از نخستين روزهاي ربوده شدن امام موسي صدر در نهم شهريور ۱۳۵۷، معماي رهبر غائب شيعيان لبنان موضوع گزارش‌هاي سفيران ايالات متحده شد. ريچارد پاركر، ويليام ايگلتون و ويليام ساليوان سفيران آمريكا در لبنان، ليبي و ايران تا چند هفته پس از آن اخبار و تحولات مربوط به ناپديد شدن امام موسي صدر را پيگيري مي‌كردند. در اين تلگرام‌ها و گزارش‌ها كه سايت ويكي ليكس به تازگي همراه با اسناد سال ۱۹۷۸ منتشر كرده، آن‌ها به نقل از منابع خود فرضياتي چون اسارت صدر در ليبي و رد ادعاي سفر او به ايتاليا را پررنگ‌تر دانسته‌اند. به گزارش «تاريخ ايراني»، اين اسناد نشان مي‌دهد كه حداقل تا هفته‌هاي نخست ربايش موسي صدر يا حبس او در ليبي، ديپلمات‌هاي آمريكايي هيچ شواهدي دال بر قتل او توسط قذافي نيافته‌اند و اغلب افرادي كه ذكرشان رفته به آن‌ها گفته‌اند كه ايشان زنده و صحيح و سالم است.
***
ربوده شدن امام موسي صدر
۱۳ سپتامبر ۱۹۷۸
بنا به گفتهٔ كاردار لبنان در تريپولي، روز ۹ سپتامبر از مجلس اعلاي شيعيان با او تماس گرفته شده تا دربارهٔ امام موسي صدر از او سؤال كنند. او در پاسخ گفته تا جايي كه اطلاع دارد امام روز ۲ سپتامبر تريپولي را به مقصد پاريس ترك كرده است تا «يك هفتهٔ آرام و بي‌هياهو» را سپري كند. او گفت كه آخرين بار روز ۳۰ يا ۳۱ آگوست با امام موسي صدر در تريپولي صحبت كرده است. قابل ذكر است كه اف‌بي‌آي مي‌گويد ليبي ادعا مي‌كند كه صدر در روز ۳۱ آگوست تريپولي را به مقصد رم ترك كرده است.
ايگلتون
***
امام موسي صدر ناپديد شده است
۱۳ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. خلاصه: امام موسي صدر پس از آنكه در ۲۵ آگوست بيروت را به مقصد ليبي ترك كرد، ناپديد شده است. اگرچه براي هميشه ناپديد شده باشد ولي عدهٔ كمي براي او سوگواري خواهند كرد.
۲. امام موسي صدر رهبر معنوي شيعيان لبنان ناپديد شده است. كابينه در روز ۱۴ سپتامبر جلسهٔ اضطراري تشكيل خواهد داد تا در اين مورد بحث شود. در ادامه روند اين حوادث را طبق گزارش‌هاي رسانه‌هاي لبنان مي‌خوانيد.
در ۲۵ آگوست، صدر به همراه دو مقام ارشد مجلس اعلاي شيعيان، محمد يعقوب و عباس بدرالدين، به دعوت دولت ليبي، بيروت را به مقصد تريپولي ترك گفت. در روز ۹ سپتامبر، مجلس اعلاي شيعيان به سليم الحص نخست‌وزير اطلاع مي‌دهد كه امام و همراهانش ناپديد شده‌اند. در همان روز نخست‌وزير كاردار ليبي را فراخواند تا دربارهٔ محل امام موسي صدر از او سؤال شود. ديپلمات ليبيايي پس از تماس با دولت متبوعش به نخست‌وزير اطلاع مي‌دهد كه امام و همراهانش در روز ۳۱ آگوست با پرواز آلايتاليا تريپولي را به مقصد رم ترك كرده‌اند. اما النهار گزارش مي‌دهد كه با هتل محل اقامت او تماس گرفته شده و مسئولين هتل گفته‌اند كه امام تا روز ۳ سپتامبر هتل را ترك نكرده است. به گفتهٔ IKE امام قصد داشت به پاريس برود تا عيد فطر را با همسر و فرزندانش كه ساكن پاريس هستند سپري كند.
در روز ۱۲ سپتامبر رئيس‌جمهور سركيس با معمر قذافي رهبر ليبي تماس گرفت تا دربارهٔ امام موسي صدر از او سؤال كند. نخست‌وزير الحص به رسانه‌ها گفته كه اخبار به دست آمده تاكنون «منفي» بوده‌اند. نخست‌وزير همچنين گفته كه يك هيات رسمي براي جستجو به ليبي و ديگر كشور‌ها فرستاده مي‌شود. به گفتهٔ IKE اين هيات شامل عمر الموسا‌كي و افسران ارتش و پليس است.
توضيح: روزنامهٔ چپگراي لبناني السفير مي‌گويد كه ناپديد شدن امام با اوضاع ايران مرتبط است ولي فالانژيست‌ها مي‌گويند امام همچنان در ليبي است. هر دوي اين نظريه‌ها محتمل هستند. ايران او را محكوم كرده كه وجوه نقدي كه براي شيعيان لبنان فرستاده مي‌شد را اختلاس كرده است. ليبي نيز به امام پول مي‌داده و به همين دليل به او بدگمان است.
امام در سال ۱۹۲۸ در قم، ايران در خانواده‌اي از رهبران مذهبي شيعي متولد شد. او در سال ۱۹۶۰ به لبنان آمد و در سال ۱۹۶۹ به رهبري نخستين مجلس اعلاي شيعيان لبنان برگزيده شد. عليرغم مخالفت رقيبش كامل اسعد، رئيس مجلس، بار ديگر در سال ۱۹۷۵ اين مقام را كسب كرد. امام در آن سال «جنبش محرومان» را شكل داد كه هدف آن بهبود اوضاع اقتصادي و اجتماعي شيعيان بعلبك و جنوب لبنان بود، اما اين جنبش در حقيقت براي پيشبرد اهداف سياسي امام شكل گرفت. ناپديد شدن امام براي پايتخت سؤال‌برانگيز است ولي جاي نگراني وجود ندارد. بدنامي‌اش تمام لبناني‌ها از مذاهب مختلف و حتي شيعيان را از او دور ساخته بود. اگر براي هميشه ناپديد شود عدهٔ كمي سوگوار او خواهند بود.
پاركر
***
«غيبت» امام موسي صدر؟
۱۵ سپتامبر ۱۹۷۸
مايل هستيم تا به جناب سفير پاركر كمك كنيم تا امام ناپديد شده، ولي در حقيقت پنهان شده را بيابيم. متاسفانه امكان برقراري تماس مستقيم با كاردار لبنان وجود ندارد، واكنش بدبينانهٔ او قابل درك است زيرا خبر رسيده كه شيعيان خشمگين پيرو امام، سفارت ليبي در بيروت را محاصره كرده‌اند و دولت ليبي ناخشنودي خود را به بيروت ابراز كرده است. اما به طور غيرمستقيم به ما خبر رسيده كه فرستادهٔ ويژهٔ لبنان كه در روز ۱۳ سپتامبر براي بررسي ماجرا به تريپولي رسيده نتيجه گرفته است كه امام ديگر در ليبي نيست و در بعدازظهر ۱۴ سپتامبر تصميم گرفته تا جستجويشان را در رم ادامه بدهند.
تا جايي كه ما اطلاع داريم رسانه‌هاي ليبي هيچ تلقي از ناپديد شدن امام ندارند. گمانه‌زني‌هاي محلي وراي گزارش‌ها بوده و گمان مي‌رود كه امام در ايران يا اسرائيل باشد. (ظاهرا بخشي از يك توطئهٔ فالانژيستي - اسرائيلي است.) ما هيچگونه شواهدي براي گمانه‌زني در دست نداريم. آيا ممكن است امام موسي صدر آنگونه كه در روايات شيعه آمده است «غائب» شده باشد و اگر اينطور است آيا بايد منتظر ظهورش باشيم؟
ايگلتون
***
اوضاع لبنان
۱۵ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. شرايط امنيتي
بيروت در روزهاي ۱۵-۱۴ آرام بود. اعتصاب عمومي در اعتراض به ناپديد شدن امام موسي صدر در غرب بيروت در جريان است.
۲. بيانيه‌هاي سياسي
رهبران و گروه‌هاي سياسي لبنان همچنان راجع به موضوع «تمركززدايي» و تجديد حكم نيروهاي حافظ صلح عربي (ADF) بحث مي‌كنند. همانطور كه انتظار مي‌رود، ماروني‌ها موافق تمركززدايي ولي مخالف تجديد نيروهاي حافظ صلح هستند. مسلمان‌ها مخالف تمركززدايي و موافق تجديد نيروهاي حافظ صلح هستند.
۳. امام غائب
هياتي لبناني به رياست رئيس كابينه عمر الموسا‌كي در روز ۱۳ سپتامبر به ليبي اعزام شد تا دربارهٔ ناپديد شدن امام موسي صدر تحقيق كند. هنوز اطلاعات دقيقي از محل امام در دست نيست. پسر صدر به النهار گفته كه فكر مي‌كند پدرش هنوز در ليبي است. اكثر نظريه‌هاي محلي ليبي را گناهكار مي‌دانند. فرستادگان دولتي اطلاعات بسيار ناچيزي دربارهٔ امام به دست آورده‌اند.
۴. وليد درصدد كناره‌گيري است.
رهبر حزب سوسياليست ترقي‌خواه لبنان در گفتگو با هفته‌نامهٔ عراقي الفبا ابراز اميدواري كرده «شرايط مناسب به گونه‌اي فراهم شود كه او بتواند به زودي از سياست كناره‌گيري كند». او اضافه كرد كه رهبري جنبش ملي را نپذيرفته زيرا «به قدرت سياسي نياز داشت كه فكر نمي‌كنم در حال حاضر آن را دارا باشم».
پاركر
***
امام ناپديد شده
۱۹ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. اين فكر به ذهنمان خطور كرده كه امام پنهان شده تا مسائل ماورايي از نو مطرح شوند. اين تئوري يك تئوري اوليه بود كه او براي اين غيبت صحنه‌آرايي كرده است. عقايد و نظريه‌هاي محلي دربارهٔ اين موضوع متفاوت هستند.
۲. اما بيشتر مسلماناني كه با آن‌ها در تماس هستيم معتقدند كه صدر در هر جايي كه هست عليرغم ميلش به اسارت نگه داشته شده است. بيشتر مسلماناني كه با آن‌ها صحبت كرده‌ايم بر اين نظرند كه او هنوز در ليبي است، يا توسط ايران، سيا يا شخص ديگري ربوده شده است.
۳. آيا اين امكان وجود دارد كه امام از عدم استقبال قذافي ناراحت شده و قذافي او را به استراحتگاه بياباني مهمان كرده و هر دو در آرامش هستند، در حاليكه پيروان و حاميان امام خشمگين شده و هياهو به راه انداخته‌اند؟
پاركر
***
اوضاع لبنان
۲۰ سپتامبر، ۱۹۷۸
۱. خلاصه: در غرب بيروت در اعتراض به پيمان كمپ ديويد اعلام اعتصاب عمومي شده است. در جنوب لبنان ميان راستگرايان لبناني و فلسطينيان آتش توپخانه تبادل شده است. پير جمايل گفته كه حضور نيروهاي حافظ صلح اعراب بايد مورد تجديد نظر قرار بگيرد. مقامات و سياستمداران لبناني موضع مشخصي دربارهٔ پيمان كمپ ديويد اتخاذ نكرده‌اند. مجلس اعلاي شيعيان در ۲۱ سپتامبر خواستار برگزاري تظاهرات شده تا «جبههٔ مقاومت و پايداري» جستجو براي يافتن امام موسي صدر را در اولويت قرار دهد.
۲. امروز (۲۰ سپتامبر) در اعتراض به نتيجهٔ مذاكرات كمپ ديويد اعلام اعتصاب عمومي شد. جنبش ملي، جبههٔ ملي، گروه‌هاي اسلامي، سازمان آزاديبخش فلسطين و ديگر گروه‌ها حاميان اين اعتصاب بودند. بخش‌هايي از لبنان كه در دست لبناني‌هاي راستگراست به اين اعتصاب وقعي ننهادند. اين اعتصاب در غرب بيروت كاملا قابل مشاهده است. به استثناي چند نانوايي باقي مغازه‌ها تعطيل هستند. مردان مسلح سوار بر ماشين يا پياده در حال گشت خياباني هستند و چندين لاستيك ماشين به نشانهٔ اعتراض به آتش كشيده شده است.
۳. تيراندازي در جنوب لبنان. ميان راستگرايان لبناني در مرجعيون و فلسطينيان نبطيه آتش توپخانه مبادله شد. «مقامات رسمي» گفته‌اند كه نبطيه نزديك غروب مورد حملهٔ رگبار توپخانه راستگرايان قرار گرفت و اين حمله تا نيمه شب ادامه يافت. فلسطينيان نيز در پاسخ به اين حمله بر مرجعيون آتش گشودند. به گفتهٔ IKEگزارشي از تلفات دريافت نشده است اما راديو اسرائيل اعلام كرده كه ۱۱ نفر كه بيشترشان زن و كودك هستند در مرجعيون زخمي شده‌اند.
۴. پير جمايل، رهبر حزب فالانژ لبنان در روز ۱۹ سپتامبر با الياس سركيس، رئيس‌جمهور لبنان ديدار كرد. پس از اين ديدار جمايل به خبرنگاران گفت كه با رئيس‌جمهور راجع به نتيجهٔ پيمان كمپ ديويد و حضور نيروهاي حافظ صلح اعراب در لبنان صحبت كرده است. جمايل گفت: حضور نيروهاي حافظ صلح اعراب در لبنان بايد مورد تجديد نظر قرار بگيرد: «اگر ما (لبناني‌ها و سوري‌ها) بخواهيم با يكديگر دوست باقي بمانيم…بايد در اين مورد تجديد نظر كنيم. اگر اوضاع از كنترل خارج شود لبنان و سوريه هر دو آسيب خواهند ديد.» درگيري اعراب - اسرائيل ديگر يك مسالهٔ ملي نيست بلكه موضوعي است كاملا سياسي: «تمامي اعراب وجود اسرائيل را پذيرفته‌اند و به صورت مجازي آن را به رسميت شناخته‌اند. باقي مسائل از جمله پيمان كمپ ديويد و مرزبندي‌ها، موضوعاتي ثانويه هستند.»
۵. واكنش‌ها به كمپ ديويد. رسانه‌هاي لبنان بيانيۀ دولت را در واكنش به كمپ ديويد منتشر كردند. اين نقطه نظر‌ها اكثرا منفي بودند. سليم الحص، نخست‌وزير نتيجهٔ اين مذاكرات را زير سؤال برد و گفت كه آن‌ها «نيروهاي اصلي حاضر در خاورميانه را ناديده گرفته‌اند». او اضافه كرد كه مذاكره‌كنندگان «مسالهٔ فلسطينان آواره‌اي كه حاضر نيستند هيچ جاي ديگر را به عنوان خانه خودشان بپذيرند»، در نظر نگرفته‌اند. فواد پطرس وزير امور خارجه گفت كه اين توافق «به جاي يافتن پاسخ، ما را با پرسش‌هاي بيشتري از قبل مواجه كرده است» و نگران است كه «لبنان بيش از هر كشور ديگري اين مشكلات را متحمل شود.» ... كامل اسعد، رئيس مجلس گفت كه اين توافق به هيچ عنوان راه‌حلي براي خاورميانه محسوب نمي‌شود. ديگر سياستمداران مسلمان نيز از اين پيمان انتقاد كرده‌اند، اين در حاليست كه جبههٔ راستگراي لبنان اعلام كرده كه راي شتاب‌زده نخواهد داد و منتظر دستيابي به اطلاعات بيشتر در زمينهٔ اين عهدنامه است.
۶. موسي صدر. مجلس اعلاي شيعيان لبنان از مردم دعوت كرد تا در روز ۲۱ سپتامبر به تظاهرات بپردازند. هدف از اين تظاهرات، اعمال فشار بر جبههٔ مقاومت و پايداري است تا ناپديد شدن امام موسي صدر را در اولويت قرار دهند. يك كاروان موتوري نيز در اين تظاهرات شركت خواهند كرد كه در ساعت ۹ صبح از خلدا حومهٔ شهر بيروت به راه خواهند افتاد. اين كاروان حدود ظهر به تظاهرات‌كنندگان شمال لبنان و دره بقعه ملحق شده و به سمت مرز لبنان - سوريه پيش خواهند رفت تا در آنجا منتظر بمانند تا هيات نمايندگان درخواست آن‌ها را به جلسهٔ جبهه برساند. در روز ۱۹ سپتامبر در تمام لبنان براي امام موسي صدر نماز جماعت برگزار شد. (توضيح: مقامات سفارت مي‌گويند شاهد افزايش چشمگير تعداد شركت‌كنندگان اين مراسم در مساجد رأس بيروت نبودند. اما رأس بيروت محلهٔ شيعه‌نشين نيست و شايد از اين مراسم در محلات شيعه‌نشين استقبال شده باشد.)
ناپديد شدن امام شايد نقشه‌اي بوده تا ميان گروه‌هاي مختلف مسلمانان لبنان تفرقه‌افكني شود. حسين قوئتلي نماينده مفتي سني‌ها گفته است كه ناپديد شدن موسي صدر «يكي از حلقه‌هاي توطئه‌هاي زنجيره‌اي است با اين هدف كه لبنان و كل منطقه در آن غرق شوند…وحشت از اسرار پنهاني.» به گفتهٔ سليمان يحفوفي مفتي شهر بعلبك لبنان، شيعيان به اين نتيجه رسيده‌اند كه ناپديد شدن امام «توطئه‌اي بوده تا شهرك‌سازي‌ها به پيش بروند». يحفوفي گفت كه ناپديد شدن امام موسي صدر «توجه لبناني‌ها و اعراب را به خود جلب كرد تا متوجه آنچه كه در كمپ ديويد اتفاق مي‌افتد نشوند».
پاركر
***
امام ناپديد شده
۲۴ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. پيامدهاي كمپ ديويد توجه‌ها را از مسالهٔ ناپديد شدن امام موسي صدر منحرف ساخته است ولي تحقيقات محلي ادامه دارند. بونديولي، كاردار ايتاليا به ما گفت كه رئيس ادارهٔ امور خارجهٔ كنگرهٔ مردمي لبنان (اداره‌اي كه به موازات وزارت امور خارجه كار مي‌كند و مسئول ارتباطات خارجي غيردولتي است)، از سفري غيررسمي به رم بازگشته است و در آنجا با مقامات ارشد ايتاليايي توافق كرده‌اند كه تحقيق و جستجو دربارهٔ امام با همكاري سرويس‌هاي امنيتي ايتاليا و ليبي ادامه پيدا كند.
۲. كاردار گفت كه ليبي ادعا مي‌كند كه امام و دو همراهش تريپولي را با پرواز آلايتاليا ۸۸۱ در روز ۳۱ آگوست به مقصد رم ترك كرده‌اند. اما ايتاليايي‌ها مي‌گويند سه نفري كه در اين پرواز با نام امام و همراهانش سفر كرده‌اند با مشخصات واقعي امام و همراهانش همخواني ندارد. اگر روايت ليبي از اين ماجرا را بپذيريم، آنچه كه از محل ويژهٔ فرودگاه، تا هواپيما و سپس در ادامهٔ مسير تا رم بر سر امام و همراهانش آمده، همچون هميشه جاي حدس و گمانه‌زني دارد.
۳. از سوي ديگر كاردار لبنان، نزار فرهت، به طور ناگهاني تريپولي را در ۱۹ سپتامبر ترك كرد. او تاكنون در محل اقامتش باقي مانده و فقط با همراهي يك محافظ محلي خارج مي‌شود. به گفتهٔ اين محافظان او بيروت را به طور ناگهاني و بدون خداحافظي با دوستان و همسايگان ترك كرد. ما گمان مي‌كنيم كه او اطلاعات بيشتري از آنچه كه در بيروت گفته دارد. انتظار مي‌رود كه امروز يا فردا بازگردد. ممكن سفارت بيروت متوجه شود كه فرهت اطلاعات بيشتري را در مورد مساله رمزآلود ناپديد شدن امام موسي صدر، در بيروت به جاي گذاشته است.
ايگلتون
***
امام ناپديد شده
۲۶ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. پطرس، وزير امور خارجه در روز ۲۵ سپتامبر از من سؤال كرد كه آيا ما اطلاعاتي راجع به محل امام موسي صدر داريم يا خير. به او گفتم كه ما اطلاعاتي نداريم ولي مي‌دانيم كه فرهت كاردار لبنان، تريپولي را به طور ناگهاني ترك كرده است. آيا او اطلاعاتي داشته است؟ پطرس گفت كه او فرهت را فراخوانده تا ببيند كه او چه مي‌گويد. او به تريپولي باز مي‌گردد. از سخنان او و ديگران اينطور بر مي‌آيد كه امام برخلاف ادعاي مقامات ليبي به رم سفر نكرده است. او نمي‌داند كه قذافي چه نقشه‌اي در سر دارد.
۲. عبداللطيف الزين، قائم مقام شيعيان لبنان به من گفت كه شيعيان مطمئن هستند كه مقامات ليبي دروغ مي‌گويند. روز ۲۱ سپتامبر گروه عظيمي از مردم به سمت دمشق رفته و ترافيك سنگيني را بيرون هتل شرايتون پديد آوردند (جايي كه نشست سران پايداري در جريان است)، قذافي با رهبران اين گروه ديدار كرد و تا حدي به آن‌ها اطمينان داد. معمر به آن‌ها گفت كه بسيار ناراحت شده است كه مهمان رسمي‌اش، امام موسي صدر، آنجا را ترك كرده و او قادر نبوده كه با وي تماس بگيرد زيرا مشغول جشن‌هاي ۱ سپتامبر بوده است. رفتار قذافي بسيار دوستانه بوده و اين مكالمات چهار ساعت به طول انجاميده است. اما حقيقت آن است كه داستان ليبي باورپذير نيست. براي نمونه آثاري از امام و همراهانش در هتل تريپولي به جا مانده است. امكان نداشت كه اين وسايل خودخواسته رها شوند. هتل هنوز مدعي است كه امام و همراهانش سه روز بيش از آنچه كه گفته مي‌شود در هتل مانده‌اند. امام به شدت به تلفن وابسته بود و قبل از اينكه به كتابخانه برود ساعت‌ها پاي تلفن بود. او يا كشته شده و يا زنداني است و در هر صورت اين اتفاق در ليبي افتاده است. اگر آنطور كه برخي ادعا مي‌كنند به ايران يا عراق رفته بود تا حالا از او خبري به دست مي‌آمد. الزين مشكوك است كه او به دست فلسطيني‌ها كشته شده است. الزين مي‌گويد قذافي به شيعيان گفت كه قصد داشته تا به پروژهٔ امام موسي صدر براي جنوب لبنان كمك كند ولي هرگز مبلغي به امام نپرداخته است. يكي از دلايلي كه انگيزهٔ جنايت براي قذافي محسوب مي‌شد اين بود كه ليبي به صدر مبلغ ۱۵۰ ميليون دلار پرداخت كرده و صدر اين مبلغ را اختلاس كرده است. به نظر مي‌رسد كه اين ادعا بي‌اساس است.
توضيح: اين ماجرا هر روز سري‌تر و پيچيده‌تر مي‌شود. تاكنون ما را مقصر نشناخته‌اند ولي اين موضوع چندان به طول نخواهد انجاميد.
پاركر
***
توسعهٔ سياسي: حزب رستاخيز، امام موسي صدر
۲۶ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. حزب رستاخيز بدون انحصار سياسي، بودجهٔ دولتي و در غياب اكثر اعضاي سابقش در ۲۵ سپتامبر تصميم گرفت كه به عنوان يك حزب سياسي لنگ لنگان به راهش ادامه دهد. جواد سعيد، كه در همان جلسهٔ مشترك كميتۀ سياسي به دبيركلي اين حزب انتخاب شد، مي‌گويد كه موضوع منحل شدن حزب هرگز مطرح نشده است. او مي‌گويد در اساسنامۀ جديد حزب بر اين موضوع تاكيد شده كه رستاخيز فقط يكي از چندين حزب سياسي موجود است. به استثناي روزنامهٔ رستاخيز باقي انتشارات اين حزب تعطيل خواهند شد. به گفتهٔ سعيد، حزب رستاخيز به اصول سلطنت، قانون اساسي و انقلاب شاه و مردم وفادار خواهد ماند. در روزهاي گذشته برخي منابع وابسته به حزب رستاخيز اعلام كرده‌اند كه هنوز هستهٔ اصلي حزب حفظ شده تا از اين حزب براي بسيج راستگرايان معتدل استفاده كند.
۲. جبههٔ ملي اعلام كرد كه برنامهٔ دقيق و طرح كامل كمپين سياسي‌اش را به زودي ارائه خواهد كرد.
۳. خبر ناپديد شدن امام موسي صدر پوشش رسانه‌اي بسيار زيادي يافت و محسن پزشكپور، رهبر اپوزيسيون نيز از اين موضوع استفاده كرد. رسانه‌ها گزارش مي‌دهند كه رهبران شيعه دولت‌هاي ليبي، سوريه، الجزاير، اردن، لبنان و سازمان آزاديبخش فلسطين را مورد خطاب قرار دادند و ابراز نگراني كردند. پزشكپور رهبر حزب پان‌ايرانيست نيز در روز ۲۴ سپتامبر از دولت خواست تا هر آنچه در توان دارد انجام دهد. پزشكپور در نامه‌اي خطاب به رئيس مجلس گفت كه وظيفهٔ ملي و مذهبي دولت ايران است (از آنجايي كه موسي صدر ايراني است) تا براي يافتن امام موسي صدر كمك كند. گزارش مي‌شود كه در روز ۲۶ سپتامبر سه روحاني به دمشق سفر كرده‌اند تا با رئيس‌جمهور اسد ديدار كنند و از او ياري بطلبند. آن‌ها همچنين قصد سفر به عمان را دارند تا از شاه حسين نيز درخواست كمك كنند. سخنگوي شيعيان ايراني اعلام كرد كه تاكنون از هيچ دولتي پاسخ مثبت به سلسله درخواست‌ها براي يافتن موسي صدر دريافت نكرده است.
ساليوان
***
شرايط لبنان
۲۷ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. خلاصه: شبه نظاميان مسيحي و سربازان سوري در بخش‌هاي برون شهري جنوب شرقي بار ديگر با هم درگير شدند. بنا به گفتهٔ صداي لبنان، پير جمايل و كميل شمعون تنها در صورتي با تجديد پيمان نيروهاي بازدارنده عربي توافق مي‌كنند كه تحت شرايط كاملا مشخص و به صورت موقت صورت بگيرد. از يك سخنگوي شيعيان ايراني نقل شده كه امام موسي صدر «صحيح و سالم» است. سعد حداد آمادگي براي پخش كارت شناسايي «جمهوري آزاد لبنان» در جنوب اين كشور را تكذيب كرد.
۲. شرايط امنيتي. به جز تك تيراندازي در شرق بيروت و حومه‌هاي جنوب شرقي، در روز ۲۶ سپتامبر پايتخت آرام بود. اما در ساعت ۲۲:۳۰ درگيري‌ها شدت گرفت و آتش سنگين در حدث و عين‌الرمانه مبادله و يك ساختمان دچار حريق شد. كمي پس از نيمه شب شرايط به حالت قبل بازگشت و تك تيراندازي در طول شب ادامه يافت. بنا به گفتهٔ راديو صداي لبنان (فالانژ)، در اين درگيري‌ها حداقل هشت نفر مجروح شدند. يك بمب زير ماشين يك دندانپزشك منفجر شد ولي تلفاتي در بر نداشت.
يك كميته شامل نيروهاي بازدارنده عربي، لبناني و افسران نروژي در حال بررسي و تحقيق دربارهٔ تيراندازي به سرباز نروژي يونيفل در ۲۵ سپتامبر هستند. گفته مي‌شود كه اين تيراندازي‌ها از عين‌الرمانه صورت گرفت، جايي كه پايگاه شبه نظاميان مسيحي تلقي مي‌شود. بنا به گزارش شرق امروز، در پي بمباران سنگيني كه در اول ماه جاري صورت گرفت و پنج كشته و بيست مجروح به جاي گذاشت. شهر جنوبي نبطيه تقريبا تخليه شده است، اما منابع موثق مي‌گويند كه اين منطقه از ۲۲ سپتامبر تاكنون آرام است.
۳. [...]
۴. معماي امام موسي صدر پيچيده‌تر شده است. اگرچه از محل او خبري در دست نيست، اما اين معما پيچيده‌تر شده است زيرا گزارش رسيده است كه يك سخنگوي شيعيان ايراني اعلام كرده كه رهبر شيعيان لبنان «صحيح و سالم» است. بنا به گزارش‌هاي رسانه‌هاي لبنان، اين خبر را اسد، رئيس‌جمهور سوريه به برادر امام موسي صدر اعلام كرده است. از سوي ديگر بنا به گزارش شرق امروز، يكي از مهمانداران هواپيمايي كه گفته مي‌شود صدر را از ليبي به رم برده است گفته كه كسي با مشخصات صدر در اين پرواز حضور نداشته است. براي اينكه دايرهٔ سردرگمي كامل شود، چهل نفر از هواداران صدر دومين روز اعتصاب غذاي خود در مقابل دفتر سازمان ملل متحد در بيروت را به پايان رساندند. از سوي ديگر وزير كشور ايتاليا از مقامات مالت خواسته تا تحقيق كنند و شايد امام از رم به مالت پرواز كرده باشد.
پاركر
***
شرايط آيت‌الله خميني
۲۸ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. گفت‌وگو با سخنگوي شيعيان ايراني در قم در ۲۷ روز سپتامبر در مطبوعات ايران بازتاب داشت. در اين گفت‌وگو آمده است كه عراق از محدوديت‌هاي تحميل شده بر آيت‌الله خميني «صرف‌نظر» كرده است. سخنگوي شيعيان از اين اقدام استقبال كرده ولي از عراق انتقاد نيز كرده كه چرا از ابتدا تصميم گرفتند تا فعاليت‌هاي [آيت‌الله] خميني را محدود سازند. گروهي از فعالان ايراني حقوق بشر در پاريس گزارش داده بودند كه عراق «در برابر فشارهاي ايران سر خم كرده و رفت‌و‌آمد به منزل [آيت‌الله] خميني را محدود كرده است».
۲. اين گزارش، اولين خبر رسمي مطبوعات ايران دربارهٔ حبس خانگي [آيت‌الله] خميني در عراق است. مسلما در ميان گروه‌هاي مذهبي اين موضوع مورد بحث قرار گرفته اما هيچ اقدام عملي در اين زمينه صورت نگرفته است. بنا به گفتهٔ منابع مذهبي، حبس خانگي [آيت‌الله] خميني تحت‌الشعاع خبر ناپديد شدن امام موسي صدر قرار گرفته است، زيرا اين موضوع همگاني نشده است در حاليكه خبر امام موسي صدر فراگير شده است.
۳. از هرگونه خبر مستقلي از بغداد در زمينهٔ شرايط امام خميني استقبال مي‌كنم.
ساليوان
***
احوال امام موسي صدر و محل استقرار او
۳۰ سپتامبر ۱۹۷۸
۱. دربارهٔ ناپديد شدن امام موسي صدر، يك تاجر شيعه كه به صحت كلام او اطمينان دارم در ۲۸ سپتامبر به من گفت كه به زودي خبردار خواهيم شد كه امام زنده است و در مالت يا كنار درياچهٔ كومو مستقر شده است. ماموران قذافي او را در حصر خانگي نگاه داشته‌اند تا به او درس بدهند.
۲. به نظرم اين منبع اميدواري‌هاي جامعهٔ شيعه را بازگو مي‌كرد. قصدم اين نيست كه بگويم سفارت والتا بايد وارد عمل شود و به جستجوي امام بپردازد، اما شايد بهتر باشد كه حواسشان را جمع كنند. قد او در حدود ۱.۸۸ است و چشمان آبي دارد، عبا و عمامه بر تن مي‌كند. چهرهٔ جذابي دارد.
۳. براي رم: شايد بهتر باشد كه گروه سياسي آخر هفته به درياچهٔ كومو بروند شايد در مهمانخانه‌هاي آنجا خبري بيابند.
پاركر
***
گزارش سياسي
اول اكتبر ۱۹۷۸
خلاصه: در روز ۱ اكتبر، در اعتراض به حصر خانگي [آيت‌الله]خميني اعتصاب گسترده‌اي در محلهٔ بازار تهران، يزد، شيراز، اصفهان، كرمان و تبريز صورت گرفت و مغازه‌ها همگي تعطيل بودند. پرسنل ادارهٔ مخابرات و بانك ملي نيز در اعتصاب به سر مي‌برند. دولت چندين لايحه را به مجلس ارائه مي‌دهد. شوراي دانشگاه آريامهر لايحه استقلال دانشگاه‌ها را تصويب نكرد. انجمن صنفي نويسندگان مطبوعاتي لايحه مطبوعات را رد كرد. دولت ايران اعلام كرد كه ۲۳۷ نفري را كه به جرم شركت در تظاهرات ضد دولتي دستگير شده بودند، آزاد كرده است. بازار مركزي تهران آتش گرفت، سه نفر در اين آتش‌سوزي جان خود را از دست دادند. پس از برقراري حكومت نظامي صداي سه گلوله در جنوب تهران به گوش رسيد، اما گزارشي از تلفات به دست نرسيده است. فضاي ضد آمريكايي غيرخشونت‌آميز تهران احساس مي‌شود. گزارش مي‌رسد كه حزب رستاخيز در دو روز آينده منحل خواهد شد. شاه نماينده ويژه به عمان فرستاده است تا دربارهٔ امام صدر تحقيق كند؛ نمايندگان اپوزيسيون گزارش مي‌دهند كه صدر سالم است و در ليبي است.
شاه نمايندهٔ ويژه‌‌اي به عمان فرستاده تا دربارهٔ سرنوشت امام موسي صدر تحقيق كند. از سوي ديگر احمد بني احمد از رم اعلام كرده كه صدر سالم است و جايش در ليبي امن است. به گزارش بني احمد، پسر بزرگ موسي صدر، صدرالدين صدر، اين موضوع را تاييد كرده است.
ساليوان
***
سفر بيلي كار‌تر به تريپولي
۱ اكتبر ۱۹۷۸
۱. بيلي كار‌تر و هيات جورجيا، شامل سناتورهاي آمريكايي هادجينز و راسل، تريپولي را در ساعت ۳ بعدازظهر ۱ اكتبر به مقصد رم ترك كردند. ما كه به تازگي مسالهٔ ناپديد شدن موسي را صدر را تجربه كرده‌ايم، اين بار هيات را از جايگاه مخصوص هواپيما تا داخل هواپيما همراهي كرديم. يكي از اعضاي اين هيات، لئونارد لانگ در اينجا باقي ماند تا فرصت‌هاي تجاري را بررسي كند.
۲. پوشش خبري رسانه‌هاي ليبي از سفر هيات اعزامي به همان روال معمول ادامه يافت، البته هنوز گزارش نهايي آن‌ها را نديده‌ايم. كلنل قذافي از زمان نشست پايداري دمشق به تريپولي بازنگشته است. رسانه‌ها گزارش مي‌دهند كه او در بنغازي است ولي اين شوخي ميان وزارت امور خارجه در جريان است كه او به آلمان شرقي سفر كرده است. به هر حال او شخص دوم ليبي - عبدالسلام جلود - را مامور كرده تا در روز ۱ اكتبر از هيات اعزامي استقبال كند.
۳. از گزارش‌هاي اعضاي هيات اينگونه برمي‌آيد كه نظرات جلود در طول ملاقات نيم ساعته، بسيار معتدل بوده ولي به اختلافات ميان ليبي و آمريكا بر سر مسالهٔ خاورميانه نيز اشاره كرده است. به نظر مي‌رسد كه او گفته تلاش‌هاي ليبي براي بهبود روابط با ايالات متحده بي‌پاسخ مانده است.
۴. بيشترين تاثير سفر بيلي كار‌تر بر جامعهٔ آمريكايي بوده است. به محض اطلاع ۴۰۰ نفر از آن‌ها در ۳۰ سپتامبر در باغ اقامتگاه سفير حضور يافتند. پس از آن بيلي كار‌تر در ۱ اكتبر از مدرسهٔ شركت نفت بازديد كرد و براي ۷۰۰ دانشجو سخنراني كرد، يك سوم آن‌ها آمريكايي بودند. بيشتر مهمانان سفارت در ضيافت شامي شركت يافتند كه انجمن دوستي ليبي - آمريكا ميزبان آن بود. پس از آن بيلي براي نخستين بار به خوشامدگويي احمد شحطي پاسخ گفت. او در بيانيه كوتاهش ابراز كرد كه شاهد پيشرفت‌هاي سريع به خصوص در زمينهٔ كشاورزي بوده است. اگرچه او و ميزبانش هيچ كدام به مسائل سياسي اشاره نكردند.
۵. تا جايي كه ما مي‌دانيم سفر بيلي كار‌تر به تريپولي تبعات منفي نداشته است. در واقع اين سفر در سطح محلي رويداد مثبتي تلقي مي‌شود كه درهايي را به روي سفارت گشوده و روحيهٔ آمريكايي‌ها را بالا برده است. علاوه بر اين، سفارت، انجمن آمريكايي‌ها و بخش مهمي از حكومت ليبي به يكديگر نزديك شده‌اند كه اين موضوع اهميت بسزايي دارد.
ايگلتون
***
گزارش سياسي
۲ اكتبر ۱۹۷۸
خلاصه: نخستين تظاهرات چند وقت اخير در بعد از ظهر ۱ اكتبر در كرمانشاه اتفاق افتاد، جايي كه قوانين حكومت نظامي برقرار نشده است. رئيس پليس مشهد ترور شده است. در اين حين دولت به فعالان سياسي ايراني خارج از كشور اعلام كرده است كه در راستاي آشتي ملي مي‌توانند بدون ترس از محاكمه به كشور بازگردند؛ اين عفو ممكن است شامل حال [آيت‌الله] خميني نيز بشود.
معرفي «لايحهٔ آزادي شورا‌ها» باعث ايجاد طغيان در مجلس شد و ۳۰ نمايندهٔ اپوزيسيون مجلس را ترك كردند. حزب رستاخيز منحل شد و انتظار مي‌رود كه احزاب جديدي راه آن را در پيش بگيرند. ۲۰۰ استاد دانشگاه خواستار پايان حكومت نظامي شدند. فرستادهٔ ويژهٔ شاه همچنان با روساي دولت‌هاي عربي ديدار مي‌كند تا دربارهٔ ناپديد شدن موسي صدر تحقيق كند؛ سازمان اپوزيسيون «جمعيت دفاع از آزادي و حقوق بشر» نيز از سازمان‌هاي حقوق بشر در نيويورك خواسته تا به اين موضوع رسيدگي كنند.
در گزارش‌هاي رسانه‌اي آمده است كه فريدون موثقي، فرستادهٔ مخصوص شاه در روز ۱ اكتبر با اسد، رئيس‌جمهور سوريه ديدار كرده تا دربارهٔ امام موسي صدر تحقيق كند. در پي اين ديدار، موثقي با شاه حسين ملاقات كرد. رسانه‌ها گزارش مي‌دهند كه سيد مهدي روحاني، از رهبران شيعيان اروپا نيز از ژيسكاردستن درخواست كرده تا دستور جستجو براي يافتن امام را صادر كند. در تهران، جمعيت دفاع از آزادي و حقوق بشر (كه به اپوزيسيون جبهه ملي نزديك است) از سازمان بين‌المللي حقوق بشر در نيويورك درخواست كرده تا كميته‌اي براي بررسي اين مشكل تشكيل دهند.
ساليوان
***
امام ناپديد شده
۳ اكتبر ۱۹۷۸
۱. شريف امامي، نخست‌وزير ايران در ملاقات روز ۲ اكتبر به سفير بريتانيا و من گفت كه دولت او با امام موسي صدر تا پيش از ناپديد شدنش در ليبي، در تماس بوده است. به گفتهٔ او صدر پذيرفت كه [آيت‌الله] خميني را رها كرده و حمايتش از شاه را علني كند. در جايي از صحبتش گفت كه «ما توانستيم او را قانع كنيم».
۲. اگر اين امام زيرك توانسته باشد كه با حكومت ايران معامله كند و در عين حال نقش كانال ارتباطي را براي انتقال پول ليبي به [آيت‌الله] خميني را ايفا كند، اين حقيقت مي‌تواند در ناپديد شدنش تاثير داشته باشد. فكر مي‌كنم كلنل قذافي تحمل آن را نداشته باشد كه كسي از او سوءاستفاده كند.
ساليوان
***
مسلمانان لبنان از دولت ايالات متحده براي يافتن امام موسي صدر كمك خواسته‌اند
۴ اكتبر ۱۹۷۸
خلاصه: در روز ۴ اكتبر اعضاي جامعه مسلمان و دروزي لبنان از كاردار درخواست كردند تا دولت ايالات متحده در يافتن امام موسي صدر ياري كند. كاردار گفت كه درخواست آن‌ها را به دولت ايالات متحده منتقل خواهد كرد. دربارهٔ بحران‌هاي حال حاضر لبنان، سخنگوي اين گروه گفت كه گمان نمي‌برد كه كنفرانس بين‌المللي لبنان و يا پيشنهاد فرانسه براي قرار دادن نيروهاي لبناني در ميان شبه نظاميان و سوري‌ها كمكي به حل مشكلات كند. اما اضافه كرد كه ارتباط با كشورهاي خارجي دوست مي‌تواند كمك كند.
۲. اعضاي انجمن مسلمانان لبنان در روز ۴ اكتبر با كاردار تماس گرفتند. اعضاي اين گروه عبارتند از:
محمود حافظ، سني، سفير بازنشسته، سخنگوي گروه
فايض نصولي، سني، وكيل و از اعضاي كميتهٔ مشاورين مسلمان
شريف صُبرا، سني، بازرگان و عضو كميتهٔ مشاورين مسلمان
فريد ابوشغرا، دروز، نمايندهٔ شيخ دروز
احمد كوبيسي، شيعه، وكيل و از اعضاي مجلس اعلاي شيعيان لبنان
نبيه بري، شيعه، وكيل و از اعضاي مجلس اعلاي شيعيان لبنان.
۳. سفير – حافظ - گفت كه اين گروه آمده تا از دولت ايالات متحده درخواست كند تا هر كمكي حتي تحميل فشار را انجام دهند تا از مكان امام موسي صدر، كه گفته مي‌شود هنوز در ليبي است، اطلاعي به دست آيد، زيرا هيچ دليل موثقي وجود ندارد تا نشان دهد كه او ليبي را ترك كرده است. حافظ گفت كه اين گروه به نمايندگان كشورهاي مختلف اين درخواست را ارائه داده است. كاردار گفت كه درخواست آن‌ها را به دولت آمريكا منتقل خواهد كرد و ناپديد شدن امام براي همهٔ ما يك معماست.
۴. احمد كوبيسي گفت كه بازگشت امام به لبنان مايهٔ نگراني همهٔ مسلمانان است و اگر امام سالم بازنگردد شاهد واكنش‌هاي شديدي در جهان اسلام خواهيم بود. او همچنين اضافه كرد كه پنج كشور ديگر عربي (بدون ذكر نام) تاييد كرده‌اند كه هيچ شواهدي در دست نيست كه نشان دهد صدر ليبي را ترك كرده است و اگر دولت لبنان درخواست كند، ايتاليا پذيرفته است كه رسما اعلام كند امام هرگز به ايتاليا نيامده است.
۵. حافظ در مورد شرايط كنوني لبنان گفت كه فكر نمي‌كند يك كنفرانس بين‌المللي راهگشاي بحران‌هاي حال حاضر باشد اما برقراري ارتباط با كشورهاي دوست مي‌تواند ايدهٔ خوبي باشد. دربارهٔ پيشنهاد فرانسه براي قرار دادن نيروهاي لبناني در ميان شبه نظاميان و سوري‌ها، حافظ گفت كه به نظر غيرمنطقي است كه يك نيرو ميان شبه نظاميان و سوري‌ها قرار بگيرد؛ سوري‌هايي كه خود به عنوان رابط ميان گروه‌هاي مخالف وارد عمل شده‌اند.
۶. كوبيسي گفت كه شايد لبناني‌ها به جايي رسيده‌اند كه به تنهايي قادر به حل مشكلات نيستند و شايد كشورهاي نزديك و دوست بتوانند در اين مرحله كمك مناسبي باشند. او كه بار ديگر ابراز اميدواري مي‌كرد كه در جستجوي امام به آن‌ها كمك شود، گفت كه صدر پس از بازگشت به لبنان مي‌تواند در برقراري صلح نقش بسزايي ايفا كند.
***
ناپديد شدن امام موسي صدر
۵ اكتبر ۱۹۷۸
۱. روزنامه‌هاي ايران در روز ۵ اكتبر به نقل از موثقي، نمايندهٔ مخصوص ايران، گفته‌اند كه سه دولت در پي يافتن امام موسي صدر هستند: دولت ليبي، دولت سوريه و كشور سومي كه امكان افشاي نامش وجود ندارد.
۲. در همين حال، خبرهاي رويترز از رم در ايران بازتاب بسياري داشته است. رويترز از رم گزارش مي‌دهد كه يك گروه به نام «سازمان لبناني‌هاي لبنان متحد» اعلام كرده كه امام را ربوده و او را به آمستردام برده‌اند.
۳. توضيح: تاكنون خبر بسيار كمي از فرستادهٔ ايران در دست داريم.
ساليوان
*تاريخ ايراني