با وجود آنكه اكنون با توجه به تكميل تعميرات اساسي پالايشگاه‌ها، بيش از ۸۰۰ ميليون مترمكعب گاز فرآورش و وارد شبكه سراسري مي‌شود، باز هم ناترازي انرژي در گاز داريم كه اين امر نشان مي‌دهد، الگوي مصرف درستي در اين زمينه وجود ندارد.

مصرف گاز بخش خانگي در زمستان سال گذشته ۶۵۰ ميليون مترمكعب در روز و ركوردي خارج از عرف اعلام شد، اين مقدار مصرف، در واقع سه يا چهار برابر مصرف استاندارد جهاني است كه نياز به الگوي مصرف درست را الزامي مي‌كند.

آنطور كه محمدرضا جولايي - مدير ديسپچينگ شركت ملي گاز ايران گفته است امسال سرما زودتر آغاز شد و مصارف گاز به‌شدت افزايش يافت؛ به اين معنا كه از سه هفته پيش كه بارش‌ها آغاز شده و همچنان ادامه دارد، افزايش ۱۰۰ درصدي در مصرف گاز نسبت به همين بازه زماني در سال ۱۳۹۹ را شاهد بوديم، ضمن اينكه پيش‌بيني‌ها حاكي از كاهش دو درجه‌اي دما نسبت به سال گذشته است.

به گفته وي، بر همين اساس با تكميل تعميرات اساسي، ظرفيت فرآورش گاز را به حداكثر رسانديم و ذخيره‌سازي حدود ۴ ميليارد مترمكعبي در دو مخزن ذخيره‌سازي سراجه و شوريجه را نيز انجام داديم و براي ورود به فصل سرما آماده هستيم.

جولايي صادرات به عراق، تركيه، آذربايجان و ارمنستان را جزو تعهدهاي صادراتي ايران ذكر كرد و توضيح داد: ما تا حد امكان مقدار صادرات را كاهش مي‌دهيم، اما اين نكته را نيز نبايد فراموش كنيم كه اكنون به‌عنوان تأمين‌كننده مطمئن گاز در دنيا شناخته‌شده هستيم و در صورتي كه از اين كار سر باز بزنيم، عواقب رفتاري ما در بحث بين‌المللي ما را از زمره تأمين‌كنندگان مطمئن گاز در منطقه خارج مي‌كند.

علت مصرف بالا در ايران چيست؟

يكي از دلايلي كه براي افزايش مصرف گاز در ايران مطرح مي شود، موضوع قيمت است، در حال حاضر ۲۵ ميليون مشترك گاز در كشور وجود دارد كه از اين تعداد، ۷۶ درصد از مشتركين در سه پله اول مصرف قرار دارند و ۵۰ درصد گاز كشور را مصرف مي‌كنند.

متوسط قيمت گاز سه پله اول مشتركين هر مترمكعب حدوداً ۶۳ تومان است هر مشترك در ماه حدود ۵۰۰ متر مكعب مصرف دارد كه با نرخ ۶۳ تومان، ۳۵ هزار تومان در ماه پول گاز مي‌پردازند. اين در حالي است كه اگر همين ميزان گاز را صادر كنيم معادل ارزي آن به نرخ صادراتي، برابر با ۳ ميليون و ۷۰۰ هزار تومان خواهد بود؛ در حالي كه ما با رقم بسيار پايين، آن را در منازل مصرف مي كنيم.

آنطور كه مجيد چگني- معاون وزير نفت و مديرعامل شركت ملي گاز ايران اعلام كرده امروز ميزان مصرف گاز در بخش خانگي و تجاري به ۴۸۰ ميليون مترمكعب رسيد كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حدود ۹۰ ميليون مترمكعب افزايش يافته و همين موضوع باعث شده كه محدوديت‌هايي در حوزه نيروگاهي اعمال شود و بخش نيروگاهي به سمت استفاده از سوخت دوم و مايع برود. به اين ترتيب، با افزايش مصرف گازوييل، ميزان صادرات محدود مي‌شود و بر همين اساس، صادرات گاز به تركيه و عراق نيز كاهش مي يابد.

وي با بيان اينكه عوامل زيادي روي مصرف تاثيرگذار است، افزود: در زمينه مكانيزم‌هايي كه در تمام دنيا براي كاهش مصرف به كار گرفته مي‌شود، در كشور ما كم‌كاري شده و مردم به درستي توجيه نشده‌اند، بنابراين نتيجه اين شده كه صادرات گاز و توسعه صنايع مهم وابسته به گاز بايد متوقف شود.

چگني با تاكيد بر لزوم عزم ملي جهت فرهنگ‌سازي در زمينه مصرف گاز گفت: در سال جاري نيز شرايط ما به لحاظ توليد و مصرف مطلوب نيست و براي پايداري شبكه مجبوريم محدوديت‌هايي را اعمال تابتوانيم از فصل سرد عبور كنيم. اين در حالي است كه به رغم پيش بيني‌ها، امسال فصل سرما زودتر از سال گذشته آغاز و همين باعث شد كه ميزان مصرف گاز افزايش يابد.

پرمصرف ها منتظر جرايم سنگين باشند

مجموع اين شرايط موجب شده تا دولت به فكر اعمال جرايم شديد براي مشتركان پر مصرف باشد، جواد اوجي -وزير نفت در تازه ترين صحبت هاي خود اعلام كرد: هيچ برنامه‌اي براي افزايش قيمت گاز مطرح نيست، ۲۵ درصد مشتركين پرمصرف و بدمصرف گاز كه نزديك ۵۰ درصد گاز خانگي را مصرف مي‌كنند، مشمول جريمه خواهند شد.

به گفته وي حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد مشتركين گاز كه در محدوده سقف الگوي مصرف، گاز مصرف مي‌كنند، مطابق سال گذشته هزينه گاز را پرداخت مي‌كنند، اما مشتركيني كه الگوي مصرف را رعايت نمي‌كنند، قطعا جريمه خواهند شد.

وزير نفت با بيان اينكه متأسفانه در دو تا سه سال گذشته در بخش سرمايه‌گذاري در توليد گاز، اتفاقي نيفتاده و به همين دليل توليد گاز ما مشابه پارسال است، افزود: اين در شرايطي است كه مصرف گاز حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد افزايش يافته است.

قبض برق كمتر از ۳۰ هزار تومان براي ۲۵ ميليون مشترك

از سوي ديگر در حوزه برق نيز با چالش ها و مشكلاتي در كشور مواجه هستيم، در اين بخش نيز دولت راهكار را براي مديريت مصرف و اعمال جرايم سنگين براي مشتركان پر مصرف در نظر گرفته است. ميزان برقي كه قشر پر مصرف (مازاد بر دو برابر الگوي مصرف) داشته‌اند، از ابتداي امسال، پنج ميليارد كيلووات ساعت تخمين زده شده و با توجه به اينكه قيمت تمام شده برق در كشور بطور ميانگين حدود ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ تومان بوده، بنابراين مشتركان پرمصرف در شش ماه گذشته تنها براي مصرف مازاد دو برابر الگوي مصرف، معادل ۵۰۰۰ ميليارد تومان از جيب بيت المال، يارانه دريافت ‌كردند.

۱۵ درصد موجب خاموشي در كشور شدند

از اول فروردين تا ۳۱ شهريور ماه ۸۵ درصد مشتركان خانگي برق  در حد الگو مصرف داشتند. به عبارت ديگر ۲۵ ميليون مشترك ماهانه زير ۳۰ هزار تومان قبض برق پرداخت كرده اند. ۱۳ درصد مشتركان تا دو برابر الگو مصرف برق داشته اند، تعداد محدودي از مشتركان كه حدود دو درصد هستند، بيش از دو برابر الگو مصرف مي كنند كه معادل ۸۵۰ هزار مشترك بوده و اين در حالي است كه اگر تنها اين ۱۵ درصد مانند بقيه مردم مصرف مي كردند، امسال هيچ خاموشي در كشور اتفاق نمي افتاد.

در واقع انرژي مصرفي اين دسته از مشتركان معادل كل انرژي ۸۵ درصد مشتركاني است كه در حد الگو مصرف مي كنند در اين راستا دولت براي تشويق و تنبيه مشتركان پر مصرف ابزارهايي را در نظر گرفته است.

محمدحسن متولي زاده- مديرعامل شركت توانير در اين باره گفت: به محض تصويب دولت جزييات اين طرح اعلام خواهد شد و بر اساس آن براي مشتركان پر مصرف، جرايم سنگيني را لحاظ مي كنيم و تا تابستان امسال به شرط تصويب دولت اجرايي مي شود.

وي با بيان اينكه ارزش انرژي مصرفي در ايران بيش از ۵۰ ميليارد دلار است كه مي تواند تبديل به رفاه و آرامش و يا تبديل به حرارت و آلودگي شود، گفت: تا اين لحظه سياست هايي كه دنبال مي شود، به دليل اينكه نرخ انرژي پايين بوده هيچ اثر خاصي را نداشته و اگر شاهد كاهش مصرف بوده‌ايم به دليل مديريت مصرف خود مشتركان بوده است. اما اكنون دولت به اين نتيجه رسيده كه مي تواند از اين فرصت استفاده كند.

مدير عامل توانير گفت: قطعا كساني كه در حد الگوي تعيين شده مصرف مي كنند، مورد حمايت ما هستند و هدف دولت اين است كه اين افراد از يارانه انرژي استفاده كنند و يارانه كساني كه پر مصرف تلقي مي شوند كاهش يابد و در شرايط لزوم اين يارانه حذف شود.

قبض برق پر مصرف ها چقدر مي شود؟

در همين راستا هيات دولت طرحي مصوب كرده كه مطابق آن يارانه مشتركاپرمصرف كه معادل ۸۵۰ هزار مشترك هستند و بيش از دو برابر الگوي تعيين شده مصرف داشته‌اند قطع شود و اين طرح در انتظار تصويب خود دولت است. مصطفي رجبي مشهدي - سخنگوي صنعت برق در خصوص جزييات اين موضوع گفت: ۲.۶ درصد از مشتركان برق در كشور خيلي پرمصرف بوده و اين مشتركان ۲۰ برابر مشتركان معمولي برق مصرف مي‌كنند و به همين دليل هم قرار است جريمه‌هاي سنگيني براي آن ها اعمال شود.

وي‌با بيان اينكه مشركيني كه زير الگوهاي استاندارد برق مصرف مي‌كنند، به طور سالانه هفت درصد افزايش قيمت دارند و صورتحساب برق اين افراد معمولا حدود ۳۰ هزار تومان است، گفت: افرادي كه بيش از ۳۰۰ كيلووات بر ساعت برق مصرف مي‌كنند مشتركان پرمصرف بوده و اين افراد علاوه بر هفت درصد قبلي، ۱۶ درصد ديگر هم به صورتحساب آنها اضافه مي‌شود.

وي گفت: پيرو بند ي تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ براي اصلاح تعرفه‌هاي مشتركان خانگي، مراحل كارشناسي طرحي به پايان رسيده كه در صورت تصويب آن در هيات دولت، با كاهش يارانه برق پرداختي به اين دسته از مشتركان، نرخ برق مصرفي مشتركان پرمصرف با قيمت تمام شده محاسبه خواهد شد.

به گفته سخنگوي صنعت برق به اين ترتيب به نظر مي رسد دولت در صورت تصويب اين طرح، تعرفه مازاد مصرف اين گروه از ۸۰۰ تومان به نرخ‌هاي بالاي ۱۳۰۰ تومان افزايش دهد. اين طرح كه در صورت تصويب توسط هيئت دولت، اجرايي خواهد شد، در راستاي تحقق عدالت و تغيير رفتار مصرفي مشتركان است، چرا كه مشتركان پرمصرف اكنون با مصرف بيشتر، از يارانه بيشتري هم بهره‌مند مي‌شوند.

وي اظهار كرد: بررسي‌ها نشانگر آن است كه اگر اين مشتركان در پيك تابستان امسال مصرف خود را مديريت مي‌كردند، خاموشي هاي برق رخ نمي داد: گفت: يكي از راهكارهاي كنترل رفتارمصرف مشتركان بسيار پرمصرف بكارگيري كنتورهاي هوشمند است. اكنون به‌منظور نصب پنج ميليون كنتور هوشمند براي مشتركان پرمصرف برنامه‌ريزي شده كه اميدواريم با انجام آن، اين برنامه نيز در پيك تابستان سال آينده مورد استفاده قرار گيرد.

از سوي ديگر باتوجه به افزايش بالاي مصرف آب در كشور نيز قرار شده در اين حوزه نيز تصميم گيري و مذاكره صورت بگيرد اما تا اين لحظه هيچ خبري از حذف يا افزايش تعرفه هاي آب مشتركان پر مصرف اعلام نشده است.