پسته گياهي است كه از ديرباز در نقاط مختلف ايران مورد كشت و پرورش قرار مي گرفته است. جنگل هاي وحشي و خودروي پسته در ناحيه شمال شرقي ايران و نواحي هم مرز با تركمنستان و افغانستان پيشينه اي باستاني دارد و تصور مي رود كه درخت پسته حدود 3-4 هزار سال قبل در ايران اهلي شده و مورد كشت و كار قرار گرفته است. اولين ارقام پسته در ايران حاصل پرورش و اهلي كردن درختان پسته وحشي بوده است كه تعداد اين ارقام بسيار محدود و شكل ظاهري آن با محصول پسته خودرو شباهت داشته است. كم كم بر اثر پيوند و جابجايي اين ارقام و توجه باغداران از نظر درشتي دانه هاي پسته تا حدودي تحول ايجاد شده و ارقام جديدي بوجود آمده است. ارزش اقتصادي پسته به عنوان يك محصول استراتژيك جايگاه خاصي را در بين توليدات كشاورزي دارا مي باشد.اين محصول بخش عمده اي از صادرات غير نفتي را تشكيل مي دهد. در شرايط كنوني حدود 55 درصد از توليد و بيش از 60 درصد از صادرات جهاني پسته در اختيار كشور ما بوده و درآمد ارزي حاصل از صادرات پسته از 400 ميليون دلار مي باشد. سطح زير كشت در حال حاضر سطح زير كشت پسته ايران بيش از 360000 هكتار مي باشد. استانهاي پسته خيز عبارتند از :يزد، خراسان، فارس، سمنان، سيستان و بلوچستان، قزوين، مركزي، اصفهان و قم مي باشند كه بيش از 90000 هكتار سطح زير كشت باقيمانده را به اختصاص مي دهند. ارزش غذايي دانش امروز برتري هاي پسته را از پاره اي جهات بر بسياري از خوراكيهاي مقوي و مغذي از جمله خاويار، ميگو، گوشت قرمز و سفيد و... به اثبات رسانيده است. مقدار انرژي حاصل از 100 گرم مغز پسته حدوداً 626 كيلو كالري مي باشد. بعضي از ارقام پسته در دامغان پسته رقم خنجري دامغان: اين رقم يكي از ارقام تجاري پسته در منطقه دامغان است كه ميوه آن بادامي شكل مي باشد. اكثريت برگهاي آن مركب 3 برگچه اي هستند وبرگچه انتهايي بزرگتر از برگچه هاي جاتبي است. رقمي دير گل بوده و در دهه دوم شهريور ماه قابل برداشت است، از اين نظر جزء ارقام متوسط رس مي باشد. پسته رقم شاهپسند: اين رقم نيز يكي از ارقام تجاري پسته در منطقه دامغان بوده كه ميوه آن بادامي شكل مي باشد. اكثريت برگهاي آن مركب 3 برگچه اي هستند. رقمي دير گل بوده و در دهه دوم شهريور ماه قابل برداشت است، از اين جزء ارقام متوسط رس مي باشد شهرستان دامغان با قدمت بيش از 700 سال در توليد پسته، به لحاظ شرايط مناسب اقليمي رشد محصول پسته، يكي از بهترين و مرغوب ترين پسته را به لحاظ وجود تركيبات ضروري و ارزشمند در واريته هاي مختلف دارا مي باشد. افت منابع زيرزميني و توجه سرمايه گذاران به اين محصول در آينده اي نزديك، زمينهاي زراعي جاي خود را به باغات پسته خواهند داد و توليد حداكثري اين محصول نياز به پيش بيني شرايط مطلوب كاشت، داشت، برداشت، فرآوري، بسته بندي و توليد محصولات جانبي را در درجه اهميت بالايي قرار خواهد داد. يكي از راههاي موثر در جلوگيري از تبديل شدن پسته به كالاي لوكس و افزايش مصرف عمومي با عنايت به تورمهاي جهاني ، فرآوري مناسب پسته وتوليد محصولات جنبي از آن خواهد بود.
موطن اصلي و قدمت درخت پسته
درخت پسته معمولي و يا پسته ايراني پيستاكيا ورا (Pistacia vera) به شكل جنگلهاي انبوه در شمال شرقي ايران ديده ميشود لذا مي‌توان گفت كه اصل اين جور پسته از ايران است. درخت پسته از ايران به ساير نقاط مخصوصا به سواحل درياي مديترانه (جنوب اروپا و شمال آفريقا) رفته است.
مشخصات گياه شناسي درخت پسته
درخت پسته گياهي است دو پايه يعني گلهاي نر و ماده جدا از يكديگر و روي درخت مجزا قرار گرفته است. گل آذين درخت پسته بطور كلي خوشه‌اي است و در خوشه نر كه گلها به يكديگر فشرده و متراكم هستند. تعداد زيادتري گل مشاهده ميشود تا در خوشه ماده كه فاصله از گلها يكديگر زياد است و به همين علت اين نوع گلها خوشه افشان و شلي تشكيل مي‌دهند.
گلهاي ماده داراي يك تخمدان و يك تخمچه هستند ولي كلاله منشعب و داراي سه شاخه است. برگ درخت پسته از 5 تا 7 برگچه تشكيل شده است. ريشه درخت محوري و عمودي است و تا عمق بيشتر از دو متر در داخل خاك فرو مي‌رود. تلقيح گلهاي ماده بوسيله باد انجام مي‌گيرد.
آب و هواي مطلوب پسته
درخت پسته به سرماي شديد زمستان و گرماي زياد تابستان هر دو مقاوم است. درخت پسته با هوا و زمين مرطوب سازگاري ندارد. رطوبت زياد در زمين باعث توليد بيماري صمغ و پوسيدگي يقه درخت ميشود كه به تدريج درخت را ضعيف و بالاخره خشك مي‌كند. درخت پسته به كم آبي و خشكي مقاومت زياد نشان مي‌دهد بطوري كه درختان كهن را مي‌توان بدون آبياري بر مدت خيلي طولاني (شادي چند ده سال) زنده نگاه داشت.
خاك مطلوب پسته
بهترين خاكها براي كاشت درخت پسته خاكهاي ليموني سبك يعني شن و رس مي‌باشد. در اراضي سبك مصرف كود براي برداشت رضايت بخش است ولي در اراضي رسي سنگين كه رطوبت را به مقدار زياد و براي مدتي طولاتي در خود نگاه مي‌دارد كاشت اين گياه نتيجه رضايت بخشي نمي‌دهد و مقدار محصول چندان قابل توجه نخواهد بود. درخت پسته تا اندازه‌اي تحمل شوري خاك را مي‌كند.
الف) آبياري
با وجود اين كه پسته استقامت زيادي به بي آبي دارد، لكن نبايد از آب دادن آن مخصوصا در سنين ابتدايي غفلت شود. به طور متوسط بسته به بافت خاك از نظر نگهداري آب مدار آبياري بسته به سن درخت به شرح زير توصيه مي شود: (به جز فصل زمستان)
درخت با سن 1 تا 3 سال: مدار آبياري 7 الي 10 روز
درخت با سن 3 الي 6 سال : مدار آبياري 12 الي 20 روز
درخت با سن 6 سال به بالا : مدار آبياري يك ماه
بايد توجه داشت زماني كه مدار آبياري يك ماه است، در هر آبياري آب زيادي به درخت داده شود تا رطوبت كاملا به عمق خاك نفوذ كند.
ب) هرس
هرس يعني بريدن شاخه هاي اضافي و اين عمل در زمستان انجام مي شود. پس از فرم دهي درخت در سال هاي بعد از پيوند و قبل از باردهي، هرس اهميت دارد كه شامل شنگ كردن شاخه ها، سر بر داري و حذف پاجوش ها مي باشد.
هرس باعث درشت شدن ميوه درخت و تا حدي يكنواخت شدن باردهي در سالهاي مختلف مي شود.
ج) كود دهي
كود دامي گوسفندي و گاوي مورد استفاده بايد كاملا پوسيده باشد. بهتر است كود مرغ نيز با كودهاي گوسفندي يا گاوي مخلوط شود و در شياري به عمق حداقل 40 سانتيمتر بسته به سن درخت و عرض 40 سانتيمتر در انتهاي چتر سايه انداز درخت دفن شود. فصل كود دهي فصل خواب درختان يعني زمستان است.
مخلوط كردن كود كامل شيميايي ( N-p-K ) نيز با كود حيواني مورد استفاده مطلوب مي باشد.
دادن كود شيميايي ازته (سولفات آمونيم و سولفات پتاسيم) در مناطق با آب و خاك شور در نيمه دوم ارديبهشت ماه جهت افزايش جوانه هاي رويشي و زايشي، در نيمه دوم تيرماه جهت پر شدن دانه هاي پسته در درختان بارده مناسب است. ميزان كود مصرفي با مشاوره كارشناسان از 100 گرم تا 200 گرم به ازاي هر درخت مي باشد.
استفاده از كودهاي مايع و جامد ميكرو در فصل رشد درخت بسته به نوع كمبود و مشاوره با كارشناسان كشاورزي همزمان با سمپاشي و يا به صورت مستقل بسيار مناسب است. بعد از برداشت پسته دادن كود روي به صورت محلول پاشي توصيه مي شود.
د) دلايل پوكي پسته
1- عدم وجود گرده نر كه ناشي از كمبود درخت نر مي باشد مهمترين عامل پوكي پسته بوده و بايد به ازاي هر 10 الي 15 درخت ماده يك درخت نر در باغ پيوند نماييد. در صورت كمبود درخت نر حتما گرده افشاني مصنوعي انجام دهيد.
2- عدم رسيدگي و توجه كامل به درختان از جمله آبياري كم و نامنظم، ندادن كود حيواني و هرس نكردن درختان و غلبه آفات در باغ باعث پر نشدن مغز پسته و يا ريزش جوانه هاي سال بعد مي شود.
ه) آفات مهم پسته
1- پسيل پسته، كه حشره زرد رنگ كوچكي است و در حال حاضر بيشترين خسارات را وارد مي كند و موقع خسارت شديد، پاي درخت شكرك ايجاد مي شود.
2- كنه درختان پسته كه اين آفت با چشم معمولي قابل مشاهده نيست و علائم آن اينكه ابتدا برگها سبز تيره و سپس حالت چرمي رنگ مي شوند.
3- شپشك پسته، اين آفت كاملا روي برگها و خوشه ها قابل مشاهده است و درخت مورد حمله محصول آن اغلب پوك و نيم مغز مي شود.
براي مبارزه با شپشك استفاده از سم اتيون با نسبت 2.5 - 2 در هزار بسيار مناسب است. ذكر اين نكته ضروري است كه براي مبارزه با هر يك از آفات مشاوره با كارشناسان خبره كشاورزي جهت توصيه سم و زمان سمپاشي بسيار مهم است.
و) برداشت پسته
1- پسته را وقتي كاملا رسيد برداشت نماييد.
2- برداشت را ساعتهاي اوليه روز شروع نموده و محصول برداشت شده را زير سايه و يا جاي خنك قرار دهيد.
3- قسمتهاي آلوده به آفت را در باغ جداگانه برداشت نماييد.
4- محصول برداشت شده را سريعا به مراكز فرآوري پسته كه تمام اتوماتيك و بهداشتي است انتقال دهيد تا سريعا پوست گيري و جداسازي شود. به اين ترتيب رنگ پوسته سخت پسته سفيدرنگ و بازاري پسندي مناسب خواهد داشت.
مقــدمـــه : درخت پسته اهلي ( Pistacia Vera ) متعلق به تيره ( Anacardiaceae ) است . جنس Pistacia داراي 11 گونه است كه همگي آنها از خود تربانتين يا سقز ترشح مي كنند . درخت پسته داراي برگهاي مركب شانه اي بوده و ميوه پسته از نظر گياه شناسي در رديف ميوه هاي شفت طبقه بندي مي شود . درخت پسته دو پايه است و براي توليد ميوه به وجود هردو درخت نر و ماده نياز است . گلهاي درخت پسته فاقد گلبرگ و غده هاي شهد ساز بوده و زنبورهاي عسل را به خود جلب نمي كنند و گرده گل توسط باد پراكنده مي شود . درخت پسته برگ ريز بوده ، د رپائيز خزان نموده و زمستان را در خواب مي گذراند . ريشه زائي درخت پسته محوري و عمودي بوده و قدرت توليد ريشه فرعي در درخت پسته ضعيف است . مرحله نونهالي درخت پسته طولاني بوده و تاقبل از پنج سالگي درختان ميوه كمي توليد مي كنند و از 10 تا 12 سالگي باردهي كامل و اقتصادي درخت آغاز مي شود . مهمترين گونه هاي جنس Pistacia عبارتند از : P.Vera يا پسته معمولي ، P.Khinjuk يا چاتلانقوش يا كسور ، P.mutica يا بنه ، P.atlantica ، P.terebinthus . P.integerrima مهمترين ارقام پسته در ايران عبارتند از : اوحدي ، كله قوچي ، اكبري ، احمد آقائي ، ممتاز ، بادامي زرند ، شاه پسند ، سفيد پسته نوق ، خنجري دامغان و قزويني . نياز سرمايي درخت پسته از 600 ساعت با دماي كمتر از 7 درجه سانتي گراد براي رقم كله قوچي تا 1200 ساعت با دماي كمتر از 7 درجه سانتي گراد براي رقم اكبري متفاوت بوده و مقدار آن بطور متوسط 1000 ساعت زير 7 درجه سانتي گراد در نظر گرفته مي شود . عدم تامين سرماي مورد نياز درخت پسته موجب تاخير در گلدهي ، گلدهي نامنظم ، كاهش تعداد برگچه هاي برگ ، توليد برگهاي غير طبيعي و ساده و ... مي شود . كشت و پرورش پسته از عرض 27 درجه شمالي تا عرض 42 درجه شمالي انجام مي شود . اغلب درختان پسته در ارتفاع 2000-900 متري از سطح دريا قرار گرفته اند . درخت پسته قادر به تحمل دماي 45 درجه سانتي گراد در تابستان و دماي 20- درجه سانتي گراد در زمستان مي باشد . براي داشتن حداكثر محصول ميزان حداكثر رطوبت نسبي بايستي كمتر از 35% باشد .
كاشت پسته :
مناسبترين بافت خاك جهت كاشت پسته بافت شني لوم مي باشد ( 70-60 درصد شن ، 30-20 درصد سيلت يا لاي و 20-10 درصد رس ) . معيارهاي كيفي جهت آب مناسب براي آبياري باغات پسته عبارتند از : حداكثر شوري 4 ميلي موس بر سانتي متر ( بعلت مقاوم بودن درخت پسته به شوري ، آبياري با آبهاي داراي 8 ميلي موس بر سانتي متر شوري نيز براي درختان پسته انجام مي شود . ) ، حداكثر نسبت جذبي سديم 15 ( براي SAR بيشتر از 15 ، Ec آب نيز بايستي بيشتر از 3ميلي موس بر سانتي متر باشد ) ، حداكثر كلر آب آبياري 10 ميلي اكي والان بر ليتر ، حداكثر غلظت بر PPm 2 ، حداكثر بي كربنات ( Hco3 ) 5/8 ميلي اكي والان بر ليتر ، حداكثر سولفات ( So4 ) 10 ميلي اكي والان بر ليتر ، حداكثر ميزان كربنات سديم باقيمانده (RSC) 5/2 ، حداكثر غلظت منيزيم 5 ميلي اكي والان برليتر ( غلظت منيزيم بايستي از غلظت كلسيم آب آبياري كمتر باشد ) ، حداكثر مقدار باقيمانده خشك يا TDS 2000 ميلي گرم در ليتر . درصورت مطبق بودن خاك محل احداث باغ ، بايستي محل رديفهاي كاشت حداقل به عرض 1 متر و به عمق 2 متر با بيل مكانيكي كاملا" مخلوط و يكدست شود . درصورت انتخاب سيستم آبياري غرقابي و سطحي ، شيب نهايي زمين بايستي حدود 2-1 درصد باشد . كاشت نهال و يا بذر نبايد در داغ آب و نوك پشته ها انجام شده و بهتر است محل كاشت كمي پائين تر از محل داغ آب انتخاب شود . در نقشه كاشت بايستي محل رديفهاي كاشت ، محل قرارگرفتن درختان نر ، محل خيابانهاي اصلي و فرعي ، محل قرارگرفتن نوارهاي بادشكن، مسيرهاي اصلي و فرعي انتقال آب و . . . مشخص گردد . جوي پشته ها جهت كاشت بذر يا نهال ، بايستي به عرض 100 – 50 سانتي متر وعمق40-30 سانتي متر احداث گردد . محل كشت بذر از كف جوي بايستي حدود 10 سانتي متر بالاترباشد و هنگام آبياري ، آب حدود 5 سانتي متر روي بذر را بپوشاند . فاصله كاشت درختان در روي رديف حداقل 3-2 متر و فاصله رديفهاي درختان حداقل 6-5 متر در نظر گرفته شود . دور آبياري جهت نهالهاي پسته در سال اول حداكثر 7 روزه و درسال دوم 14 روزه مي باشد . جهت پيوند نهالهاي پسته ، در اسفندماه نهالهاي 3-2 ساله سربرداري شده و پس از رشد جوانه هاي جانبي بر روي پايه سربرداري شده ، حدود 3 شاخه جانبي برروي پايه اصلي نگهداري شده و ساير شاخه ها حذف مي شوند . زمان مناسب جهت پيوند نهالهاي پسته بطور عمده اواخر ارديبهشت تا اوايل خرداد مي باشد . نسبت مناسب درختان نر به درختان ماده نسبت 1 به 9 است . هرس فرم مناسب جهت درختان پسته ، هرس فرم جامي و شلجمي مي باشد . پسته، دانه ميوه از درخت پسته است. درخت پسته اولين بار در تركيه و ايران يافت شد. در آن زمان، پسته غذاي اشراف بود. در سال هاي بعد، فقط در جشن ها و مهماني ها مصرف مي شد. بعدها در انواع دسرها، شيريني ها، بستني و حتي به عنوان اشتها آور خورده مي شد. اين دانه، به خاطر شكلش به نام "آجيل خندان" معروف شد.
پسته به عنوان يك ماده غذايي گياهي و نيرو بخش و درمان كننده بسياري از بيماري ها مورد استفاده قرار مي گيرد.
فوايد پسته
1- پسته در مقايسه با ديگر آجيل ها، مقدار كمي كالري دارد. بدون كلسترول مي باشد و داراي مقدار كمي چربي اشباع مي باشد. چربي يك منبع انرژي مي باشد و كمك به جذب ويتامين هاي A, E, D و K مي كند. پس پسته از آن جايي كه داراي چربي مي باشد، اين امر مهم را نيز انجام مي دهد.
2- يكي از بهترين منابع پروتئين گياهي مي باشد.
3- پسته از آنجايي كه داراي مقدار زيادي چربي غيراشباع و پروتئين مي باشد، لذا نبايد بيشتر از 18 گرم در هفته مصرف شود.
4- پسته داراي مقدار زيادي فيبر مي باشد. فيبر به هضم مواد غذايي كمك مي كند، كلسترول و قند خون را تنظيم مي كند.
5- پسته در بين گروه آجيل ها، يكي از بهترين منابع پتاسيم مي باشد. پتاسيم 1 عدد پسته برابر پتاسيم 1 عدد پرتقال است. مقدار پتاسيم در 2 عدد پسته بيشتر از 1 عدد موز مي باشد. پتاسيم موجود در پسته، به تعادل مايعات بدن كمك مي كند، ضربان قلب را تنظيم مي كند و براي كاهش فشار خون نيز بسيار مفيد مي باشد.
6- همچنين داراي فسفر مي باشد و در ساخت استخوان ها و دندان ها شركت مي كند، جلوي خستگي و ضعف را مي گيرد و براي تقويت عضلات بدن مفيد مي باشد.
7- پسته، مقداري منيزيم نيز دارد كه منيزيم يكي از مهم ترين عناصر معدني براي تبديل غذا به انرژي مي باشد، ضربان قلب را تنظيم مي كند واز گرفتگي عضلات جلوگيري مي كند.
8- آهن در پسته، براي سرگيجه، خستگي، رنگ پريدگي و كم خوني مفيد است.
9- روي براي تقويت پوست، مو و ناخن بسيار مهم است.
10- پسته داراي ويتامين هاي B6 ، B1 و E مي باشد. ويتامين B6 كمك به سوخت و ساز پروتئين مي كند و در جذب مواد غذايي نيز نقش دارد. ويتامين B1 باعث افزايش انرژي، تقويت سلول هاي عصبي و متعادل كردن اشتها مي شود.
11- در بين آجيل ها، پسته داراي بيشترين آنتي اكسيدان مي باشد. همان طوركه مي دانيد ويتامين E جزو گروه آنتي اكسيدان ها مي باشد و تقويت سيستم ايمني بدن، سلامت چشم و جلوگيري از خستگي و استرس و نيز جلوگيري از تخريب سلول ها را بر عهده دارد.
12- پسته نيز مانند ديگر دانه ها، از بيماري هاي قلبي جلوگيري مي كند. به خاطر وجود چربي هاي غير اشباع، مي تواند مقدار كلسترول خون را پايين بياورد.
13- پسته باعث عملكرد درست مغز مي شود و شخص را آرام مي كند.
14- اين آجيل مي تواند جلوي پيشرفت بيماري هاي مزمن از قبيل سرطان را بگيرد.
15- مطالعات نشان داده است؛ پسته مي تواند مقدار كلسترول خوب خون(HDL) را بالا ببرد و درعين حال مقداركلسترول بد خون(LDL ) و تري گليسيريد را پايين بياورد.
16- پودر پسته، درمان كننده دندان درد مي باشد.
17- پسته تغييري در فشار خون و افزايش وزن انجام نمي دهد. اما به خاطر كاري بالايي كه دارد، به عنوان يك ميان وعده پركالري شمرده مي شود و نبايد زياد مصرف شود.
براي كاهش نمك و چربي در رژيم غذايي، بايد از خوردن پسته بو داده و شور خودداري كنيد.
لازم به ذكر است كه، 28 گرم پسته، بيشتر از 10 درصد نياز بدن به فيبر غذايي، ويتامينB6، ويتامين B1، منيزيم و فسفر را تامين مي كند.
درختان پسته
درخت پسته اهلي ( Pistacia Vera ) متعلق به تيره ( Anacardiaceae ) است . جنس Pistacia داراي 11 گونه است . درخت پسته داراي برگهاي مركب شانه اي بوده و درخت پسته دو پايه است و براي توليد ميوه به وجود هردو درخت نر و ماده نياز است . گلهاي درخت پسته فاقد گلبرگ و غده هاي شهد ساز بوده و زنبورهاي عسل را به خود جلب نمي كنند و گرده گل توسط باد پراكنده مي شود . درخت پسته برگ ريز بوده ، د رپائيز خزان نموده و زمستان را در خواب مي گذراند . ريشه زائي درخت پسته محوري و عمودي بوده و قدرت توليد ريشه فرعي در درخت پسته ضعيف است . مرحله نونهالي درخت پسته طولاني بوده و تاقبل از پنج سالگي درختان ميوه كمي توليد مي كنند و از 10 تا 12 سالگي باردهي كامل و اقتصادي درخت آغاز مي شود . مهمترين گونه هاي جنس Pistacia عبارتند از : P.Vera يا پسته معمولي ، ، P.mutica يا بنه ، . Pمهمترين ارقام پسته در ايران عبارتند از : اوحدي ، كله قوچي ، اكبري ، احمد آقائي ، ممتاز ، بادامي زرند ، شاه پسند ، سفيد پسته نوق ، خنجري دامغان و قزويني . نياز سرمايي درخت پسته از 600 ساعت با دماي كمتر از 7 درجه سانتي گراد براي رقم كله قوچي تا 1200 ساعت با دماي كمتر از 7 درجه سانتي گراد براي رقم اكبري متفاوت بوده و مقدار آن بطور متوسط 1000 ساعت زير 7 درجه سانتي گراد در نظر گرفته مي شود . عدم تامين سرماي مورد نياز درخت پسته موجب تاخير در گلدهي ، گلدهي نامنظم ، كاهش تعداد برگچه هاي برگ ، توليد برگهاي غير طبيعي و ساده و ... مي شود . كشت و پرورش پسته از عرض 27 درجه شمالي تا عرض 42 درجه شمالي انجام مي شود . اغلب درختان پسته در ارتفاع 2000-900 متري از سطح دريا قرار گرفته اند . درخت پسته قادر به تحمل دماي 45 درجه سانتي گراد در تابستان و دماي 20- درجه سانتي گراد در زمستان مي باشد . براي داشتن حداكثر محصول ميزان حداكثر رطوبت نسبي بايستي كمتر از 35% باشد
نام پسته
به گفته (برتولد لوفر) ايران شناس امريكايي كه كتابي درباره ايران در سال 1926 منتشر كرده است پسته از ادوار باستان در ايران حايز اهميت بوده و لفظ پسته در زبان هاي يوناني , لاتين و ساير زبان هاي اروپايي از نام پسته ايراني گرفته شده است. نام اين درخت در پارسي قديم پيستاكا و در پارسي ميانه يا پهلوي پيستاك بوده است. و در پارسي امروز پسته تلفظ مي شود.
سطح زير كشت پسته
در حال حاضر سطح زير كشت پسته ايران بيش از 360000 هكتار مي باشد كه استان كرمان با مجموع بيش از 270000 هكتار باغ هاي بارور وغيربارور 77 درصد محصول كل كشور را توليد و به عنوان مهمترين منطفه پسته كاري ايران ودنيا محسوب مي شود. ضمناً ساير استانهاي پسته خيز عبارتند از:يزد.خراسان.فارس.سمنان.سيستان وبلوچستان.قزوين.مركزي.اصفهان و قم مي باشند كه بيش از 90000 هكتار سطح زير كشت باقيمانده را به خود اختصاص مي دهند
خاك مطلوب پسته
بهترين خاكها براي كاشت درخت پسته خاكهاي ليموني سبك يعني شن و رس مي‌باشد. در اراضي سبك مصرف كود براي برداشت رضايت بخش است ولي در اراضي رسي سنگين كه رطوبت را به مقدار زياد و براي مدتي طولاتي در خود نگاه مي‌دارد كاشت اين گياه نتيجه رضايت بخشي نمي‌دهد و مقدار محصول چندان قابل توجه نخواهد بود. درخت پسته تا اندازه‌اي تحمل شوري خاك را مي‌كند
صمغ پسته، عصاره‌اي خواب‌آور و ضد اضطراب
نتايج يك پژوهش در فاز حيواني نشان داد: عصاره هيدروالكلي صمغ پسته بر تسهيل روند خواب‌آوري، اثر ضد اضطرابي و شل كنندگي عضلاني تاثير مثبت دارد.
به گزارش ايسنا،حسين حسين‌زاده، استاد فارماكودينامي و سم‌شناسي مركز تحقيقات علوم دارويي و دانشكده داروسازي دانشگاه علوم پزشكي مشهد، در پژوهشي اثرات تزريق داخل صفاقي عصاره هيدروالكلي صمغ پسته بر شلي عضلاني، خواب و اضطراب بر روي موش سوري را مورد بررسي قرار داده است.
در اين پژوهش اثر صمغ پسته بر تعادل حركتي و شل كنندگي عضلاني به دو روش ميله چرخان و بارفيكس،30 و 60 دقيقه پس از تزريق مواد بررسي شد. در آزمون خواب‌آوري، زمان شروع به خواب رفتن و مدت زمان در خواب بودن 30 دقيقه پس از تزريق عصاره‌ها و مواد به روش القاء خواب با تزريق پنتوباربيتال انجام شد. رفتارهاي حركتي موش‌ها با آزمون جعبه باز و اثر ضد اضطرابي به روش ماز به علاوه‌اي، 30 دقيقه پس از تزريق بررسي شد.
يافته‌ها نشان مي‌دهد كه صمغ پسته در دوزهاي 11 و 5/0- 25/0 گرم بر كيلوگرم به طور معني داري اثرات خواب آوري(افزايش طي خواب در تمام دوزها و كاهش زمان شروع به خواب رفتن در دوز 1 گرم بر كيلوگرم)، اثر ضد اضطرابي در آزمون ماز به علاوه، شل كنندگي عضلاني(در آزمون بارفيكس و با دوز 1 گرم بر كيلوگرم) و كاهش فعاليت حركتي با تمام دوزها داشته است.
نتايج اين تحقيق حاكي از آن است كه عصاره هيدروالكلي صمغ پسته تاثير مناسبي بر تسهيل روند خواب‌آوري، اثر ضداضطرابي و شلي عضلاني دارد كه ممكن است اين تركيب در كاهش اختلالات انقباضي عضلات، بي‌خوابي و اضطراب مؤثر باشد.
قيمت يك حلقه چاه در كرمان 5 تا 6 ميليارد تومان
از آنجائيكه اين محصول در استانهاي گرمسيري مانند كرمان توليد مي شود در سال هاي اخير با بحران خشكسالي به شدت تحت تاثير بي آبي قرارگرفته است و برداشت هاي بي رويه از منابع آبي زيرزميني در دشت هاي رفسنجان، سيرجان، كرمان و يزد، توليد اين محصول را با خطر كم آبي مواجه كرده است.
بحران آب در اين منطقه به اندازه اي
شدت يافته است كه هم اكنون يك حلقه چاه در شهرستان انار كرمان با ظرفيت 50 ليتر در ثانيه به قيمت 5 تا 6 ميليارد تومان به فروش مي رسد در حاليكه همين چاه در منطقه غربي كشور كمتراز 200 ميليون تومان قيمت دارد.
پسته براي سلامت قلب و آرامش اعصاب مفيد است
صادرات
گياهان سرمنشا زنجيره غذايي حيات بر روي كره زمين و به عنوان ثروت ملي هر كشور محسوب مي‌شوند. پسته يكي از مهمترين اقلام صادراتي ايران است كه بيش از 23% از ارزش كل صادرات ايران را بخود اختصاص داده است.
گونه هاي پسته
امروزه گونه هاي متنوعي از پسته در جهان كشت مي شود. از گونه هاي جنس (Pistacia تنها)، (vera.P پسته اهلي)، (khinjuk.P چاتلانقوش، كسور، گلخونك يا خنجك) و ( mutic.P بنه) در ايران توليد مي شود. چاتلانقوش و بنه پايه هاي مناسبي براي پيوند درختان پسته اهلي به شمار مي روند.
Vera.P در بين گونه هاي فوق تنها درختي است كه به صورت اهلي درآمده و نوع وحشي آن نيز در جنگلهاي سرخس واقع در منطقه مرزي شمال شرقي كشور يافت مي شود.
گياه‌شناسي پسته
درخت پسته از 9- 7 سالگي به بار مي‌نشيند و مي تواند دماي 45 درجه بالاي صفر و 25 درجه زيرصفر را تحمل كند. اين گياه در برابر خشكي و كم آبي مقاوم نيز است. از ميان گونه‌هاي مختلف پسته، تنها گونه‌هاي پسته اهلي، چاتلانقوش، گلخونك و بنه در ايران توليد ميشود و مناطق اصلي كشت پسته در دامغان، كرمان، آذربايجان، قزوين، اردستان و رفسنجان متمركز است
بسته بندي و انبارداري
محصول آماده جهت عرضه به بازار برحسب نياز در ظروف بزرگ ( گوني‍هاي كنفي60 كيلويي)يا ظروف كوچك ( نايلون، سلفون و قوطي كوچك 5000 – 50 گرمي) بسته بندي و به بازار عرضه شود. ظروف بسته‍بندي بايستي داراي برچسب حاوي اطلاعات نوع رقم، شكل ميوه، تعداد دانه در انس درصد ناخنداني و ... باشد.
محصول بسته بندي شده در انبار مخصوص با دماي حدود 15-5 درجه سانتي‍گراد و در شرايط رطوبت پايين با كف و ديواره هاي غير‍قابل نفوذ به حشرات نگهداري مي شوند. وجود هواكش كنترل كننده هاي دما و رطوبت در انبار از جمله استانداردهاي مناسب انبارداري هستند. بسته بندي و وارد كردن محصول به انبار در ساعات خنك شبانه روز ( اواخر شب يا صبح زود) باعث كاهش دماي محصول و افزايش مدت نگهداري آن مي شود. قراردادن پالت‍هاي چوبي يا فلزي در كف انبار ضروري است تا از آلودگي احتمالي محصول و انتقال رطوبت كف انبار به آن جلوگيري شود
مصرف مغز سبز پسته براي مبتلايان به چربي خون، بجاي مغز معمولي پسته توصيه ميشود
درخت پسته احتياج به كود فراوان دارد و كود دامي به تنهايي نمي‌تواند رفع احتياجات درخت پسته را از حيث مواد غذايي براي محصول زياد بكند. لذا بايد علاوه بر كود دامي از كودهاي شيميايي نيز استفاده كرد. كود دامي را پاييز به درخت مي‌دهند و كود شيميايي را در دو دفعه يكي در اسفند ماه و ديگري در خرداد ماه با خاك مخلوط مي‌كنند
پسته، دانه ميوه از درخت پسته است. درخت پسته اولين بار در تركيه و ايران يافت شد. در آن زمان، پسته غذاي اشراف بود. در سال هاي بعد، فقط در جشن ها و مهماني ها مصرف مي شد. بعدها در انواع دسرها، شيريني ها، بستني و حتي به عنوان اشتها آور خورده مي شد. اين دانه، به خاطر شكلش به نام "آجيل خندان" معروف شد. پسته به عنوان يك ماده غذايي گياهي و نيرو بخش و درمان كننده بسياري از بيماري ها مورد استفاده قرار مي گيرد.
از ديرباز در نقاط مختلف ايران كشت مي شده است و جنگلهاي وحشي پسته در ناحيه شمال شرق ايران به ويژه مرز افغانستان و تركمنستان وجود دارد و گمان مي رود كه درخت پسته حدود 4-3 هزار سال قبل در ايران اهلي شده و مورد كشت و كار قرار گرفته است. در اين نوشتار سعي شده به طور خلاصه و مفيد، مطالب كاربردي به زبان ساده بيان شود. اميد است روزنه اي براي تأمين نياز كشاورزان باشد
افلاتوكسين زنجرك پسته ايديو سروس ستالي (آفت شيره) افلاتوكسين زهرابه‌اي است كه بوسيله گروهي از قارچها (اسپرژيلوس) كه جزِء كپك‌ها هستند ترشح ميشود. اين قارچها با تغذيه از مواد غذايي زهرابه توليد كرده وآنرا داخل و يا روي مواد غذايي به جا مي‌گذارند.اين قارچ در شرايط حرارت ورطوبت مناسب بر روي ميزبان (پسته) شروع به رشد كرده وتوليد زهرابه كرده كه به انسان و دام ضرر فراوان مي‌رساند. پسيل پسته كه به شيره خشك معروف است شپشك واوي پسته لارو برگ خوار پسته كرم ريشه پسته سرشانه خوار پسته, زنبورهاي مغز خوار پسته
پسته وسلامتي
مطالب علمي و مفيد و دلاليل اينكه پسته براي سلامتي انسان ها به خصوص جوا نان بسيار مفيد مي باشد
روش هاي مختلف كاشت نهال پسته شامل كاشت در زمين اصلي . كاشت در خزانه . كاشت در كيسه‌هاي پلاستيكي و غيره به طور كامل توضيح داده شده است.
