پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : روسيه و نقش آفريني در بازار نفت
شنبه، 25 شهریور 1391 - 08:29 کد خبر:10761
نرسي قربان

اوپك كلوب صادركنندگان عمده نفت است. علت اين كه اوپك در سال 1960 ايجاد شد اين بود كه شركت هاي بين المللي نفتي به كشورهاي توليد كننده نفت اجحاف مي كردند. اين شركت ها قيمت نفت را بدون در نظر گرفتن منافع كشورهاي صادركننده بالا يا پايين مي بردند و بابت نفت اين كشور ها حق واقعي آن ها را در اختيارشان نمي گذاشتند . اين مشكلات باعث شد تا صادركنندگان عمده نفت دور هم جمع شوند تا علايق خود را در بازار حفظ كنند و از منافع خود دفاع كنند. بنابراين اوپك به عنوان يك مكانيسم دفاعي به كار گرفته شد. اما نظام جهاني از سال 1960 تا به حالا تغيير كرده است. در حال حاضر شركت هاي نفتي مانند قبل در قيمت نفت تاثيرگذار نيستند. كشورها بر نفت خود مسلط هستند و نظام قراردادهاي امتيازي نفت از بين رفته است.

در زمان شكل گيري اوپك، حزب كمونيست بر روسيه حاكم بود. با اين حال در طي سال هاي بعدي نيز روسيه هيچ گاه نخواسته است كه به عضويت اوپك در آيد. اين كشور نفعي براي خود در عضويت در اوپك مشاهده نمي كرده است. به لحاظ تاريخي هم نكته اي وجود دارد كه به خوبي اين عدم تمايل را توضيح مي دهد و آن اين است كه شركت هاي نفتي بين المللي كه قراردادهاي امتيازي و استعماري با كشورهاي توليد كننده نفت منعقد مي كردند، هيچ گاه در شوروي سابق فرصت ظهور و بروز نيافتند. بنابراين روسيه با هدف محوري اوپك يعني دفاع از توليد كننده در مقابل شركت هاي بزرگ نفتي، اشتراك منفعتي نداشت. به همين دليل است كه روسيه به عضويت اوپك در نيامده و هميشه خود را به عنوان يك توليد كننده مجزا مطرح كرده است.

روسيه در زمان اتحاد جماهير شوروي، سال ها رتبه اول توليد نفت دنيا را در اختيار داشت. بنابراين پيشي گرفتن روسيه از عربستان در توليد نفت در ماه گذشته، مسئله عجيبي نيست. مقامات روسي اعلام كرده اند كه براي فائق آمدن بر مشكلات اقتصادي داخلي، تصميم دارند كه درآمد نفتي خود را افزايش دهند اما بايد توجه داشت كه روسيه مي تواند براي مدت كوتاهي همين حجم توليد را داشته باشد. چرا كه ذخاير نفتي روسيه به اندازه ذخاير نفتي عربستان نيست.

ذخاير روسيه در آخر سال 2011، هشتاد و هشت ميليارد بشكه بوده، توليد اين كشور ده ميليون و دويست و هشتاد هزار بشكه در روز بوده و مصرف داخلي اين كشور نزديك به سه ميليون بشكه در روز بوده است. در حالي كه ذخاير عربستان سعودي در همين سال دويست و شصت و پنج ميليارد بشكه بوده، يازده ميليون بشكه در روز توليد كرده و مصرف داخلي اين كشور نزديك به سه ميليون بوده است. البته بخشي از اين مصرف داخلي در پالايشگاه ها فراوري مي شود و به صورت فراورده هاي نفتي به فروش مي رسد. مصرف روسيه و عربستان سعودي تقريبا يكسان است. توليد اين كشورها در سال 2011 نيز نشان مي دهد كه تفاوت صادرات اين دو كشور چيزي كمتر از يك ميليون بشكه در روز است. نكته ديگر اين است كه اين آمار تنها براي يك ماه است كه نشان مي دهد توليد روسيه از عربستان پيشي گرفته است. بايد ميانگين سالانه صادرات نفت در هر دو كشور را مورد توجه قرار داد. ايران در همين سال صد و پنجاه و يك ميليون بشكه ذخيره نفتي داشته، روزانه چهار ميليون و سيصد هزار بشكه نفت توليد كرده و حدود يك ميليون و هشتصد هزار بشكه در روز مصرف داخلي داشته است.

نكته قابل توجه در اين ميان اين است كه طي ماه هاي اخير افزايش توليد را در تعداد قابل توجهي از كشورهاي صادركننده نفت و كاهش توليد را در برخي ديگر مشاهده مي كنيم. گرچه هر يك از اين كشورها افزايش توليد چشم گيري نداشته اند، اما در مجموع در كنترل قيمت نفت با توجه به تحريم نفتي ايران موثر بوده اند. بگذاريد در اين زمينه از مثالي استفاده كنم؛ فرض كنيد حوضي وجود دارد كه عده اي در آن آب مي ريزند و عده اي از آن آب بر مي دارند. اگر عده اي آب بيشتري در اين حوض بريزند، عده بيشتري مي توانند آب از آن بردارند. بنابراين اگر يك كشور هم در اين فرايند مشاركت نكند، براي برداشت كنندگان مشكلي ايجاد نخواهد شد. منظور اين است كه اين افزايش توليد نفت، مستقيما جايگزين نفت ايران نمي شود ولي در مجموع بازار جهاني را تحت تاثير قرار مي دهد.