مركز مطالعات الجزيره در مطلبي به قلم فاطمه الصمادي نوشت: در تاريخ ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱، ايران به عضويت كامل سازمان شانگهاي درآمد و تهران اين عضويت را بعنوان ابزاري براي زمينه سازي تاسيس هيمنه منطقه‌اي اش در خاورميانه مي‌داند، البته اين عضويت مزايا و معايبي دارد.
به گزارش سرويس بين الملل «انتخاب»، در ادامه اين مطلب آمده است: با تشكيل سازمان همكاري‌هاي شانگهاي در سال ۲۰۰۱، واكنش‌هاي منطقه‌اي و بين المللي متعددي نسبت به آن برانگيخته شد. در اين ميان، ايران از دولت‌هايي بود كه به دليل نزديكي منطقه‌اي خود، از تشكيل اين سازمان متاثر مي‌شد، از اين رو، به سرعت تمايل خود براي پيوستن به آن را اعلام كرد، اما عضويت نهايي اين كشور در سازمان شانگهاي، از سال ۲۰۰۵ تا كنون، ۱۵ سال تلاش سياسي و ديپلماتيك را مي‌طلبيد.
همچنانكه گذشت، به گفته محمد رضا سبزعليپور، رئيس مركز تجارت جهاني در تهران، اين عضويت مزايا و معايبي دارد، چرا كه اين سازمان يك سازمان دولتي براي همكاري امنيتي، اقتصادي و فرهنگي است كه از توسط چين، روسيه، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان و ازبكستان، با هدف موازنه با نفوذ ايالات متحده و پيمان ناتو در منطقه ايجاد شد. در سال ۲۰۱۶ هند و پاكستان به عضويت كامل اين سازمان درآمدند و در آن سال، سازمان شانگهاي با عضويت دائم و رسمي ايران مخالفت كرد، تا اينكه در نشست اخير اين سازمان، سند عضويت دائم ايران از سوي سران كشور‌هاي عضو سازمان از جمله روسيه و چين، امضا شد.
شانگهاي در وزنه جهاني
مي‌توانيم حجم تاثير و حضور اين سازمان در صحنه بين المللي را در اين موارد خلاصه كنيم:
سازمان همكاري‌هاي شانگهاي يك از بزرگترين، مهمترين و ثروتمندترين سازمان‌هاي منطقه‌اي در جهان است و نقش مهمي را در روابط تجاري و امنيتي جهاني ايفا ميكند.
دولت‌هاي عضو دائم و موقت در سازمان شانگهاي از بزرگترين توليد كنندگان و مصرف كنندگان انرژي در جهان هستند.
مساحت دولت‌هاي عضو اين سازمان به ۳۶.۸۸۹.۶۰۷ كيلومتر مربع مي‌رسد، يعني حدود يك ربع مساحت كل كره زمين. تعداد ساكنان ۹ دولت عضو سازمان شانگهاي حدود ۳ ميليارد و ۳۶۳ ميليون نفر يعني ۴۳ درصد از مردم جهان را تشكيل مي‌دهند. علاوه بر اينكه اعضاي سازمان همكاري شانگهاي بخش بزرگي از توليد جهاني، تجارت كالا‌ها و خدمات در تمام نقاط جهان را در بردارند.
شايد اين مزايا باعث شود عضويت دائم ايران در سازمان مذكور فرصت مهمي است كه فوايد زيادي براي آن دارد:
افزايش نفوذ ايران در معادلات امنيتي، اقتصادي و سياسي منطقه.
افزايش قدرت سياسي و امنيتي و اقتصادي ايران براي مانور در برابر غرب و بويژه عليه ايالات متحده.
كاهش شدت فشار‌هاي اقتصادي و گذشتن از تحريم‌هاي آمريكا.
توسعه حضور ايران در زمينه امنيت انرژي.
ورود به تعدادي از بازار‌هاي مهم در جهان و تقويت مبادلات تجاري بين المللي.
همكاري بانكي: عضويت دائم ايران در سازمان همكاري‌هاي شانگهاي، زمينه مشاركت در عمليات بانكي مشترك بين دولت‌هاي عضو را فراهم ميكند، كه هدف از آن، تسهيل تامين سرمايه مورد نياز براي اجراي طرح‌هاي مشترك سازمان است.
تقويت روابط ايران با شرق، از طريق همكاري دو جانبه اين كشور با شرق، بويژه روسيه و چين و هند، تقويت توافق‌هاي ۲۵ ساله با چين و توسعه فعاليت‌هاي بنادر بخصوص بندر چابهار با هند.
با اين حال، بايد توجه داشته باشيم كه فوايد عضويت ايران در سازمان شانگهاي، به صورت فوري به آن نمي‌رسد، چرا كه همچنان شركت‌هاي فعال در زمينه نفت و گاز در ايران، تحت تحريم آمريكا هستند و همين مساله تهران را در معرض خطر قرار مي‌دهد.
خلاصه
شايد پيوستن ايران به سازمان شانگهاي تاثيرات واضحي روي اين سازمان نداشته باشد، اما قطعا اين امر تاثير زيادي براي جمهوري اسلامي دارد. با اين حال، ورود به بازار‌ها و استفاده از فرصت‌هاي اقتصادي كه اين پيوستن فراهم ميكند، با ساختار فعلي اقتصاد ايران آسان نخواهد بود و اين كشور به اقدامات زيادي در زمينه سرمايه گذاري، تجارت خارجي و استاندارد‌هاي توليدات و مقياس‌هاي بين المللي نياز دارد، همانطور كه نيازمند بهبود زيرساخت‌هاي خود و روابط دو جانبه اش با دولت‌هاي عضو سازمان است.
از سوي ديگر، اين مساله مي‌تواند به افزايش اختلافات و دشمني‌ها بين ايران و متحدان عرب ايالات متحده در خاورميانه بينجامد، بويژه در مورد پرونده مبارزه با تروريسم و همزمان با افزايش انتقادات و حساسيت‌ها در مورد نقش منطقه‌اي ايران. از اين رو، پيوستن ايران به شانگهاي نمي‌تواند عامل كمكي براي تحقق هدف اعلامي ابراهيم رئيسي در مورد برقراري روابط نزديك با همسايگان عرب باشد و احتمالا ايران در آينده با پيوستن دولتي مثل عربستان به اين سازمان مخالفت ميكند.
علاوه بر اين، نمي‌توان منافع چين و روسيه در اين سطح را ناديده گرفت، چرا كه عضويت در سازمان شانگهاي از طرح يك كمربند و يك راه و اتحاد اقتصادي اوراسيا دور نيست و هدف از اين دو طرح جغرافيايي سياسي، حمايت از مناطق نفوذ چين و روسيه زير پرچم جهاني با قطب‌هاي متعدد است. به دليل موقعيت ژئوپلتيك ايران و بخشي از تحولات بين المللي در سطح درگيري و رقابت با ايالات متحده آمريكا، روسيه و چين به دنبال افزايش نزديكي مشروط با ايران هستند و در اين ميان، تهران به نقشه‌هاي هوشمندانه‌اي نياز دارد تا از فوايد عضويت در سازمان شانگهاي استفاده كرده و از تبعات و هزينه‌هاي آن دور بماند.
مترجم: مريم نصرالهي