رو به كاهش خواهد گذاشت. نفت احتمالا طي يك دهه آينده در كانال ۵۰ تا ۷۰ دلار حركت خواهد نمود(البته حتما در مقاطعي به طور موقت فراز و فرود خواهد داشت) و از دهه دوم نفت در كانال ۳۰ تا ۵۰ دلار حركت خواهد نمود( با لحاظ فراز و فرودهاي موقت ناشي از تحولات جهاني)

بنا بر اين ما براي جلوگيري از كاهش ارزش اين سرمايه بزرگ ملي كه متعلق به نسل هاي آينده مي باشد چاره اي نداريم جز اينكه با تمام ظرفيت صيانتي ممكن به توليد نفت و افزايش توليد ادامه دهيم و با صادرات نفت منابع حاصل را صرفا در توسعه زيرساخت هاي اقتصادي كشور از قبيل توسعه شبكه حمل و نقل ريلي، هوايي و ناوگان مدرن جاذه اي، توسعه صنعت پتروشيمي، توسعه ساخت نيروگاه هاي سيكل تركيبي و خورشيدي باهدف تامين نياز داخل و صادرات برق و ساير زيرساختهاي مهم و حياتي كشور سرمايه گذاري نمائيم.