به گزارش تحريريه؛ پيش از اين وقتي نفس اهوازيها با نخستين بارش پاييزي ميگرفت و آنها را راهي بيمارستان ميكرد، همه ميگفتند كار، كار گردوغباري است كه يا از هورالعظيم برخاسته يا از عراق آمده است!
گردوغبار هم اگرچه راه نفس مردم را ميبست و همچنان ميبندد و اگرچه مسئولان به باران اسيدي، ذرات نفتي و دياكسيد گوگرد هم مشكوك بودند اما حالا معلوم شده آنچه اهالي اهواز و بعضي شهرهاي ديگر را هر پاييز به بيمارستان ميكشاند، نه گردوغبار كه درخت «موُرت آمريكايي» است!!
درخت غريبهاي كه در يك دهه گذشته تنها براي زيبا كردن شهر از كويت به اهواز آمد و عاقبت بلاي جان مردم شد.
مورت آمريكايي چطور پايش به اهواز باز شد؟!
انگشتهاي اتهام پيش از اين هم به سمت گردهافشاني «كنوكارپوس» نشانه رفته بود و چندين و چند مقاله دانشگاهي نقش آن را تأييد ميكرد اما همه چيز درحد نظريه بود.
وزارت بهداشت بهعنوان اصليترين متولي سلامت مردم كه دراين مدت به اثر گردهافشاني «موُرت آمريكايي» يقين نداشت، درنهايت همين ديروز اعلام كرد كه عامل تنگينفس مردم خوزستان «مورت آمريكايي» است. گونهاي غيربومي كه درصد بزرگي از فضاي سبز شهر اهواز را پوشانده، سريع رشد ميكند، هميشه سبز است، قد ميكشد اما هر پاييز نفس ميبُرد.
اينطور كه قائممقام وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي عنوان كرده، درسال ٩٢ تا ٩٤ نزديك به ٥٦هزار نفر با نخستين باران راهي اورژانسهاي بيمارستانهاي خوزستان شدهاند و از اين تعداد ٢٦هزار نفر فقط درسال ٩٤ به خاطر اختلال تنفسي به مراكزدرماني رفتهاند.
براساس توضيح ايرج حريرچي يافتهها نشان ميدهد كه طغيان فصلي آسم بعد از نخستين باران رخ ميدهد اما علت آن باران اسيدي، اكسيدهاي نيتروژن، با مونوكسيد كربن نيست بلكه تركيدن محصول گياه «موُرت آمريكايي» و پراكندهشدنش در هواست؛ گياهي كه «البته آمريكايي نيست اما خوزستانيها آن را به اسم «موُرت آمريكايي» ميشناسند».
او گفت كه براساس تحقيقات مشخص شد علت بروز حساسيت، همين پوشش گياهي غيربومي بود، هرچند ابتداي كار اين مسأله را نميپذيرفتند و حتي تئوري ما با مخالفت در مراكز علمي همراه شد ولي پس از آن تأييد شد.
با اينكه شايعاتي از مرگ افراد به خاطر همين مشكل تنفسي شنيده ميشد و اين گفتهها در اخبار غيررسمي انعكاس پيدا ميكرد اما به گفته حريرچي، اين حساسيتها در ٤سال اخير هيچ فوتي درپي نداشته و براي درمان بهتر بيماران، پرداخت نقدي مراجعهكنندگان به بيمارستانهاي دولتي در شهرهاي استان خوزستان پس از نخستين بارندگي پاييزي حذف شده است.
امسال آمار مراجعه به بيمارستانها در اهواز بيش از ٨٨درصد كاهش داشته و تنها ١٥٦٥نفر با طغيان مشكل تنفسي به مراكزدرماني كشانده شدند و مسئولان خود ميگويند؛ دليل اين كاهش؛ «كاهش غلظت مواد آلرژن با هرس شديد گياه كارپوس» بود.
اين "شاهكار" كار شهرداري اهواز بود!
مورت آمريكايي چطور پايش به اهواز باز شد؟ احمدرضا لاهيجانزاده، مديركل حفاظت محيطزيست خوزستان در گفتوگو با «شهروند» ميگويد: كار شهرداري بود: «١٢سال پيش براي نخستينبار اينگونه از كويت به اهواز وارد شد، شهرداري براي مبلمان شهري در بعضي مناطق كاشت؛ رشد خوبي داشت و ١٢ماه از سال سرسبز بود. از طرفي قابليت شكلدهي و تزيين هم داشت و توليدش راحت و ارزان بود؛ هم با بذر و هم با قلمهزدن كاشته ميشد. كمكم در گلخانهها زياد شد و به همه جاي شهر رفت. آنقدر كه اكنون ٧٠درصد پوشش گياهي شهر اهواز از اينگونه پوشيده شده است؛ حتي بعضي ميگويند، آمار از اين هم بيشتر است. باقيمانده گونههاي بومياند.»
به گفته او، كنوكارپوس بعد از ٣ تا ٤سال به سن گلدهي ميرسد و ميتواند تا ١٢متر ارتفاع بگيرد، وقتي قدش كه تا ٤متر ميرسد، از فاز رويشي خارج و به فاز زايشي ميرود. درهمين زمان، در يكي- دو باران اول آبانماه گردهافشاني ميكند و مشكل تنفسي پيش ميآيد. «مشكل فقط براي يكي- دوبارش اول درفصل باران است؛ بعد از آن ديگر گردهاي در كار نيست. مثلا همين ديروز و پريروز باران شديدي در اهواز باريد اما چون گلدهي تمام شده بود، اختلالات تنفسي تكرار نشد.»
١٠سال ديگر حذف ميشود!
مسئولان محيطزيستي از دانشگاهيها كمك گرفتهاند و حل مسأله را در هرسكردن درختان ديدهاند تا توان گلدهي از گياه گرفته شود و پيش از باران راه گردهافشاني سد شود. لاهيجانزاده ميگويد: «موضوعي كه حالا ازسوي وزارت بهداشت تأييد شده، را سال گذشته از زبان رئيس دانشگاه علوم پزشكي هم شنيديم.
از همان زمان گفته شد كه به احتمال قوي گونه «كنو كارپوس» عامل اصلي اختلالات تنفسي پس از باران است. با اين نتيجهگيري از يكسال پيش جلسات زيادي درتهران و شوراي سلامت تشكيل شد تا مشكل طوري مديريت شود كه هم مسأله حل شود، هم به گونه آسيبي نرسد. اين اداره هيچوقت موافق جمعشدن درختان نبود.»
مدير كل محيطزيست استان خوزستان ادامه ميدهد: «قرار براين شد كه دانشكده كشاورزي دانشگاه چمران براي نحوه هرس كردن درختان گزارشي علمي به ما تحويل بدهد. اين گزارش تير امسال تهيه شد كه نشان ميداد، اگر «موُرت آمريكايي» با روش مورد نظر هرس شود، شرايط گلدهي را از دست خواهد داد و گردهافشاني بعد از اين دردسر نخواهد بود.»
اكنون شهرداري كاشت ٦٠هزار گونه بومي درفاصله «موُرتهاي آمريكايي» را آغاز كرده تا به گفته لاهيجانزاده؛ به تدريج در فرآيندي ٨ تا ١٠ساله بوميها جايگزين درختچههاي غيربومي شوند.
براساس اين دستورالعمل هرس در شهريور و مهرماه انجام ميشود، روش به شهرداريها ابلاغ و يك دوره هم انجام شده است. با اين حال، همين موضوع هم خارج از حاشيه نبود؛ چراكه به گفته لاهيجاني اقداماتي خارج از چارچوب باعث اعتراض دانشگاه علوم پزشكي و فعالان محيطزيست شد: «در واقع درختچهها را بيش از حد هرس كرده بودند و تقريبا از نيمه قطعش كرده بودند. فعالان محيطزيست هم متذكر شدند.»
با اين حال لاهيجانزاده ميگويد؛ چون «موُرت آمريكايي» در هر ماه چند سانتيمتر رشد ميكند، جاي نگراني ندارد و بعد از هرس به سرعت شرايطش به قبل باز ميگردد و حتي سرزندهتر هم خواهد شد. شهرداري اعلام كرده كه امسال بيش از ١٠٠هزار درختچه كنوكارپوس را هرس كرده است. هرچند همين حالا اگر در اهواز بچرخيد، هيچ اثري از هرس درختان نيست؛ و دليل چيزي نيست جز رشد عجيب اينگونه. او ميگويد: «البته امسال شهرداري كمبود تجهيزات داشت و برنامهاش دچار وقفه شد؛ هرچند كارش نتيجه داد. با اين حال اگر بهطور دقيق برنامهريزي كند و هرسال به شكل منسجم هرس را پيگيري كند، از بحران عبور خواهيم كرد. در كنار اينكه بعضي نژادهاي اين درختچههاعقيم است و گلدهي ندارد، متخصصان ميگويند، اگر هرس هرسال تكرار شود، درختچهها بعد از چند سالي توانايي گلدهي را از دست خواهند داد و در نتيجه ميتوان گونههاي ديگري جايگزينشان كرد.»
آنچه حسين آخاني، پژوهشگر منابع طبيعي و گياهشناس و استاد دانشگاه تهران بر آن تأكيد دارد، جلوگيري از ورود گونههاي غيربومي است كه در آينده خطرزا خواهند بود.
او ميگويد: «بارها و بارها گفته ام و باز هم تأكيد ميكنم كه بايد نسبت به ورود گياهان خارجي به شدت حساس باشيم چرا كه اصولا گونههاي خارجي چه گياهي و چه جانوري ميتوانند مهاجم شود، تنوع گونه بومي را تحتتأثير قرار دهند و آثار سوء غيرقابل انتظار داشته باشند؛ كمترين اين آثار آلرژي است.» او البته معتقد است كه ادعاي وزارت بهداشت درباره تأييد نظريه اثر گرده افشاني پس از باران در تنفس، نيازمند طي شدن مراحلي براي اثبات است: «مسائل علمي چيزي نيست كه در مصاحبه گفته شود و به تأييد برسد. گزارش وزارت بهداشت هم ابتدا بايد در مجلات معتبر علمي داوري شود و در صورتي كه صحت روش مورد بررسي تأييد شد، به وسيله دادههاي آماري آن تحقيق ميتوان به درستي گزارش اعتماد كرد.»
پژوهشگر منابع طبيعي و گياهشناس ادامه ميدهد: « من گزارش محكمي كه نشان دهد اين گياه ميتواند در فصل بارندگي باعث آلرژي شود نديده ام. به جز يكسري گزارش پراكنده درباره پاكستان كه همين گياه «كنوكارپوس» ايجاد آلرژي كرده است. اما در اين مورد هم مقالات همكاران پاكستاني يكي دو مورد بيشتر نبود والبته در مجلات علمي معتبر هم منتشر نشده بود كه اطمينان دهد.»
آخاني تأييد و اثبات اين نظريه را مهر تاييدي بر اصرار كارشناسان بر منع ورود گونههاي غيربومي ميداند و ميگويد: «اگر واقعا از نظر علمي اين مسأله تأييد و اثبات شود، سپاسگزار خواهيم بود چون مهر تاييدي است بر نگراني گذشته ما كه بارها تكرارش كرده ايم. يعني بايد درباره ديگر واردات غيربومي هم تجديد نظر كرد.» او با تأكيد بر اينكه سازمانهاي مسئول بهويژه سازمان محيطزيست بايد بيش از هر نهادي از ورود هر گونه خارجي ممانعت كنند، ميگويد: «در هر حال يك شبه نميتوان اين درختچهها را از اهواز حذف كرد، چون اين خود خسارت به بار ميآورد. به مديريتي مدون احتياج است تا به تدريج حذف و گونه بومي جايگزينش شود.»