پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : متانول ايران چگونه بازار جهاني را اشباع و باعث سقوط قيمت‌ها مي‌شود؟
دوشنبه، 5 شهریور 1397 - 04:50 کد خبر:44384
پيام نفت:
دانش نفت: افزايش شديد توليد متانول از طريق برنامه‌هاي آتي كشور ايران و روانه كردن آن به بازارهاي مصرف، قطعاً منجر به كاهش چشمگير قيمت جهاني متانول خواهد شد .

 

اواخر بهمن ماه و طي سفر وزير نفت به استان كرمان، طرح 1.2 ميليارد دلاري متانول «فجر» كرمان مجوز  خوراك گاز را دريافت كرد. اخيرا نيز مرضيه شاهدايي، مدير طرح­هاي شركت ملي صنايع پتروشيمي در مصاحبه‌اي با اشاره به استقبال اين شركت از اعطاي مجوز خوراك گاز به سرمايه گذاران براي ايجاد طرح­هاي جديد متانولي در كشور خبر داد و گفت: «هم بازار براي متانول وجود دارد و زنجيره ارزش آن از طريق GTP و تبديل به پروپيلن قابل ادامه است ».

 

شاهدايي در پاسخ به پرسشي درباره نگراني از احتمال اشباع بازار متانول در آينده گفت: «بررسي‌هاي انجام شده چندان نگران‌كننده نيستند، چين از محل زغال سنگ متانول توليد مي‌كند و ظرفيت افزايش توليد آن محدود است و در خاورميانه هم برنامه‌ريزي جديدي براي واحدهاي متانول نكرده‌اند و به همين دليل بازار آينده آن هنوز وجود دارد ».

 

اين در حالي است كه طرح‌هاي متانولي زيادي در كشور در حال ساخت است و اين موضوع در ماه هاي اخير بارها مورد انتقاد بسياري از كارشناسان و حتي مديران ارشد صنعت پتروشيمي قرار گرفته است. به عنوان مثال، اخيرا محمدحسن پيوندي، معاون مديرعامل شركت ملي صنايع پتروشيمي در مصاحبه‌اي با اشاره به كاهش قطعي قيمت جهاني متانول با بهره برداري از طرح هاي متانولي ايران گفت: «هيچ كس در دنيا يكباره اين تعداد واحد متانول را با هم شروع نمي­‌كند ... ما اگر به عنوان دولت مي‌خواستيم سرمايه گذاري كنيم هيچ وقت چنين كاري نمي كرديم... الان خود ما دنبال اين هستيم كه اين متانول ها را با تكنولوژي هاي جديد به پروپيلن تبدل كنيم، در حال حاضر 5 ميليون تن متانول داريم ولي در پنج سال آينده 24 ميليون تن متانول توليد خواهيم كرد كه اين يك شوك بزرگ متانولي به دنيا خواهد بود

 

بر همين اساس، در اين يادداشت آخرين وضعيت طرح‌هاي متانولي كشور و وضعيت بازار جهاني متانول در سال هاي آينده را بررسي مي كنيم تا آثار و نتايج احتمالي سياست جديد شركت ملي صنايع پتروشيمي مبني بر اعطاي مجوز خوراك به طرح هاي جديد متانولي مشخص شود .

 

7 برابر شدن ظرفيت متانول ايران با تكميل طرح هاي در دست ساخت و طرح هاي مكران

 

متانول، اوره و آمونياك از جمله محصولات كم‌­ارزش صنعت پتروشيمي در كشور هستند كه بخش غيردولتي با تمركز ويژه‌­اي به دنبال توسعه ظرفيت آن­ها است. وضعيت فعلي توليد متانول كشور به گونه‌­اي است كه صرفاً 232 هزار تن (معادل 5 درصد كل توليد آن) در داخل مصرف مي­‌شود و بيش از 95 درصد متانول توليد شده به خارج از كشور صادر مي­‌شود. علي‌رغم اينكه اقدام جدي و موثري در راستاي توسعه زنجيره ارزش متانول صورت نمي­‌گيرد، برنامه­‌هاي افزايش توليد قابل توجهي در اين گروه از محصولات پتروشيمي دنبال مي­‌شود كه مطابق جدول 1، مجوزهاي صادر شده براي احداث پروژه­‌اي متانولي در كشور شامل متانول‌­هاي هفتم تا شانزدهم، به ميزان 19.14 ميليون تن متانول به ظرفيت فعلي كشور اضافه خواهند كرد .

گزارش شركت ملي صنايع پتروشيمي در سپتامبر 2014

همچنين علاوه بر طرح­‌هاي متانولي در دست ساخت، مجوزهاي ديگري نيز براي ساخت پتروشيمي­‌هاي متانولي در ساير مناطق كشور از جمله سواحل مكران، صادر شده است كه بر اساس آن شركت توسعه نگين مكران با اجراي 18 طرح پتروشيميايي قرار است ظرفيت توليد متانول در اين منطقه را به 10.6 ميليون تن در سال برساند. در مجموع و مطابق با شكل 1، ظرفيت توليد متانول كشور  تا 10 سال آينده به 34.7 ميليون تن در سال مي رسد .

نيمي از ظرفيت مازاد متانول جهان براي ايران !

بر اساس بررسي‌هاي صورت گرفته توسط مؤسسه IHS ، مصرف ساليانه متانول جهان 59.5 در سال 2013 است و سهم ايران در عرضه متانول در دنيا حدود 8 درصد است. اين در حالي است كه ظرفيت نصب شده براي توليد متانول در دنيا به گونه­‌اي است كه حدود 40 درصد ظرفيت خالي وجود دارد. نسبت ظرفيت خالي پتروشيمي­‌هاي متانولي در دنيا به ميزان عرضه فعلي آن­ها حدود 65 درصد است و اين به معناي وجود مازاد ظرفيت در توليد متانول تا 1.65 برابر در صورت وجود زيرساخت‌­هاي مصرف متانول در جهان است. بنابراين در حال حاضر توان مازاد عرضه بيش از 38.5 ميليون تن متانول در دنيا وجود دارد و بسياري از مناطق جهان مانند اروپا و آمريكا علي‌رغم توان توليد بيشتر متانول، بخش قابل توجهي از نياز خود را از طريق واردات اين محصول تأمين مي­‌كنند .

با توجه به وضعيت مازاد عرضه يا ظرفيت خالي 38.5 ميليون تني متانول در جهان، افزايش شديد توليد متانول از طريق برنامه­‌هاي آتي كشور ايران و روانه كردن آن به بازارهاي مصرف، قطعاً منجر به كاهش چشمگير قيمت جهاني متانول خواهد شد. در اين باره شرايط مطابق شكل 2 به گونه­‌اي است كه ظرفيت توليد متانول با توجه به برنامه‌­هاي صنعت پتروشيمي در ايران با ظرفيت خالي متانول جهان در سال 2013 برابري خواهد كرد و قرار است كه افزايش ظرفيت توليد متانول در ايران معادل با نيمي از ظرفيت خالي 62 ميليون تني يا عدم تقاضاي جهان تا سال 2023 شود و مازاد توليد متانول در جهان تقريباً 60 درصد نياز كل جهان خواهد شد .

تحليل‌ها نشان مي­‌دهد كه كشورهاي اروپايي، ايالات متحده آمريكا و كشورهاي شرق آسيا علي‌رغم ظرفيت توليد و مصرف بالاي متانول، با اطمينان از اصرار كشورهايي مانند ايران براي افزايش شديد توليد اين محصول در شرايط اشباع بازار آن، نياز خود را از طريق واردات تأمين نموده‌­اند. حال جاي تعجب دارد كه با وجود اثبات اشباع بودن بازارهاي جهاني اين محصول بر اساس گزارشات مراجع معتبر دنيا از جمله IHS و همچنين اعتراف برخي از مديران ارشد شركت ملي صنايع پتروشيمي مبني بر اشباع بودن بازارهاي متانول دنيا و افت قيمت جهاني متانول با بهره‌­برداري از طرح‌­هاي متانولي ايران، چه اصراري بر قطب متانول شدن ايران در منطقه از سوي برخي از مديران فعلي وزارت نفت وجود دارد چنانكه آنها كه از وجود بازارهاي مناسب اين محصول در آينده خبر مي­‌دهند .

لازم به ذكر است كه استفاده از روش   MTP براي تكميل زنجيره ارزش متانول صرفاً در كشور چين صورت مي‌گيرد و طبق پيش بيني مراكز معتبر دنيا مانند IHS اين روند تا سال 2023 نير به همين صورت است،بنابراين وعده و اميدواري مديران شركت ملي صنايع پتروشيمي مبني بر تكميل زنجيره ارزش متانول در كشور با استفاده از اين روش، چندان اجرايي به نظر نمي رسد و ريسك نسبتاً بالايي دارد .

تعيين فرمول مناسب براي خوراك گاز پتروشيمي‌ها، راهكار اصلاح روند فعلي توليد متانول كشور

عامل اصلي علاقه شديد بخش غيردولتي براي افزايش شديد ظرفيت توليد متانول كشور را بايد در سودهاي بسيار بالا و نامتعارف اين پروژه­ ها پيدا كرد كه ناشي از رانت خوراك گاز ارزان اين واحدها است و منجر به كاهش انگيزه سهامداران آن­ها براي تكميل زنجيره ارزش و يا سرمايه­‌گذاري در ساير بخش‌­هاي صنعت پتروشيمي و يا پالايشي شده است .

 

بنابراين حفظ كف قيمت 13 سنت و افزايش قيمت خوراك گاز به صورت پلكاني و با توجه به تلاش اين واحدها براي تكميل زنجيره ارزش و بر مبناي هزينه-فرصت­‌هاي ديگر استفاده از گازمانند تزريق، صادرات و جايگزيني با گازوئيل نيروگاه­‌ها راهكار مناسبي است تا ميزان سوددهي در اين صنعت متوازن شود و مالكان اين واحدها تلاش بيشتري براي توسعه زنجيره ارزش محصولات و كسب سود از اين طريق انجام دهند .

استفاده از اين راهكار موجب مي شود كه ارزيابي­‌هاي فني، اقتصادي و بازاريابي اين طرح­ها منطقي­‌تر خواهد شد و بسياري از آنها از سوي سرمايه‌­گذاران خود و بدون دخالت وزارت نفت، مورد تجديد نظر قرار مي­‌گيرند و سرمايه­‌گذاري‌­ها به سمت تكميل زنجيره ارزش تسري مي يابد و الزام ورود مستقيم وزارت نفت در تعديل يا لغو مجوز طرح‌­هاي متانولي كم‌­ارزش و رانتي را كم­رنگ خواهد كرد، اما در صورتي كه اصلاح پلكاني و ساليانه قيمت خوراك گاز صورت نگيرد، الزامي است كه وزارت نفت در قبال پروژه‌­هاي متانولي كشور نيز منفعلانه عمل نكند و با توجه به ميزان پيشرفت فيزيكي اين طرح‌ها و پيش بيني وضعيت بازار جهاني در سال هاي آتي، مجوز برخي از اين طرح ها به خصوص در مناطقي مانند مكران را ابطال كند .