پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : سلمان؛ كلانتر آل سعود
یکشنبه، 5 بهمن 1393 - 10:09 کد خبر:32703
پيام نفت: عربستان با تعيين دو وليعهد از بحران جانشيني عبور كرد
پيام نفت:
پس از درگذشت ملك عبدالله (2015-1924)، سلمان بن عبدالعزيز به‌عنوان جانشين او برگزيده شد. او هفتمين پادشاه عربستان سعودي و بيست‌وپنجمين فرزند عبدالعزيز آل سعود است. سلمان برادر ناتني ملك عبدالله (پادشاه فقيد عربستان) و برادر تني ملك فهد (پادشاه اسبق عربستان) و نايف و سلطان (دو وليعهد سابق ملك عبدالله) است و يكي از «هفت برادران» معروف به «السّديري» محسوب مي‌شود. او مردي «ريشه دار» در دالان‌هاي قدرت اين پادشاهي است.
«بكي اندرسون» تحليلگر سي‌ان‌ان مستقر در دبي مي‌گويد: «سلمان يكي از استوانه‌هاي قدرت در خاندان سلطنتي است و از او به‌عنوان فردي عملگرا و اصلاح‌طلبي محتاط ياد مي‌شود، بسيار شبيه به عبدالله.» او چند سال وزير دفاع (5 نوامبر 2011 تا رسيدن به پادشاهي) بود و همچنين به مدت 50 سال (از 1962 تا 2011) حاكم رياض بود.
كارنامه سفيد
وقتي سلمان در سال 1962 به‌عنوان حاكم رياض انتخاب شد؛ اين شهر 200 هزار نفر جمعيت داشت، اما امروز بيش از 7 ميليون جمعيت دارد. «بروس ريدل» محقق ارشد در مركز خاورميانه بروكينگز مي‌نويسد: «سلمان از معدود رهبراني است كه دوره گذار در قدرت را به سلامت پيمود و داراي حسن‌شهرت در امر حكومتداري بوده و كارنامه سفيدي در زمينه فساد دارد.» اين سابقه در كشوري كه داراي 7 هزار شاهزاده است و هر يك وابستگي‌هايي به مركز قدرت دارند و به دليل دالان‌هاي پر پيچ و خم سياست در اين كشور، فساد در هزار توي سياست لانه دارد؛ امري پسنديده است. رابرت جردن سفير وقت آمريكا در عربستان هم در توصيف پادشاه جديد عربستان مي‌گويد: «او بايد تركيبي از يك مصلح، قاضي، هيات منصفه و... باشد و با مخالفان و مسائل اقتصادي دست و پنجه نرم كند.» از آنجا كه بسياري از اعضاي خاندان و شاهزاده‌هاي سعودي در رياض سكونت دارند ؛او بايد با تمام آنها تعامل كند. بنابراين، از سلمان به‌عنوان «كلانتر خانوادگي» هم ياد مي‌شود. بروس ريدل كه 30 سال براي «سيا» كار مي‌كرد، مي‌گويد: كلانتر خاندان سعود چاره‌اي نداشت جز اينكه سرپيچي و تخلف اين شاهزاده‌ها را به آرامي و در خفا دنبال كرده و با آنها برخورد كند، بدون اينكه كسي از آن مطلع شود.» از سال 2012 و زماني كه به‌عنوان وليعهد انتخاب شد مسووليت جلسات كابينه و سازماندهي تمام سفرهاي خارجي بر عهده او بود. به گفته كارشناسان، اين ويژگي‌ها سلمان را فردي شايسته رهبري معرفي كرده است.
دشمن دموكراسي
سلمان در اولين سخنراني خود كه پس از مرگ عبدالله ابراز كرد؛ بر تداوم سياست‌هاي سلف خود تاكيد كرد. عربستان به‌عنوان كشوري در حال توسعه با سيستمي به شدت بسته نيازمند توسعه است تا بتواند از بحران‌ها گذر كند. «جيمز زاگبي»، رئيس موسسه عرب- آمريكايي، مي‌گويد: «او دنباله‌روي سياست‌هاي گذشته است. تغيير يكباره در آن سياست‌ها باعث مي‌شود او نتواند پايه‌هاي قدرت خود را مستحكم سازد، بنابراين چاره‌اي ندارد تا دم از تداوم سياست‌هاي گذشته زند. اين پادشاهي در حال نو شدن است، در حال تغيير است و چاره‌اي ندارد جز اينكه تغيير را تا چند دهه آينده ولو به تدريج ادامه دهد.» او بايد با سنت‌گرايان محافظه‌كار و تكنوكرات‌هاي ليبرال تعامل ورزد. براساس گزارش‌هاي ديپلماتيك درز شده از سوي ويكي ليكس در سال 2007، «سلمان معتقد است كه دموكراسي براي عربستان سم است و نسبت به اصلاحات اجتماعي و رسانه‌اي بسيار محتاط است.» بنابراين، خاندان سلطنتي براي حفظ امتيازات در عين رقابت‌هاي شديد داخلي مدافع انسجام و هماهنگي خاندان سلطنت هستند.
كسي حقيقت را نمي‌داند
گزارش‌هاي فراواني در دست است كه مي‌گويد او از مشكلات عديده جسمي رنج مي‌برد. با توجه به كنترل سفت و سخت رسانه‌ها در عربستان هيچ كس نمي‌داند كه به راستي شرايط او چگونه است. به‌طور مثال، بروس ريدل مي‌گويد ملك سلمان سكته مغزي كرده است؛ سيمون هندرسون از موسسه واشنگتن مي‌گويد او داراي زوال عقل است و اكونوميست هم در گزارشي اعلام مي‌كند كه او داراي آلزايمر است. آنتوني كوردزمن، محقق خاورميانه در موسسه مطالعات استراتژيك، مي‌گويد: «گزارش‌ها در مورد سلامتي سلمان به شدت متفاوت است و كسي حقيقت را نمي‌داند. گزارش‌هاي پزشكي در مورد بيماري اعضاي خانواده سلطنتي به شدت غيرقابل اعتماد است.» كارشناسان مي‌گويند حضور گاه و بيگاه او در جلسات رسمي نشان مي‌دهد او «اندك سلامتي» دارد اما اين حضور «فقط ناشي از عزم او براي پادشاه شدن است.»
دو وليعهد در يك اقليم نگنجند
سلمان با اطلاع از وضعيت جسمي خود در اولين گام برادر جوان‌تر خود «مقرن» را به‌عنوان وليعهد اول انتخاب كرد. مقرن بن عبدالعزيز آل سعود، سي‌وپنجمين و كوچك‌ترين فرزند عبدالعزيز آل سعود است. تحليلگران مي‌گويند اين انتخاب تلاشي است براي تضمين ثبات آينده اين پادشاهي. عبدالله پيش از اين در ماه مارس مقرن را به‌عنوان معاون وليعهد انتخاب كرده بود. مقرن نسبت به همقطاران خود با 69 سال سن اندكي جوان‌تر است. گفته مي‌شود او به‌عنوان رئيس سابق دستگاه اطلاعاتي عربستان مورد قبول رهبران جهان است و پيش از بندر بن سلطان، رئيس سرويس اطلاعاتي خارجي عربستان سعودي بود. كوردزمن مي‌نويسد: «مقرن با عبدالله و سياست‌هاي او مبني بر نوسازي و اصلاح بسيار نزديك و همراه بود.» اين انتخاب بدون مخالفت نبود چرا كه مادر مقرن «خون پادشاهي» ندارد و عرب نيست. همچنين شاهزاده محمد بن نايف به‌عنوان معاون دوم نخست‌وزير و جانشين وليعهد منصوب شد. به نظر مي‌رسد تصميم ملك سلمان مبني بر انتخاب دو وليعهد مساله جانشيني در خاندان سلطنت سعودي را براي چند سال آينده حل و فصل كرده باشد. شاهزاده محمد بن نايف در سال 2009 رئيس تشكيلات امنيتي عربستان سعودي بود. در آن سال، گروه القاعده فردي را براي ترور او مامور كرد. القاعده وي را يكي از سرسخت ترين دشمنان خود مي‌داند. يكي از اعضاي القاعده با نزديك شدن به شاهزاده محمد تلاش كرد با منفجر ساختن كمربند انفجاري اش وي را به قتل برساند. اما او از ترور جان به در برد و در سال 2012 به وزارت كشور عربستان سعودي منصوب شد. محمد بن نايف 55 ساله اكنون يكي از قدرتمندترين افراد در ميان نسل سوم خاندان سلطنتي عربستان سعودي محسوب مي‌شود. او اولين نوه ملك عبدالعزيز است كه در صف جانشينان سلطنت در عربستان سعودي قرار گرفته است.
تحليلگران درباره نقش اين شاهزاده جوان سعودي در آينده عربستان ابراز ترديد كرده و معتقدند كه وي نمي‌تواند آشتي اجتماعي جمعيت جوان عربستان با سنت‌هاي محافظه‌كارانه اين كشور و نيز وابستگي اقتصاد عربستان به نفت را حل و فصل كند. برخي كارشناسان عرب مانند جمال خشوجي، مدير«العرب نيوز»، معتقدند كه او انديشه‌هاي اصلاحي را مي‌پذيرد. برخي ديگر مي‌گويند وي با احاطه‌اي كه بر مسائل امنيتي دارد (او مدتي وزير كشور عربستان بود) آزادي‌هاي مدني در عربستان سعودي را محدودتر خواهد كرد. گروه سوم مي‌گويند محمد در آمريكا تحصيل و مدرك دانشگاهي خود را در رشته علوم سياسي در سال 1981 دريافت كرده است و به دليل سابقه دوستي با غرب «بازانديش تر» از ساير شاهزاده‌هاي سعودي است. گروه چهارمي هم هستند كه مي‌گويند شاهزاده محمد همانند پدرش ارتباطات تنگاتنگي با محافظه‌كاران عربستان سعودي دارد كه بزرگ‌ترين تهديد عليه دولت هستند.
فرزندان؛ مدافعان پدر
چندين نفر از فرزندان او پست‌هاي مهمي دارند. سلطان، يكي از فرزندانش، در دهه 80 اولين فضانوردي بود كه از عربستان به فضا رفت و اكنون رئيس صنعت توريسم در اين كشور است. شاهزاده عبدالعزيز، معاون وزير نفت است و شاهزاده فيصل استاندار منطقه مدينه است. فرزند ديگرش خالد در زمره اولين خلباناني بود كه سال گذشته مواضع داعش در سوريه را بمباران كرد. او سه بار ازدواج كرده و گفته مي‌شود در 10 سالگي قرآن را حفظ كرده است.
وعده اصلاحات
ملك عبدالله در افكارعمومي به‌عنوان «مصلح» مطرح بود. انتظار مي‌رفت در زمينه حقوق زنان پيشرفت‌هايي حاصل آيد؛ اما نتيجه بر عكس بود. نيك رابرتسون خبرگار ارشد سي‌ان‌ان مي‌نويسد: «او قول اصلاحات داد... اما ماهيت ذاتا محافظه‌كار جامعه سعودي او را محدود كرد و در زمينه حقوق زنان راه به جايي نبرد.» ظهور داعش باعث شد توجه دولت عربستان بيشتر بر «خارج» متمركز شود تا داخل. با توجه به اينكه گفته مي‌شود سلمان رويكردي محافظه‌كارانه‌تر نسبت به سلف خود دارد، نمي‌توان انتظار پيشرفت ناگهاني داشت. با توجه به پيشرفت‌هاي داعش در عراق و سوريه و تهديد عربستان به نظر مي‌رسد سلمان تمركز خود را بر دو موضوع اصلي در سياست خارجي قرار دهد: يكي مساله داعش و سرنگوني اسد و دوم تداوم رقابت بر سر كاهش قيمت نفت در راستاي منافع سياسي اين كشور.
«جيمز زاگبي»،مي‌گويد: «سلمان دنباله‌روي سياست‌هاي گذشته است. تغيير يكباره در آن سياست‌ها باعث مي‌شود او نتواند پايه‌هاي قدرت خود را مستحكم سازد، بنابراين چاره‌اي ندارد تا دم از تداوم سياست‌هاي گذشته زند.
دنياي اقتصاد
