نكته بديهي در اين كاهش قيمت نفت آن است كه منابع درآمدي كشور از پول نفت بسيار كاهش يافته اما اتخاذ برنامه درست براي استفاده از گزينه‌هاي جايگزين مي تواند كشور را به آرزوي ديرين رهايي از نفت كه مورد تأكيد دولتمردان و رهبري بوده، برساند به شرطي كه از اين شرايط اجباري به نحو درست استفاده شود.
اما اين كاهش درآمد چه اجبارهايي به كشور وارد مي كند. در اين يادداشت مهمترين موارد به شرح زير ذكر شده است هر چند ممكن است اجراي مواردي كه در زير به آنها اشاره مي شود با توجه به شرايط مملكت و معيشت و درآمدي مردم در كوتاه مدت ميسر نباشد يا حتي به صلاح كشور نباشد يا حتي در زمره سياست‌هاي حاكميتي نباشد اما مسلماً از توفيقات اجباري نفت ارزان براي كشور خواهند بود.
لازم به ذكر است كه در پرداختن به اين موارد تلاش شده نگاهي كلي حاكم بوده و به جزئيات پرداخته نشده است. لذا بديهي است سوالاتي در ذهن مخاطب درباره هر يك از موارد ايجاد شود كه در اين يادداشت پاسخي به آن داده نشود.
• فشار به دولت براي پايان دادن به پرداخت يارانه بخصوص در بخش انرژي
دولت به سبب كاهش منابع مالي مجبور به اتخاذ سياست‌ها و راهكارهايي خواهد شد كه از ميزان يارانه پرداختي در بخشهاي مختلف بكاهد. اين امر در بخش انرژي بيشتر احساس خواهد شد. اين اقدام خود به تلاش براي كاهش اختلاف طبقاتي و برقراري عدالت اجتماعي با برداشتن يارانه ثروتمندان و حركت به سمت صنايع و حتي خودروهايي كم مصرفتر منجر خواهد شد تا از ميزان يارانه پرداختي كاسته شود. البته هر كدام از اين موارد خود مي تواند مهمترين فايده اجباري كاهش قيمت نفت جهاني باشند.
• توجه به درآمد غيرنفتي به طور عام
يكي از نخستين مواردي كه از فوايد كاهش قيمت نفت به ذهن خطور مي كند ضرورت توجه به درآمدهاي غيرنفتي در معني عام كلمه است. اما بايد اين نكته را به آن افزود كه اجبار ناشي از كاهش درآمد فشار بيشتري به دولت و سازمان‌هاي مربوطه به يافتن راهكاري عملي تر و بهتر رسيدن به درآمدهاي غيرنفتي اعمال كند.
• توجه به درآمدهاي غيرنفتي در بخشهاي خاص
علاوه بر توجه كلي به درآمد غيرنفتي فايده ديگر نفت ارزان اين است كه توجه بيشتري به ديگر بخشهاي خاص محل درآمد غيرنفتي يعني گردشگري، ترانزيت كالا، فناوري، خدمات مهندسي و مراودات درآمدزا با كشورهاي همسايه و غيره صورت گيرد چرا كه تاكنون درآمدهاي بالاي نفتي مانع از جديت در اين امر بوده يا اگر توجهي بوده، چندان چشمگير نبوده است.
• تلاش براي اجرايي كردن نظام مالياتي براي همه صنوف
يافتن راهكارهاي نوين براي ترغيب مشاغل به پرداخت به موقع ماليات‌ها به دولت امكان مي دهد كه به منابع درآمدي مالياتي به غير از آن چه اكنون از بخشهاي كارمندي و اداري و دولتي كشور به دست مي‌آورد، دست پيدا كند. به اين ترتيب عدالت اجتماعي نيز به نحو بهتري اجرا خواهد شد.
• آموختن نحوه اداره كشور با استفاده از منابع مالي محدود
اداره كشور با منابع محدود خود هنري است خاص كه البته كشور ما چندين دهه است با توجه به محدوديت‌هاي اقتصادي و مالي اعمالي از سوي غرب آن را تجربه كرده و تقويت برنامه ريزي مناسب و رسيدگي به مسايل حساس كشور در عين منابع محدود از عمده توفيق‌هاي نفت ارزان خواهد بود و از هدر رفت سرمايه جلوگيري به عمل خواهد آورد.
• تقويت سرمايه گذاري در بخشهاي تحقيقاتي و فناوري براي توليد بهتر و كم هزينه
ممانعت از هدر رفت سرمايه، دولتمردان را به سمت اقتصادي پيش خواهد برد كه هزينه كمتري براي توليد و جنس‌هاي مصرفي با تكنولوژي قديمي بپردازند در عوض به دنبال اجناس و خدمات ارزانتر به روزتر و با فناوري بالا باشند. اين اقدام در جهت كاهش هزينه در بعد داخلي خواهد بود.
• توجه به فناوري‌ها و خدمات نوين براي افزايش درآمد
داشتن فناوري بالا و توانايي ارايه خدمات نوين به ديگر كشورها از جمله كشورهاي همسايه مي تواند منبع مناسبي از درآمد را نصيب كشور كند. اين امر يعني حضور در بازارهاي ديگر كشورها براي افزايش درآمد در حوزه‌هاي غيرنفتي مانند برق، فناوري اطلاعات، خدمات مهندسي، بهداشت درمان، داروسازي، انرژي هسته اي و صنعت.
• تلاش براي كاهش دادن تحريم‌هاي تحميلي بر كشور
يكي ديگر از اثرات كاهش درآمدهاي نفتي، فعال شدن دولت و كشور براي كاستن از فشارهاي بيروني از جمله تحريم ها با اتخاذ سياست‌هاي تعاملي جديد و حتي با دادن امتيازات كم ارزش اما به موقع براي رفع اين تحريم ها خواهد بود. ايران با توجه به موقعيت راهبردي خود در منطقه اين امكان را دارد كه ديگر كشورها، بخصوص همسايگان را به تعامل بيشتر دعوت كند و به نوعي با برداشتن فشار تحريمي از فشارهاي حاصل از آن بكاهد.
• تلاش براي كاهش دادن هزينه هاي جاري و اضافي دولت
كاهش بودجه مراكز وابسته به دولت بخاطر كاهش درآمدها مي تواند عاملي براي تلاش براي كم كردن از هزينه هاي اضافي، كوچك كردن دولت، حركت به سمت خصوصي سازي و برداشتن بار اقتصادي كشور از روي دوش دولت قلمداد شود و با اقبال مردمي نيز مواجه است مانند آن چه كه در همه پرسي اخير توسط صدا و سيما براي كاهش بودجه همايش‌ها صورت گرفت كه طي آن مردم به كاهش اين بودجه راي دادند.
• تلاش براي يافتن طرح‌هاي مبتكرانه اقتصادي جايگزين نفت همانند اقتصاد مقاومتي
بهترين تلنگر قيمت پايين نفت اين است كه دولتمردان و به طور كلي قواي اقتصادي كشور را به اجبار به سمت تحقيق و اتخاذ طرح‌هاي مبتكرانه اقتصادي جايگزين نفت سوق مي دهد، همانند آن چه ماه ها پيش از اين كاهش قيمت‌هاي نفتي در قالب اقتصاد مقاومتي مطرح شدند.
هر چند هر كدام از اين مقولات ذكر شده مي توانند زيرشاخه هاي متعدد و مباحث مفصلي داشته باشند و باب وسيعي از مباحث مربوط به مقابله با كاهش درآمدهاي نفتي بگشايند اما رسيدن به اين نقطه كه كاهش قيمت نفت مي تواند به خودي خود پيامي منفي و ناخوشايند نباشد، كشور را به جلو و به سمت تعالي پيش خواهد برد.
انتهاي پيام/