به گزارش خبرنگار اقتصادي خبرگزاري فارس، بررسي وضعيت صنايع پايين‌دستي پتروشيمي نشان مي‌دهد كه يكي از مشكلات جدي اين صنايع كمبود مواد اوليه مورد نياز آنها است.
در اين بين آن دسته از توليدكنندگاني كه در صنايع پايين‌دستي پتروشيمي از پلي اتيلن ترفتالات (PET) به عنوان ماده اوليه خود براي توليد بطري و الياف پارچه استفاده مي‌كنند، همواره از كمبود يا نرسيدن مواد اوليه گلايه داشته‌اند.
از طرفي درحال حاضر پتروشيمي شهيد تندگويان تنها توليدكننده محصول پت در كشور است كه سالانه بيش از يك ميليون تن از اين محصول را توليد مي‌كند. پلي اتيلن ترفتالات يكي از محصولات ميان‌دستي پتروشيمي‌ها است. اين محصول از دو ماده PTA (پارازايلن+اسيداستيك) و MEG (مونو اتيلن گليكول) توليد ميشود و به عنوان خوراك صنايع نساجي و بطري‌سازي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
با توجه به اهميت پتروشيمي شهيد تندگويان به عنوان تنها توليدكننده پت در كشور و از طرفي گلايه‌هاي صنايع پايين‌دستي پتروشيمي از كمبود محصول پت با سيدرضا قاسمي‌شهري مديرعامل شركت پتروشيمي شهيد تندگويان به گفت‌وگو نشستيم تا به بررسي اقدامات پتروشيمي شهيد تندگويان در حوزه توليد پت و چالش‌هاي صنعت پايين‌دستي پتروشيمي در اين حوزه بپردازيم.
مشروح اين مصاحبه به شرح زير است:
* كاتاليست پالاديوم در پتروشيمي تندگويان به زودي بومي‌سازي ميشود
فارس: براي شروع بحث ابتدا توضيحي درباره محصولات اصلي پتروشيمي تندگويان ارائه دهيد.
قاسمي‌شهري: پتروشيمي شهيد تندگويان تنها توليدكننده پت در ايران است. توليدات اصلي ما در خانواده پت (پلي اتيلن ترفتالات PET) شامل پت گريد نساجي و پت گريد بطري است. ما اين دو نوع پت را در پتروشيمي شهيد تندگويان توليد كرده و بر حسب نياز بازار و تقاضاي صنايع پايين‌دستي در بورس كالا عرضه مي‌كنيم. در شش ماه اول سال پت گريد بطري خيلي متقاضي دارد، زيرا به دليل ايام عاشورا و مواردي از اين دست نياز براي توليد بطري و امثالهم زياد ميشود.
در شش ماه دوم سال كه فصل سرما است، بيشتر گريد نساجي متقاضي دارد. البته در ابتداي سال جاري تا كنون، فروش پت گريد نساجي هم نسبت به سنوات گذشته مناسب بوده و تقاضا در اين حوزه وجود داشته است. البته شايد يكي از عواملي كه در فروش پت گريد نساجي از ابتداي سال خيلي تاثيرگذار بود، بحث افزايش نرخ ارز بود. به هرحال ما مجبوريم محصولمان را در بازار بورس بفروشيم و اين كار را هم به صورت منظم انجام خواهيم داد.
فارس: در حال حاضر در پتروشيمي شهيد تندگويان چه اقداماتي در دست اجرا است؟ آيا پروژه جديدي براي افزايش توليد تعريف شده است؟
قاسمي‌شهري: پروژه‌هايي خوبي در پتروشيمي شهيد تندگويان اجرايي شده است، در اين راستا چند گريد جديد به سبد محصولات ما اضافه شد كه مهترين آن گريد TG670S بود كه همان گريد موردنياز براي توليد چادر مشكي است كه خيلي هم مورد استقبال قرار گرفت.
گريد ديگر AUV است كه براي ظروف خوراكي مايع استفاده ميشود. يكي ديگر از گريدهايي كه در ايام كرونا به دادمان رسيد، گريد LM140 است كه براي مواد گان پزشكي و لباس‌هاي يكبار مصرف پزشكي، ماسك و مواردي از اين دست استفاده ميشود. اين گريد از طريق انجمن صنفي كارفرمايي پتروشيمي به صورت مجاني در اختيار شركت‌هاي توليدي قرار گرفت تا بتوان نياز بيمارستان‌ها را در شرايط اضطراري فعلي تامين كرد.
همچنين در پتروشيمي شهيد تندگويان يكسري پروژه‌هاي افزايش ظرفيت و رفع تنگناي توليد تعريف شدند كه بعضا دارد، به نتيجه مي‌رسد. زماني كه فاز اول و دوم پروژه پتروشيمي شهيد تندگويان تمام شد، خارجي‌ها بدون اينكه عمليات اجراي تست را انجام دهند، كار را رها كردند و رفتند، لذا عمليات تست انجام نشد. از سال 97 كه بنده در پتروشيمي تندگويان هستم، اقداماتي را براي انجام اجراي تست و رسيدن به ظرفيت هاي اسمي شروع كرديم. در پايان سال 97 ظرفيت توليد پتروشيمي تندگويان 67 درصد ظرفيت اسمي بوده است، اين ظرفيت در پايان مهر ماه به 84 درصد اسمي رسيد و الان روي 87 درصد ظرفيت اسمي كار مي‌كنيم. برنامه ما اين است كه تلاش مي كنيم تا پايان سال به 90 درصد ظرفيت اسمي برسيم.
اقداماتي خوبي در زمينه نوسازي دستگاه ها انجام شدند. يكسري دستگاه‌هاي حساس ما كه جنس خاصي از تيتانيوم در آنها استفاده شده بود و همچنين مبدل هاي حرارتي كه سال‌ها از عمرشان گذشته بود و كارايي خود را از دست داده بودند را براي نوسازي در دستور كار قرار داديم و علي رغم اينكه تحريم بوديم و قطعه به ما نمي دادند، سعي كرديم قطعاتش را تامين كنيم و در داخل بسازيم و در سرويس قرار بگيرد.
فارس: در بحث تامين تجهيزات با چه چالشهايي مواجه هستيد؟
قاسمي‌شهري: خيلي از تجهيزات قابل واردات نيست و تحريم‌هاي آمريكا كمي كار ما را براي همكاري با توليدكنندگان خارجي سخت كرده است. مثلا ما در يك نمايشگاه در حال مذاكره با طرف خارجي بوديم، او وقتي فهميد ما ايراني هستيم، به ما اشاره كرد كه براي احتياط بيشتر به جاي ديگري براي صحبت برويم. يعني آمريكايي‌ها با ايجاد فشار به توليدكنندگان مي‌خواهند مانع واردات محصولات به ايران شوند هر چند در اين حوزه موفق نخواهند بود و ما كار خود را پيش مي‌بريم.
در هر صورت ما قطعات را تامين مي‌كنيم و مشكلي در بحث تامين قطعه در پتروشيمي تندگويان نداريم. حساس‌ترين كاتاليست ما به اسم كاتاليست با پايه پالاديوم است كه ساخت شركت BASF آلمان است. ساخت اين كاتاليست را اخيرا با شركت‌هاي داخلي صحبت كرديم و به زودي آن را در داخل توليد مي‌كنيم. همچنين در راستاي تمركز بر ساخت داخل تجهيزات ما سه تا مبدل از جنس خاص تيتانيوم كه قبلا آنها را از خارج وارد مي‌كرديم را در داخل توليد كرديم.
*در توليد گريد چادر مشكي با كيفيتي بالاتر از نمونه‌هاي خارجي به خودكفايي رسيده‌ايم
فارس: سالانه چه حجمي از گريد چادر مشكي را توليد مي كنيد و چه ميزان تقاضا در داخل كشور براي آن وجودا دارد؟ يعني مي‌خواهم بدانم آيا توليدات شما به طور كامل پاسخگوي نياز بازار هست؟
قاسمي‌شهري: ما طبق جلسه‌اي كه با انجمن صنفي پارچه‌فروشان داشتيم، برنامه‌ريزي كرديم كه طي سه مرحله چهار ماهه، در هر مرحله حدود 2 هزار تن در بازار بورس براي تامين نياز داخلي عرضه كنيم. قبلا مواد اوليه چادر مشكي از چين و كره‌جنوبي وارد مي‌شد، ولي حالا ديگر نيازي به واردات و خروج ارز از كشور نيست.
ما از سال گذشته يك كار تحقيقاتي مشتركي را براي توليد گريد چادر مشكي شروع كرديم. تقريبا اوايل امسال به توليد پايلوت و انبوه اين گريد رسيديم و براي فروش آن با دو تا شركت بزرگ شركت نخ زاگرس و شركت حجاب بروجرد وارد تعامل و همكاري شديم. چون توليد چادر مشكي در سه مرحله صورت مي‌گيرد. در مرحله اول پارازايلن به چيپس 670S تبديل ميشود. در مرحله بعدي اين چيپس به نخ تبديل ميشود كه الياف خاصي است و سپس در مرحله آخر اين نخ در شركت حجاب بروجرد به چادر تبديل ميشود.
بر اساس آخرين استعلامي كه من از شركت حجاب بروجرد كردم، چادر مشكي با كيفيتي به مراتب بهتر از چادر مشكي‌هاي وارداتي، با قيمت يك قواره 150 تا 200 هزار تومان توليد ميشود. ضمن اينكه سبك‌تر است، الكتريسته ساكن توليد نمي‌كند. از روي سر خانم‌ها سُر نمي‌خورد. چادر توليدي بور هم نمي‌شود و رنگش واقعا مشكي است.
فارس: محصول پت از دو ماده پارازايلن و MEG توليد ميشود. در گذشته پتروشيمي تندگويان پارازايلن خود را از پتروشيمي بوعلي دريافت مي‌كرد كه خب هر دو پتروشيمي در ماهشهر قرار دارند. اما بعد از آتش‌سوزي پتروشيمي بوعلي در سال 95 برج T-8001 واحد پارازايلن اين واحد آسيب ديد و الان شما پارازايلن را با كشتي از پتروشيمي نوري كه در عسلويه قرار دارد دريافت مي‌كنيد. آيا پتروشيمي بوعلي اقدام به تعمير واحد جداسازي پارازايلن خود كرده است؟ تعلل در اجراي اين پروژه چه هزينه‌هايي براي شما در پي دارد؟
قاسمي‌شهري: در رابطه با بحثي كه ابتدا درباره دريافت خوراك از پتروشيمي بوعلي هم عرض كرديد خدمتتان توضيح بدهم كه در پتروشيمي بوعلي هم پروژه را تعريف كرده‌اند و قرارداد براي ساخت واحد پارازايلن بسته‌اند و ساخت قطعات در حال انجام است. پروژه بازسازي اين واحد حدود يكسالي است كه شروع شده است. اينكه ما در حال حاضر پارازايلن را از پتروشيمي نوري دريافت مي‌كنيم باعث شده است كه هزينه‌هاي لجستيكي و حمل و نقل و انتقال محصول از عسلويه به ماهشهر و اجاره مخازن براي ما در پي داشته باشد و قطعا ترجيح ما اين است كه پارازايلن را از پتروشيمي بوعلي بگيريم تا در كاهش هزينه‌ها به ما كمك شود.
*دلالان پت توليدي ما را از بورس كالا مي‌خرند و به كشورهاي همسايه صادر مي‌كنند
فارس: يكي از گلايه‌هاي اصلي صنايع پايين‌دستي ناظر به كمبود پت موردنياز آنها بوده است. آيا توليد فعلي پتروشيمي تندگويان به همه تقاضاها مي‌تواند پاسخ دهد؟ به نظر شما ريشه مشكل نرسيدن مواد اوليه به توليدكنندگان پايين‌دستي كجاست؟
قاسمي‌شهري: ما سال گذشته همين موقع، حدودي 70 هزار تن و تا پايان سال حدود 130 هزار تن پت در انبارهايمان و سطح خيابان‌هاي سايت داشتيم و كسي آنها را نمي‌خريد. امسال فروش پت پتروشيمي تندگويان در بورس كالا 14 درصد نسبت به سال گذشته بيشتر شده است و توليدمان نيز از 67 درصد ظرفيت اسمي به 84 درصد اسمي رسيده است.
بنده مي‌خواهم بدانم چه اتفاقي اين وسط رخ داده است كه الان تازه امسال عليرغم افزايش عرضه، صنايع پايين‌دستي با كمبود مواد اوليه مواجه شده‌اند. تازه ما محصول را بيش از كف عرضه فروختيم، يعني مثلا اگر كف عرضه 4500 تن بوده است ما 5500 تن عرضه كرده‌ايم. پس نگاه كنيد مشكل را بايد در جاي ديگري جستجو كرد.
در واقع سوال اصلي اين است كه چرا تقاضا اينقدر افزايش يافته است. آيا در اين شرايط ركود اقتصادي در اين حوزه توليد رونق پيدا كرده است كه تقاضا افزايش پيدا كرده يا نه به دليل حضور دلالان تقاضا زياد شده است؟ افزايش عرضه بنده در اين شرايط نتيجه‌اي جز رشد دلال بازي در بورس كالا ندارد. ما طي چند نوبت در تابستان، تعداد زيادي دلال پيدا كرديم كه محصول را از بورس مي‌خرند، كارخانه هم دارند، ولي تعطيل است و آن محصول را بعد از خريداري از ما خودشان به عراق، افغانستان و كشورهاي اطراف صادر مي‌كنند و بابت اختلاف قيمت ارز نيما و آزاد سود كلاني به جيب مي‌زنند. ما اينها را معرفي هم كرديم، ولي چه برخوردي با آنها شد؟ سهميه چند نفر از آنها قطع شد؟
تا وقتي كه اختلاف قيمت بين قيمت ارز بازار آزاد و قيمت عرضه در بورس باشد، طبيعي است كه اين رانت وجود دارد و ما هم هر چقدر پت در بورس عرضه كنيم همه آن فروش مي‌رود.
دليل اينكه فعاليت‌هاي دلالي در محصولات ديگر در بورس كالا اتفاق نمي‌افتد اين است كه توليد پت در ايران به صورت انحصاري توسط پتروشيمي تندگويان انجام ميشود. به نظر من گلايه صنايع پايين‌دستي درست است، اما مشكل در جاي ديگري است و اصلا نيازي به توسعه ظرفيت توليد براي تامين نياز داخلي نداريم.
كف عرضه پت در سال گذشته براي پت بطري 4500 تن و براي پت نساجي هم 4500 تن بوده است. يعني مجموعا ما بايد 9 هزار تن پت در بورس كالا عرضه مي‌كرديم و تازه سال گذشته بنده صادرات پت هم داشتم و به نياز داخلي هم پاسخ دادم.
امسال كف عرضه پت را مجموعا 11 هزار تن تعيين كردند كه ما اين ميزان را عرضه مي‌كنيم. نگاه كنيد مشكل كمبود پت با افزايش توليد حل نمي‌شود بلكه دستگاه‌هاي مرتبط بايد جلوي فعاليت دلال‌ها در بورس كالا را بگيرند.
ما به اندازه كافي پت توليد مي‌كنيم ولي اينكه تقصير ما نيست كه اگر پت را عرضه مي‌كنيم در نهايت اين پت به دلال‌ها و نه توليدكننده‌هاي واقعي مي‌رسد.
واقعا ما به اندازه كافي در كشور پت توليد مي كنيم، حالا چرا در اين برهه حساس چرا با كمبود ارز مواجه هستيم، يك عده بايد دنبال اين باشند كه براي واردات پت نساجي ارز اختصاص دهند محصولي كه الان به اندازه كافي توليد مي شود. معمولا هر سه يا چهار ماه دفتر توسعه صنايع پايين‌دستي پتروشيمي كف عرضه محصولات را اعلام مي‌كند. مثلا كف عرضه پت 5500 تن بوده است. من بر اساس اين رقم تازه هزار تن هم بيشتر عرضه كردم. يعني ما 6 تا 7 هزار تن عرضه كرديم. كل رقابتي كه روي پت صورت گرفت، روي قيمت حدود 2 درصد تاثير گذاشت و قيمت را بالا برد.
ما تقريبا يازده هزار تن در هفته توليد داريم و بخشي كه دفتر توسعه صنايع پايين‌دستي پتروشيمي تعيين مي‌كند را در بورس كالا عرضه مي‌كنيم و مابقي را نيز صادر مي‌كنيم.
من تاكيد مي‌كنم ارزي كه دوستان مي‌خواهند با آن پت وارد كنند را ما به اندازه كافي مي‌توانيم توليد كنيم، كما اينكه تا الان بازار را هم تامين كرديم و مشكلي از اين بابت وجود ندارد. آن چيزي كه بايد اصلاح شود، سيستم‌هاي بهين‌ياب است تا جلوي اعطاي سهميه به دلالان گرفته شود، نه اينكه مجوز واردات بدهيم.
به نظر بنده بايد شركت‌هايي كه الان دارند از رانت استفاده مي‌كنند و محصول را از بورس كالا خريده و در بازار آزاد مي‌فروشند شناسايي شده و سهميه‌شان قطع شود. مطمئن باشيد در توليد پت كمبودي نيست و وضع واحدهاي پتروشيمي تندگويان خوب است و تازه 20 درصد افزايش توليد داشته‌ايم.
مصاحبه از سيداحسان حسيني