پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : چقدر گاز هدر مى دهيم؟
چهارشنبه، 19 آبان 1400 - 05:17 کد خبر:47966
پيام نفت:

به گزارش وبلاگ كشتي كروز، تهران (پانا) - ايران به عنوان سومين توليدكننده گاز جهان، امسال ركورد توليد يك ميليارد مترمكعب گاز در هر روز را پشت سر گذاشته و به رقم بي نظيري رسيده است.

چقدر گاز هدر مى دهيم؟

به گزارش ايران، اما در همين سال كه ركورد شكني مي كند، تأمين گاز خانه ها و نيروگاه هايش به يك دغدغه همگاني تبديل مي شود! در حالي كه سهم چنداني هم در صادرات گاز جهان ندارد و در جايگاه چهل و چهارم جهان از نظر درآمد صادرات گاز قرار گرفته است. اين فاصله معنادار از كجا نشأت مي گيرد؟ آيا ما جامعه بدمصرفي هستيم يا سياستگذاري ها درست نبوده است؟ آيا با اين شدت مصرف، ايران ديگر فرصتي براي افزايش سهم خود در سبد گاز صادراتي جهان دارد؟ چند روز قبل، رئيس جمهوري از توان ايران براي تبديل شدن به هاب گاز منطقه گفت؛ آيا در چنين شرايطي كه ما روزانه يك ميليارد مترمكعب گاز را توليد و مصرف مي كنيم، سخن گفتن از تبديل ايران به هاب گازي منطقه، رؤيايي نيست؟ حسن منتظرتربتي، مديرعامل شركت ملي گاز و معاون وزير نفت در گفت و گو با ايران به اين سؤالات پاسخ مي دهد.

آقاي مهندس! به عنوان سؤال نخست بفرماييد كه چرا بيش از يك ميليارد مترمكعب در روز گاز توليد مي شود و كمتر از 7 درصد آن صادر مي شود؛ اما به مرحله اي رسيده ايم كه از اين پس در زمستان ها با نگراني كمبود گاز روبرو ايم؟

ما در چند سال اخير با جهش در توليد گاز و ظرفيت پالايش گاز كشور روبرو بوده ايم اما متأسفانه مصرف يك گام جلوتر از توليد در حال افزايش است و تمام اين افزايش مصارف هم به خاطر مشتركان جديد شبكه گاز نيست. هم اكنون يك ميليارد و 31 ميليون مترمكعب در روز گاز از ميادين گازي كشور استحصال مي شود و همچنين روزانه 900 ميليون مترمكعب ظرفيت انتقال گاز داريم كه رقم قابل ملاحظه اي در سطح جهاني است. با اين حال رشد 15 درصدي مصرف گاز تهران و 12 درصدي كل كشور در سال جاري اين نگراني را به وجود مي آورد كه اگر هرچه زودتر براي بهينه سازي مصرف اقدامي انجام نشود، در سال هاي آينده با بحران كمبود گاز در زمستان روبرو شويم. متأسفانه توليد گاز در ايران افزايش پيدا مي كند و اين توليد بيش از بخش هاي مولد، صرف تأمين انرژي خانه ها و گرمايش مي شود. به عبارتي اين افزايش توليد -به جز بخش اندكي كه در صنايع و پتروشيمي ها مصرف مي شود- چندان منجر به ايجاد ثروت در كشور نمي شود. از اين رو مي توان گفت كه آنچه ايران را با اين حجم از توليد گاز به كشوري تبديل كرده كه گاهي نگران تأمين انرژي است، بيش از همه، مصرف غير بهينه گاز است و بايد در ادامه جهت براي رهايي از اين وضع، در عرصه بهينه سازي بيشتر وارد شويم.

به نظرتان اين بهينه سازي بايد از سوي مردم انجام شود يا نهادها و ارگان ها؟

هم بايد در فرهنگ مصرفي مردم تغيير ايجاد شود و هم توسط نهادهاي مرتبط اقدامات و برنامه ريزي هاي جدي صورت گيرد. اما سهم مسئولان بيشتر است. بهينه سازي مصرف گاز بر عهده يك نهاد نيست و از سازمان برنامه و بودجه تا وزارتخانه هاي نفت، نيرو و راه و شهرسازي همگي متولي هستند. اما من فكر مي كنم كه در نهايت مانند نحوه اجراي بند ق تبصره 2 قانون بودجه بايد از بخش خصوصي و بويژه شركت هاي دانش بنيان بهره ببريم. اين كار هم براي كشور درآمد و اشتغال به همراه دارد و هم يك ظرفيت براي اقدامات ديگر مانند صادرات گاز يا توسعه پايين دست صنعت مانند توسعه پتروشيمي ها ايجاد مي كند.

شما به نوعي متولي اصلي هستيد. تا به امروز چه اقداماتي براي مديريت مصرف گاز كشور انجام داده ايد؟

در حوزه بهينه سازي مصرف گاز به چند بخش بايد رسيدگي شود. از اجراي دقيق مبحث 19 مقررات ملي ساختمان و اصلاح و بهينه سازي موتورخانه ها و بخاري ها گرفته تا افزايش راندمان نيروگاه ها، تجهيزات صنعتي و لوازم انرژي بر خانگي. كاري كه ما در حال انجام آن هستيم، اصلاح موتورخانه و بهينه سازي مصرف در اين بخش است. در همين حال نوسازي بخاري ها را نيز در دستور كار داريم. موضوع سوم، تشويق مصرف كنندگان به مديريت و بهينه سازي مصرف براي برخورداري از تخفيف ها در قبوض و استفاده از گاز رايگان در قبال كم مصرفي است. ما در حال انجام اين راهكارها هستيم اما مسأله همان طور كه اشاره كردم تنها مربوط يك نهاد نمي شود.

به نظر شما، عملكردتان در زمينه اصلاح موتورخانه ها كمي كند نيست؟ گزارش هاي مردمي نشان مي دهد كه هنوز خيلي از مالكان كه براي اين طرح ثبت نام كرده اند، حتي هيچ تماسي از سوي شركت هاي معرفي شده دريافت نكرده اند. آيا مسئله اي در اجرا وجود دارد؟

در اين مدت بيش از 3 هزار ثبت نامي داشته ايم و تعدادي به قرارداد تبديل شده و بازرسي هاي اوليه نيز براي تعدادي از اين گروه اجرا شده است. آمارها رفته رفته در حال افزايش است و احتمال مي دهيم كه با پايان فصل سرما و كنار رفتن احتياط مالكان براي در اختيار قراردادن موتورخانه هاي خود، اين رقم به 300 هزار مشترك ثبت نامي نيز برسد و از اين تعداد احتمالاً بيش از 100 هزار مشترك در طرح قرار مي گيرند و براي آنها اين كار انجام مي شود. اما نوع كار متفاوت از طرح هايي مانند تعويض لامپ هاي كم مصرف است. ما اكنون مشكل منابع اقتصادي نداريم. براي اين بهينه سازي مصرف 6 هزار ميليارد تومان منابع اقتصادي پيش بيني كرده ايم و نقدينگي را در اختيار شركت ها قرار داده ايم و از آنها خواسته ايم كه با شركت هاي مجري جلساتي را داشته باشند و طرح را توجيه كنند. به هر حال كار جديدي است و زمان بر، اما حتماً انجام خواهد شد.

در بحث بهينه سازي مصرف و ارتقاي بخاري ها هم شركت بهينه سازي مصرف سوخت در حال تدوين آيين نامه است و ممكن است كه اجرا را به ما بسپارند. البته منطقي است، چراكه ما شبكه گسترده اي از پرسنل را در تمام استان ها داريم و تجربه نشان داده كه اجرا را بايد شركت ملي گاز انجام دهند. الان وزارت نفت نيز به اين نتيجه رسيده و موضوعات را در ستاد نهايي مي كنند و آيين نامه ها تدوين و براي اجرا به شركت گاز واگذار مي شود. ما نيز هر موضوعي كه واگذار مي شود حتماً دنبال و اجرا مي كنيم.

كدام بخش از اقدامات مديريت مصرف را شركت ملي گاز بايد دنبال كند؟

بخش تجهيزاتي را بايد شركت ملي گاز پيگيري كند اما بخشي هم خارج از حيطه كاري ماست. مانند مبحث 19 مقررات ملي ساختمان كه در دست قانونگذار و وزارت راه است.

مصرف داخلي گاز در ايران براساس آمار سال 2019 معادل 250 ميليارد مترمكعب بود كه 93 درصد آن در داخل كشور مصرف شد. به نظرتان چه ميزان از اين مصرف قابل كاهش است؟

اگر فقط به بررسي 2 بخش خانگي و نيروگاهي بپردازيم، تنها در اين دو بخش مي توان با يك سري اقدامات سالانه 30 ميليارد مترمكعب، معادل مصرف كشوري مانند سوئيس صرفه جويي كرد و بايد اين اتفاق هم بيفتد، چراكه ما فقط يك ميدان مانند پارس جنوبي داريم و ادامه اين جهت مي تواند بحران جديدي را در كشور رقم بزند. نيروگاه ها حدود 70 ميليارد مترمكعب سوخت معادل در سال مصرف مي كنند و در اين بخش در حدود 15 ميلياد مترمكعب ظرفيت بهينه سازي وجود دارد كه اگر سرمايه گذاري اتفاق بيفتد و راندمان نيروگاه را افزايش دهند و نيروگاه هاي سيكل تركيبي و با راندمان بالا در مدار توليد قرار بگيرد، اين صرفه جويي حتمي است. ضمن آنكه مي توان بخشي از نياز كشور را با نيروگاه هاي تجديدپذير پوشش داد و متولي اين امر وزارت نيروست.

اما در بخش خانگي نيز امكان اين كاهش 15 ميليارد مترمكعبي مصرف گاز در سال وجود دارد. هرچند كه كار آساني نيست و سرمايه گذاري نياز دارد، اما با كمك بخش خصوصي اگر اين كار انجام شود، فرصت هاي بزرگي در اختيار كشور قرار خواهد گرفت. هم اشتغال آفرين است و هم درآمدزا. در عين حال فرصتي براي ايجاد ارزش افزوده از طريق توسعه داخلي و همين طور صادرات در اختيار كشور قرار مي دهد.

اگر بخش خصوصي در سيستم نرم افزاري و سخت افزاري اين بهينه سازي مصرف كمك كند تا به يك صنعت تبديل شود و نه شعاري در زمستان ها؛ قول مي دهم كه اقتصاد خوبي هم براي كشور خواهد داشت. اين 30 ميليارد مترمكعب سرمايه گذاري زيادي نياز دارد اما پول زيادي را هم براي كشور ايجاد خواهد كرد. بايد دانش بنيان ها را درگير اين موضوع كنيم.

به نظرتان با اتفاقي كه در قطع برق هفته هاي اخير افتاد و آن را به كمبود گاز ارتباط دادند، از سال ديگر در زمستان بايد هم دغدغه كمبود گاز داشته باشيم و هم نگران خاموشي باشيم؟

اگر درست عمل كنيم، خير. اتفاقي كه سال جاري افتاد نتيجه يك ناهماهنگي و فضا سازي بود. ما كمبود گاز يا كاهش تحويل به نيروگاه ها نداريم. حتي صادرات نيز انجام و به صنايع نيز به ميزان كافي گاز تحويل داده شد. بين 100 تا 130 ميليون متر مكعب در روز هم گاز به نيروگاه ها داديم كه تعهد ما 80 ميليون مترمكعب بود اما با وجود اين، شرايطي رقم خورد كه كمبود سوخت نيروگاه ها را ناشي از كمبود گاز در كشور دانستند.

برخي از كارشناسان مي گويند كه اگر شبكه گاز سراسري را در سال هاي اخير گسترش نداده بوديد و اين تعداد روستا كه حتي برخي ممكن است در دهه هاي آينده خالي از سكنه باشند، به شبكه اضافه نكرده بوديد، كشور با اين چالش روبرو نمي شد. نظر شما چيست؟

توسعه شبكه داخلي گاز يك الزام و گازرساني به روستاها خواست مردم و كنندگان مجلس بود. گازرساني يك رفاه عمومي ايجاد مي كند و لازم بود كه در راستاي عدالت اجتماعي و هم به لحاظ اقتصادي گازرساني انجام مي شد. ما با گازرساني يك سوخت گران تر -سوخت مايع- را صرفه جويي و حتي صادر كرديم.

به هر حال ما بايد كلان نگاه كنيم. اين كمبود در سال هاي آينده و شايد براي تمام زمستان ها، ممكن است 5 تا 10 روز باشد اما وقتي مشتركي را به شبكه متصل مي كنيم، در تمام سال سوخت مصرفي آن را جايگزين مي كنيم. بايد گزينه هاي ديگري را نيز بيابيم كه اين كمبود را با سوخت هاي جايگزين پيك سايي كنيم. استفاده از سوخت جايگزين يك نوع پيك سايي است و با استفاده از مخازن ذخيره سازي مي توانيم بخشي از مصارف گاز را در زمستان تأمين كنيم. اين گازرساني كه در 8 سال اخير انجام شد در كل سال اقتصاد خيلي خوبي دارد.

اما در مقابل يك فرصت و ظرفيت براي رايزني هاي بين المللي و ايجاد چسبندگي اقتصادي را با افزايش صادرات گاز از دست داده ايم. درست است؟

خير. ما در داخل نياز به مديريت مصرف و بهينه سازي داريم و اين موضوع خود ظرفيت هاي قابل ملاحظه اي در اختيار كشور مي گذارد.

به نظرتان اگر تحريم نبوديم، بازهم توسعه داخلي شبكه اتفاق مي افتاد يا روي صادرات گاز تمركز مي شد؟ در اين مسأله، چرا كشورهايي مثل روسيه و امريكا مثل ما رفتار نكرده اند؟

براي ما توسعه داخلي شبكه گاز يك مزيت بوده و هست. مزيت ايران گاز است و هرجا مي توانيم بايد آن را جايگزين كنيم اما البته به موازات آن بايد بحث بهينه سازي را هم دنبال كنيم. اگر ما بهينه سازي را دنبال كنيم هيچ كمبودي براي تأمين نياز داخلي و رايزني هاي بين المللي نخواهيم داشت.

ما در بحث توسعه داخلي شبكه با 6 ميليارد دلار گاز، حدود 10 ميليارد دلار سوخت گران تر را آزادسازي كرديم و اقدامي اقتصادي انجام داديم كه خودش هزينه هاي خودش را پوشش مي داد. البته اگر تحريم نبوديم روي بحث مذاكرات بين المللي و صادرات گاز بيشتر كار مي شد اما توسعه داخلي شبكه گاز يك الزام و مزيت بود.

براي ذخيره سازي گاز و پيك سايي در زمستان چه برنامه اي داريد؟

در حال حاضر حدود 5 ميليارد مترمكعب ظرفيت ذخيره سازي داريم اما توسعه 15 ميليارد مترمكعبي ذخيره سازي در شوريجه كليد خورده و سرمايه گذاري آن در حال انجام است. مخازن ديگري نيز در دست مطالعه داريم كه البته مطالعه و ظرفيت سنجي آن زمان بر خواهد بود.

اما گذشته از ذخيره سازي گاز، لازم است كه ذخيره سازي سوخت هاي مايع براي پيك زمستان افزايش پيدا كند. اگر اين اقدامات انجام شود و بهينه سازي مصرف را نيز بجد دنبال كنيم، هيچ مسئله اي در تأمين داخلي گاز و حتي صادرات نخواهيم داشت.

به عنوان سؤال آخر، چطور مي خواهيم هاب گاز منطقه شويم؟

اين موضوع تجارت گاز است و فقط صادرات را در برنمي گيرد. يعني ترانزيت و سوآپ نيز مطرح مي شود كه البته در اين سياستگذاري، مهم است كه ايران توان تجارت و نقل و انتقال پول را هم داشته باشد.
منبع: خبرگزاري پانا