به گزارش خبرنگار مهر، از هر ۱۰۰ نفر شاغل ۱۰ ساله و بيشتر كشور حدود ۷ نفر سالمند بوده و از هر ۱۰۰ نفر جمعيت فعال اقتصادي حدود ۶ نفر سالمند است. به بيان ساده تر، بخشي از سالمندان پس از سال‌ها حضور و فعاليت در بازار كار ايران، حاضر به ترك اين بازار نيستند كه به برخي از دلايل آن پرداخته مي شود.

 به دلايلي از جمله تجربه و مهارت انجام كار، كم خرج تر بودن سالمندان، عدم نياز به پوشش بيمه اي و مسائلي از اين دست؛ كارفرمايان گرايش بالايي در جذب نيروي متقاضي كار بازنشسته به جاي كارجويان جوان دارند.

حال اگر بتوان نسبت اشتغال و فعاليت سالمندان كه در گزارش وزارت كار براساس سرشماري سال ۹۰ آمده را براي آمار شاغلان در سال ۹۳ هم در نظر گرفت، مي توان گفت از مجموع ۲۱ ميليون و ۳۰۴ هزار شاغل سال گذشته، يك ميليون و ۵۰۰ هزار نفر سالمند و بازنشسته بالاي ۶۰ سال بوده اند در حالي كه انتظار مي رود افراد پس از ۶۰ سالگي ديگر دست از كار و فعاليت كشيده و بازار كار را ترك كنند.

بازنشسته‌هايي كه حاضر به تَرك كار نيستند

سالمندان همچنين بيش از نيمي از غيرفعالان اقتصادي كشور را تشكيل مي‌دهند به نحوي كه از هر ۱۰۰ نفر غيرفعال اقتصادي حدود ۵۳ نفر سالمند بوده و از سويي ۵۲.۷ درصد سالمندان و افراد بالاي ۶۰ سال كشور در حال حاضر داراي درآمد بدون كار هستند.

تحقيقات وزارت كار نشان مي دهد اغلب سالمندان به دليل شرايط نامطلوب اقتصادي ناچار به حضور در بازار كار مي شوند و از سوي ديگر، جوانان آنها را به چشم اشغال كنندگان فرصت‌هاي شغلي خواهند ديد كه اين امر مي تواند تبعات اجتماعي، رواني و فرهنگي براي جامعه داشته باشد.

با وجود اينكه انتظار مي رود بازنشستگي با دوران استراحت و خروج افراد از فعاليت‌هاي اقتصادي همراه باشد اما در سال ۹۰ بيش از ۲۱ درصد كل افراد بالاي ۶۰ سال خواهان اشتغال دوباره و يا مشاركت اقتصادي بوده اند. اين ميزان در شهرها ۳۱.۳۷ درصد و در روستاها نيز ۱۳.۳۵ درصد بوده است.

آمارها نشان مي دهد نرخ بيكاري سالمندان جوياي كار در سال ۱۳۵۵ به ميزان ۱۲.۲۵ درصد بوده كه اين نرخ در سال ۱۳۹۰ به كمتر از يك درصد و معادل ۰.۹۷ درصد رسيده است. اين كاهش چشمگير نرخ بيكاري سالمندان متقاضي شغل به آن معنا است كه در طول ۳۵ سال گذشته، تمايل بازار كار كشور نسبت به استفاده از بازنشسته ها بسيار بيشتر شده و در واقع اشتغال دوباره بازنشسته ها بسيار آسان‌تر شده است.

از هر ۷ متقاضي كار سالمند ۶ نفر شاغل مي‌شوند!

همانگونه كه عنوان شد، موضوع اشتغال دوباره افراد بازنشسته اي كه داراي كارفرما مي شوند (همه بازنشسته هايي كه در حال حاضر شاغل و مشغول به فعاليت هستند، لزوما داراي كارفرما نبوده و دستكم نيمي از كل بازنشسته هاي شاغل به صورت مستقل و بدون كارفرما فعاليت مي كنند كه نمونه هاي آن رانندگي تاكسي و فروشندگي خواروبار است)، قطعا به تغيير توقعات بازنشستگان باز مي گردد. بالاخره يك فرد بازنشسته احتمالا به بيمه نيازي ندارد، با حقوق پايين تر هم كار مي كند، داراي تجربه است و نياز به هزينه آموزش براي كارفرما ندارد و بنگاه ها مي توانند اعتماد بيشتري به آنها نسبت به جوانان داشته باشند.

در طول ۳۵ سال گذشته، نرخ بيكاري بازنشستگان در ايران به طور مرتب كاهش يافته و با وجود اينكه از ۱۲.۲۵ درصد سال ۱۳۵۵ به ۱۶.۸۲ درصد در سال ۱۳۶۵ افزايش يافته بود اما پس از آن در سال ۱۳۷۵ به ۱۰.۸ درصد، در سال ۱۳۸۵ به ۳.۱۵ درصد و نهايتا در سال ۱۳۹۰ به كمتر از يك درصد معادل ۰.۹۸ درصد رسيد كه اگر روال كاهش نرخ بيكاري سالمندان ادامه يابد، احتمالا در سرشماري سال ۱۳۹۵ بازار كار با كمبود نيروي كار سالمند مواجه شده و عرضه از تقاضا پيشي خواهد گرفت.

با اين حال و با وجود پايين بودن نرخ بيكاري سالمندان در ايران، در حال حاضر بازنشسته ها در تمامي استان‌هاي كشور متقاضي كار هستند و نرخ بيكاري آنها نيز بين ۷ صدم درصد در خراسان جنوبي تا نهايتا ۳.۸۰ درصد در سيستان و بلوچستان در نوسان است.

سالمندان تهراني ميلي به كار ندارند

يك نكته جالب در آمارها اين است كه با وجود هزينه هاي بالاي زندگي در پايتخت، مردان تهراني در دوران بازنشستگي تمايل كمتري به بازگشت به كار دارند و نرخ مشاركت اقتصادي در استان ۱۳ ميليوني تهران ۱۷.۰۴ درصد است. در عين حال، نرخ مشاركت اقتصادي و به نوعي تمايل به اشتغال در خراسان شمالي به ميزان ۵۳.۸۷ درصد است؛ يعني بيشتر از نيمي از افراد بالاي ۶۰ سال در اين منطقه از كشور، تمايلي به خروج از كار و به اصطلاح دست از كار كشيدن ندارند.

درست است كه بايد مهمترين دليل بازگشت درصد بسيار بالايي از بازنشسته ها به بازار كار را ناچاري، هزينه هاي زندگي و تامين نبودن دانست ولي برخي نيز به دلايلي مانند فعاليت هاي داوطلبانه، عدم تمايل به سرباري، گرايش به نشاط و پويايي، انتقال تجارت و تخصص و مواردي از اين دست دانست.

فعاليت در بخش كشاورزي؛ مهمترين جايي است كه بازنشسته ها به آن براي كار وارد مي شوند و پس از آن گروهي نيز به مشاغل خدماتي مي پردازند. مشاغل صنعتي چندان تمايلي به جذب نيروي كار  سالمند ندارند، از اين رو تقريبا ۷۲ درصد اشتغال بازنشسته ها در كشاورزي و تنها ۷.۰۷ درصد در صنعت شكل مي گيرد.

در هر صورت موضوع اشتغال و ميل سالمندان به ورود دوباره به بازار كار كشور وجود دارد و بازنشسته ها به عنوان رقباي جوانان در برخي رشته هاي شغلي وارد شده و چراغ سبز كارفرمايان را نيز دريافت مي كنند. مركز آمار ايران نيز در گزارش بازار كار سال ۹۳ خود جستجو براي شغل در ايران را حتي بالاتر از ۶۵ سال هم مي داند و براي گروه هاي مختلف سني نرخ بيكاري اعلام كرده است.

براساس گزارش مركز آمار ايران، نرخ بيكاري افراد ۵۰ تا ۵۴ ساله تا پايان سال گذشته ۳.۵ درصد، براي گروه هاي سني ۵۵ تا ۵۹ ساله ۳.۱ درصد، ۶۰ تا ۶۴ ساله ۲ درصد و براي گروه سني بالاتر از ۶۵ سال نيز يك درصد اعلام شده است. البته زنان بالاي ۶۵ سال در ايران ديگر تقاضايي براي كار ندارند و نهايت جستجوي شغل زنان تا ۶۴ سالگي است.