به گزارش ايلنا، طي ماه‌هاي گذشته نساختن پالايشگاه و پتروپالايشگاه در حالي مورد انتقاد قرار گرفته كه حتي يك دليل فقط براي اقناع افكار عمومي و نه مسئولين امر آورده نشده است. ابرپروژه‌هايي ارزبر و نه ارزآور كه اكنون نه تنها در كشور بلكه منطقه و جهان به لحاظ محصولات توليدي آن اشباع شده و بازار داغي ندارد.
همگان بر اين موضوع اذعان دارند كه بايد از مرحله خام‌فروشي عبور و وارد عرصه توليد محصول با ارزش افزوده بالا شويم و گفته مي‌شود توليد محصولات پالايشگاهي يكي از راه‌ها است، اما در واقع اين ظاهر قضيه است، زيرا پالايشگاه‌سازي براي توليد محصولي كه دنياي امروز كه هر روز از آن فاصله مي‌گيرد و تلاش مي‌كند به سمت سوخت‌هايي با آلايندگي كم، حركت كند، ديگر توجيهي ندارد. در واقع بايد گفت علاقمندان به انتخاب اين مسير براي گذار از خام‌فروشي فقط از چيزي انتقاد مي‌كنند آنهم با اهداف سياسي.
پيش‌تر عباس كاظمي مدير عامل سابق شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي با تاكيد بر اينكه روش‌هاي ديگري غير از پالايشگاه‌سازي براي به خام نفروختن نفت وجود دارد، به ايلنا گفته بود: سياست سرمايه‌گذاري روي گاز به جاي نفت بجا بوده است، يك ميزان پولي داشتيم كه وزارت نفت روي گاز سرمايه‌گذاري كرده و نتايج مثبت آن را هم مي‌بينيم. در هر خانه‌اي گاز وجود دارد. واقعيت اين است كه توليد و تصفيه نفت گران‌تر است و اگر روي نفت تمركز مي‌كرديم، مزيت گاز را از دست مي‌داديم.
به گفته يك نماينده سابق مجلس امروز انتقاد مي‌شود كه چرا زماني مجوز موسسسات مالي و اعتباري را صادر كردند، چرا نظارت كم بود و باعث شد اين موسسات ده‌ها هزار ميليارد تومان به دولت و كشور زيان وارد كنند. اگر در زمينه ساخت پالايشگاه هم محكم‌كاري نشود چه كسي در آينده پاسخگو است؟
چرا راه دور برويم؟ نيم‌نگاهي به توسعه برخي پتروشيمي‌ها كه شايد روزي همين‌گونه و با سياسي‌كاري توسعه پيدا كردند، نيز مي‌تواند به روشن شدن اذهان كمك كند؛ با توسعه پارس‌جنوبي و تسريع در توليد گاز، پتروشيمي‌هايي كه خوراك‌شان گاز و محصول‌شان اوره، امونياك و متانول بوده، به طرز وصف‌ناپذيري توسعه يافت. بدين ترتيب كه در صنعت پتروشيمي توليد ماده‌اي مانند متانول بدون شناخت و مطالعه كافي در زنجيره ارزش محصولات اين صنعت، منجر به عرضه بيش از حد به بازار و با اشباع شدن آن، بازار جهاني با يك سقوط آزاد قيمتي مواجه شد. اكنون آيا قرار است با عدم مطالعه كافي در ساخت پالايشگاه و پتروپالايشگاه به تكرار تجربه‌اي مشابه مبتلا شويم؟ آيا فقط مي‌خواهيم بدون يك مطالعه واقعي و كارشناسي دقيق بودجه هنگفتي صرف كنيم و يك سازه را سرهم‌بندي كنيم تا بنزين و گازوئيلي توليد كنيم كه روي دست‌مان بماند؟
سوي ديگر ماجرا را هم ببينيم، كشور ما قرار نيست براي هميشه تحريم بماند و خواهيم توانست نفت بيشتري صادر كنيم. شايد فردا نيازي نباشد براي توليد يك محصول براي عرضه در بازاري كه وجود ندارد، بودجه هنگفتي را چندين سال هزينه كنيم، اگر هدف عدم خام‌فروشي و دور زدن تحريم فروش نفت است، حتما راه‌هاي كم‌هزينه‌تري هم وجود دارد.
بهتر است به تجربه‌ها نيز در كشور خودمان در حوزه‌هاي ديگر و هم كشورهايي كه همچنان بر طبل رقابت بر سر فروش بيشتر نفت مي‌كوبند توجه كنيم، به هر روي آزموده را آزمودن خطاست؛ بدانيم نفت سرمايه ملي است، نبايد صرف آزمون و خطا و خرج بازي‌هايي با منويات سياسي شود.
جلال ميرزايي در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادي ايلنا، در اين‌باره اظهار داشت: در سال‌هاي اخير راجع به موضوع پالايشگاه‌سازي هم از سوي نفتي‌ها و هم افراد سياسي مباحثي شده اما از سوي يك اقتصاددان و كسي كه با موضوع مديريت مالي آشنا باشد و بتواند در زمينه لزوم ساخت پالايشگاه استدلال بياورد، اظهارنظري مطرح نشده است، واقعيت اينكه ما در اين زمينه كمتر به تجارب ديگران از جمله برخي كشورهاي نفت‌خيز توجه مي‌كنيم، مثلا سه كشور بزرگ توليدكننده و صادركننده نفت عربستان، روسيه و امريكا در سال‌هاي اخير رقابت نزديكي براي صادرات نفت‌خام دارند و هيچگاه اينگونه مطرح نكرده‌اند كه چرا نفت را خام صادر مي‌كنيم و بايد آن را تبديل به فرآورده كنيم. چون پيش‌بيني اين است كه در سال‌هاي آينده مصرف و تقاضاي نفت‌خام پايين مي‌آيد، بنابراين صاحب‌نظران بازار نفت به اين جمع‌بندي رسيدند كه اگر نفت بيشتري بفروشند و پول آن را صرف زيرساخت، توليد بيشتر و بخشي را نيز ذخيره كنند و با منافع حاصل از آن كشورشان را به سمت صنعتي شدن ببرند، بيشتر به نفع‌شان است تا اينكه پالايشگاه بسازند.
وي خاطرنشان كرد: اكنون سوال اين است كه اگر دولت سوبسيد را از پالايشگاه‌هايي كه اكنون فعاليت مي‌كنند، بردارد و مواد اوليه و خام را با قيمت تمام‌شده در اختيار آنها قرار دهد، آيا باز هم علاقمندان لزوم ساخت پالايشگاه را مطرح مي‌كنند؟ در صورت قطع يارانه از سوي دولت چه بسا پالايشگاه‌ها توان رقابت نداشته باشند و شايد فعاليت و توليد به‌صرفه‌شان نباشد، به فرض كه پالايشگاه بسازند چگونه و با چه قيمتي صادر مي‌كنند؟ عمدتا هزينه توليد در ايران عليرغم نيروي كار ارزان و فراواني مواد اوليه در مقايسه با كشورهايي مثل هند و چين سنگاپور ايران بالا است. كساني كه راجع به پالايشگاه‌سازي صحبت مي‌كنند بيشتر نگاه‌شان به برخي رانت‌ها است، نگاه بلندمدتي ندارند.
عضو سابق كميسيون انرژي مجلس گفت: اكنون بازار داخلي محصولات پالايشگاهي اشباع است، مازاد توليد داريم و صادر مي‌كنيم، امروز ساخت پالايشگاه و پتروپالايشگاه حربه‌اي شده كه برخي از آن بهره‌برداري سياسي مي‌كنند. عنوان ساخت پالايشگاه ظاهر زيبا و خوبي دارد اما در مورد باطن و واقعيت قضيه، اينكه چگونه بسازند، پالايشگاه از چه مزايايي برخوردار است، منابع را چگونه تهيه مي‌كنند، آيا منافع اقتصادي دارد، اينكه اگر دولت حمايت نكند، مي‌توانند در بازار رقابتي منطقه ورود كنند و آيا واقعا مي‌توانند ارزآوري داشته باشند، كمتر صحبت مي‌كنند. تابحال در مورد اينكه چگونه بازاريابي مي‌كنند، چگونه پول دولت را پس مي‌دهند و اصلا صرفه اقتصادي دارد يا خير، بحث كرده‌اند؟ فقط مي‌گويند پالايشگاه بايد ساخته شود.
وي تاكيد كرد: علاقه‌مندان پتروپالايشگاه و پالايشگاه‌سازي نگاه‌شان به نوعي استفاده از برخي امتيازات است، مثلا دولت چندين سال نفت‌خام در اختيارشان قرار دهد و بتوانند از تسهيلات صندوق توسعه ملي استفاده كنند، اما خودشان آورده‌اي نداشته باشند، فقط انتظار دارند دولت كمك ويژه داشته و ثروت ملي را با ملاحظات خاص در اختيارشان قرار دهد.
ميرزايي يادآور شد: اگر ساخت پالايشگاه و پتروپالايشگاه صرفه اقتصادي و ارزش افزوده دارد، طرفداران آن بايد خودشان آورده داشته باشند، براي مردم توضيح دهند و نقدينگي را به اين سمت سوق دهند، بارها اشاره كرده‌اند كه نقدينگي بالايي در جامعه وجود دارد، چرا دولت استفاده نمي‌كند، اين افراد اگر مدعي‌اند كه سرمايه‌گذاري در اين بخش ارزش افزوده بالايي دارد، خودشان سرمايه مردم را جمع كنند، به بانك‌ها تضمين بدهند و كار را شروع كنند. فقط انتظار دارند دولت نفت‌خام را در اختيارشان قرار دهد، به صندوق توسعه معرفي و ضمانت شوند و بعد از دوره يك‌ساله استراحت هزينه‌ها را شروع به پرداخت كنند؟
وي گفت: ما اكنون به دولت‌هاي گذشته نقد داريم كه چرا زماني مجوز موسسسات مالي و اعتباري را صادر كردند، چرا نظارت كم بود و باعث شد اين موسسات ده‌ها هزار ميليارد تومان به دولت و كشور زيان وارد كنند. اگر در زمينه ساخت پالايشگاه هم محكم‌كاري نشود چه كسي در آينده پاسخگو است؟
اين كارشناس حوزه انرژي خاطرنشان كرد: اينان بحث پالايشگاه و پتروپالايشگاه‌ها را از ماهيت اقتصادي خارج كردند و حربه سياسي پررنگ‌تر است، در اقتصاد بايد راجع به سود، توجيه سرمايه‌گذاري و بازار صادراتي هدف صحبت شود نه طرح يك موضوع فقط براي انتقاد آنهم با اهداف سياسي.